Jurorzy Konkursu Chopinowskiego 2025

W stuletniej historii jurorzy toczyli spory o to, czym jest sztuka interpretacji, jaką cząstkę własnej osobowości pianista może przekazać, grając Chopina. Przedstawiamy jurorów XIX Konkursu Chopinowskiego – to 17 pianistów, interpretatorów, znawców muzyki Chopina, współtwórców wielu karier pianistycznych.

Garrick Ohlsson – przewodniczący jury

.Czuję wagę wydarzenia, będę bowiem pierwszym niepolskim przewodniczącym jury w historii Konkursu Chopinowskiego – powiedział amerykański pianista Garrick Ohlsson na uroczystej konferencji poprzedzającej XIX Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina. Garrick Ohlsson to zwycięzca Konkursu Chopinowskiego w roku 1970, ceniony za mistrzostwo interpretacyjne i techniczne. 

– Konkurs zbudował moją karierę. Noc przed konkursem byłem młodym obiecującym amerykańskim pianistą, który dawał jeden lub dwa koncerty rocznie. W noc po konkursie stałem się znany i wkrótce dostałem sto zaproszeń do występów na wszystkich najważniejszych scenach świata. Po powrocie z konkursu natychmiast urządzono mi ogromne tournée po całych Stanach. Moja kariera rozkwitła – powiedział.

Ohlsson jest uznawany za jednego z czołowych wykonawców muzyki Fryderyka Chopina, jednak jego repertuar obejmuje całą literaturę fortepianową, w tym ponad 80 koncertów, od Haydna i Mozarta po dzieła XXI w. W jego dorobku fonograficznym znajdują się dzieła Chopina, Beethovena, Rachmaninowa, Brahmsa, Granadosa, Tomlinsona Griffesa, Skriabina, Smetany, Debussy’ego, Bartoka, Dvořaka, Prokofiewa, Liszta i inych. Pochodzi z White Plains w stanie Nowy Jork. Naukę gry na fortepianie rozpoczął w wieku ośmiu lat w Westchester Conservatory of Music; w wieku 13 lat został przyjęty do nowojorskiej Juilliard School. Kształcił się u wielu wybitnych pedagogów, takich jak: Claudio Arrau, Olga Barabini, Tom Lishman, Sascha Gorodnitzki, Rosina Lhevinne i Irma Wolpe. Właśnie zwycięstwo w Warszawie przyniosło mu międzynarodową sławę jako jednemu z najwybitniejszych pianistów swojego pokolenia. Gra na fortepianie marki Steinway.

John Allison

.Pianista z RPA, od 2000 r. redaktor naczelny brytyjskiego miesięcznika „Opera Magazine”. Dwukrotnie prowadził obrady jury Konkursu Wokalnego im. Stanisława Moniuszki w Warszawie. Konkurs Chopinowski będzie oceniał po raz pierwszy.

Urodził się w Kapsztadzie w RPA. Studiował grę na fortepianie i organach, muzykologię oraz kompozycję na Uniwersytecie Kapsztadzkim, gdzie uzyskał stopień doktora. Jeszcze jako student był asystentem organisty w katedrze w rodzinnym mieście. W Londynie pełnił funkcję krytyka muzycznego w „The Times” (1994–2005) oraz „The Sunday Telegraph” (2005–2014), a także pisał dla czołowych gazet na całym świecie, w tym dla „New York Timesa”. Jest stałym współpracownikiem „BBC Music Magazine”, publikował też w wielu czasopismach naukowych, w tym „Cambridge Opera Journal” oraz „Studiach Chopinowskich”. W 2013 r. został współzałożycielem Międzynarodowych Nagród Operowych.

Julianna Awdiejewa

.Zwyciężczyni XVI Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina w 2010 r., laureatka V Konkursu Arthura Rubinsteina w 2002 r.

Regularnie koncertuje w takich salach jak Suntory Hall w Tokio, Pierre Boulez Saal w Berlinie, Elbphilharmonie w Hamburgu, Concertgebouw w Amsterdamie, wiedeński Konzerthaus i Musikverein, praskie Rudolfinum, a także na festiwalach w Salzburgu czy Gstaad. W minionych sezonach występowała m.in. w Carnegie Hall, na festiwalu Bravo! Vail z New York Philharmonic, a także w Rockport i Lanaudiere. Dorobek fonograficzny Awdiejewej obejmuje m.in. wydane przez Narodowy Instytut Fryderyka Chopina oba koncerty Chopina, nagrane na fortepianie historycznym z Orkiestrą XVIII Wieku pod batutą Fransa Bruggena (2013) czy album z występami podczas Konkursu Chopinowskiego w 2010 r. Pianistka jest częstym gościem Festiwalu „Chopin i jego Europa”.

Michel Béroff 

.Francuski pianista i dyrygent w tym roku zasiądzie po raz pierwszy w jury Konkursu Chopinowskiego. Béroff wkrótce po ukończeniu Konserwatorium Paryskiego w 1966 r. zdobył I nagrodę na I Międzynarodowym Konkursie Pianistycznym im. Oliviera Messiaena. Od tego czasu jest uznawany za jednego z najwybitniejszych interpretatorów muzyki tego twórcy. Występował z prestiżowymi orkiestrami na całym świecie pod batutą takich dyrygentów jak Claudio Abbado, Daniel Barenboim, Leonard Bernstein czy Pierre Boulez. Przez 25 lat wykładał w Konserwatorium Paryskim; nadal prowadzi mistrzowskie kursy w wielu krajach, w tym w Japonii, Chinach, USA, Anglii, Niemczech, we Francji i Włoszech. Wydał ponad 50 nagrań, wśród nich komplet dzieł na fortepian i orkiestrę Liszta, Prokofiewa i Strawińskiego, pod batutą Seijiego Ozawy i Kurta Masura. 

Akiko Ebi

.Japońska pianistka, laureatka V nagrody X Konkursu Chopinowskiego w 1980 r. – ex aequo z Ewą Pobłocką, z którą zasiada w jury. Konkursy oceniała dwukrotnie – w 2015 i 2021 r. Kształciła się w Tokijskim Uniwersytecie Sztuk, następnie w Konserwatorium Paryskim. Międzynarodową karierę rozpoczęła jako laureatka Grand Prix Międzynarodowego Konkursu im. Marguerite Long i Jacques’a Thibauda w Paryżu (1975). Pięć lat później zajęła V miejsce w Konkursie Chopinowskim w Warszawie. Występowała w 38 krajach z czołowymi światowymi orkiestrami. 

Jej dyskografia chopinowska obejmuje wszystkie etiudy, preludia, nokturny, impromptus oraz Koncert e-moll (dwie płyty ukazały się nakładem NIFC). Jest również laureatką prestiżowej japońskiej nagrody muzycznej ExxonMobil i polskiego Brązowego Medalu „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. Od marca 2020 r. przewodzi Japońskiemu Towarzystwu Chopinowskiemu oraz Komitetowi Międzynarodowego Festiwalu Pianistycznego w Yokohamie.

Sa Chen

.Jedna z najbardziej obiecujących chińskich artystek. Sama nazywa siebie „przyjaciółką Chopina”. Laureatka IV nagrody na XIV Konkursie Chopinowskim w roku 2000, została również wyróżniona nagrodą specjalną Towarzystwa im. Fryderyka Chopina za najlepsze wykonanie mazurków. W 2021 r. była jurorką XVIII Konkursu Chopinowskiego.

Za swe wrażliwe i głębokie interpretacje muzyki Chopina została uhonorowana przez rząd Rzeczypospolitej Polskiej „Paszportem Chopinowskim”. W ostatnich latach odbyła z Hungarian Chamber Orchestra tournée po Niemczech w podwójnej roli solistki i dyrygentki, a jej koncerty wszędzie zyskały najwyższe uznanie. Do ważniejszych jej sukcesów zaliczyć też można m.in. chińską trasę z polską Orkiestrą Filharmonii Narodowej i koncertami Chopina. Laureatka najważniejszych konkursów pianistycznych na świecie – w Leeds, Chopinowskiego i Vana Cliburna. Upodobanie do kameralistyki zawiodło ją na festiwale w Lockenhaus, Salzburgu, Zagłębiu Ruhry, Dusznikach-Zdroju oraz w Petersburgu. Począwszy od 2016 r. Sa Chen zasiada w jury takich międzynarodowych konkursów jak Konkurs Chopinowski w Warszawie, pianistyczny w Leeds czy im. Busoniego we Włoszech.

Dang Thai Son 

.„Muzyka Chopina płynie w mojej krwi” – mówi wietnamsko-kanadyjski pianista, jeden z najwybitniejszych muzyków naszych czasów. Dang Thai Son jest pierwszym pianistą z Azji, który zdobył I nagrodę w Międzynarodowym Konkursie im. Fryderyka Chopina w Warszawie w roku 1980. W jury konkursu zasiadał czterokrotnie, od 2005 roku. 

Urodzony w Hanoi naukę gry na fortepianie rozpoczął w wieku pięciu lat pod kierunkiem swojej matki. Był dziewięcioletnim dzieckiem, kiedy po raz pierwszy zetknął się z muzyką Chopina. „Trwała wojna i rodzina ukrywała się w górach. W ciemności przy świecach mama grała nokturny Chopina. Czułem piękno tej muzyki, zakochałem się w niej” – powiedział w wywiadzie opublikowanym na blogu The Counterpoints (culture.pl).

Dang Thai Son studiował w Państwowym Konserwatorium im. Piotra Czajkowskiego w Moskwie w klasie Władimira Natansona i Dmitrija Baszkirowa. Koncertował w przeszło 40 krajach z najznakomitszymi zespołami i dyrygentami, w tym londyńską Philharmonia Orchestra, zespołami filharmonii w Petersburgu, Pradze i Warszawie, Orchestre de Paris, berlińską Staatskapelle, Orchestre symphonique de Montréal, NHK Symphony Orchestra.

Jest profesorem Konserwatorium Muzycznego Nowej Anglii w Bostonie i Konserwatorium w Oberlin w stanie Ohio. Nagrywał dla wytwórni Deutsche Grammophon, Melodiya, Victor JVC oraz dla Narodowego Instytutu Fryderyka Chopina. W 2018 r. artysta uhonorowany został Złotym Medalem Zasłużony Kulturze Gloria Artis”.

Nelson Goerner

.Finalista XIII Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina w Warszawie w roku 1995; nie znalazł się jednak na podium. Dwukrotnie zasiadał w jury Konkursu Chopinowskiego w 2010 i 2015 roku.

Należy do grona najwybitniejszych pianistów swojego pokolenia. Występował z Orchestre de Paris, Deutsche Kammerphilharmonie, zespoły filharmonii z Los Angeles i Monte Carlo, Narodowa Orkiestra Hiszpanii, Sinfonia Varsovia, Orkiestra Teatru Maryjskiego, pod batutą czołowych dyrygentów takich, jak Alain Altinoglu, Vladimir Ashkenazy, Frans Bruggen, Mark Elder.

Z zamiłowania kameralista, regularnie współpracuje z Marthą Argerich, Renaudem Capuconem, Sol Gabettą, Garym Hoffmanem, Alexeiem Ogrintchoukiem. Urodził się w San Pedro w Argentynie w 1969 r. Studiował w ojczystym kraju u Jorgego Garrubby, Juana Carlosa Arabiana i Carmen Scalcione. Obecnie mieszka w Szwajcarii z żoną i synem. Aktywnie wspiera organizację humanitarną Ammala. Został uhonorowany Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”.

Momo Kodama

.Japońska pianistka klasyczna. Urodziła się w Osace, dorastała w Europie. W gronie jurorów Konkursu Chopinowskiego znajdzie się po raz pierwszy.

Obecnie profesorka Hiochschule fuer Music Karlsruhe podczas swojej edukacji uczęszczała do Conservatoire de Paris ze starszą siostrą Mari. Zadebiutowała w 1991 roku z Berkeley Symphony Orchestra i była najmłodszym zwycięzcą Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego w Monachium w wieku 19 lat.

Regularnie gości na najbardziej cenionych festiwalach. Opracowała program na stulecie śmierci Claude’a Debussy’ego, wykonany wraz z aktorem Pascalem Re´ne´rikiem i barytonem Josepem-Ramonem Olive´m w paryskiej La Bellevilloise, a następnie powtarzany podczas innych koncertow we Francji i w Chinach. Jej repertuar sięga od klasycznego i romantycznego aż po współczesny – ceniona jest zwłaszcza za interpretacje dzieł Oliviera Messiaena. Wraz z siostrą Mari nagrała m.in. dwie płyty dla Pentatone z utworami Czajkowskiego i Martinu°, a dla wytworni Tritone – dzieła Chopina, Debussy’ego i Messiaena. 

Krzysztof Jabłoński

.Laureat III nagrody XI Międzynarodowego Konkursu im. Fryderyka Chopina w Warszawie w roku 1985. W jury warszawskiego Konkurs uzasiadał dwukrotnie w 2005 i 2021 r.

Polski pianista od ponad 30 lat jest aktywny jako solista i kameralista. Występuje na estradach Europy, obu Ameryk, Azji i Izraela.

Występował m.in. z Orkiestrą XVIII Wieku, Duesseldorfer Symphoniker i Jenaer Philharmonie, pod batutą mistrzow, wśrod ktorych znaleźli się Krzysztof Penderecki, Marek Pijarowski, Jerzy Maksymiuk, Frans Bruggen, Witold Rowicki, Andrzej Boreyko, Antoni Wit czy Jan Krenz.

Ma w dorobku wiele płyt wydanych w Niemczech, Japonii i Polsce. W ramach Wydania Narodowego Dzieł Fryderyka Chopina nagrał m.in. komplety etiud, preludiów i impromptu oraz Wariacje na temat „La` ci darem la mano” i Rondo a` la Krakowiak. Wykładał na Uniwersytecie Muzycznym Fryderyka Chopina w Warszawie, Mount Royal University w Calgary oraz University of Calgary. Od 2022 r. kieruje Wydziałem Fortepianu i Instrumentow Klawiszowych na The Chinese University of Hong Kong w Shenzhen.

Kevin Kenner

.Amerykański pianista został laureatem II nagrody w XII Konkursie Chopinowskim – w którym I nagrody nie przyznano. Kenner został także wyróżniony za najlepsze wykonanie poloneza. Był jurorem XVI i XVIII Konkursu Chopinowskiego w 2010 i 2021 roku.

Pochodzący z południowej Kalifornii artysta we wczesnym wieku zainteresował się muzyką polską i już jako nastolatek kształcił się u Krzysztofa Brzuzy, a poźniej w Krakowie u Ludwika Stefańskiego. Naukę kontynuował u Leona Fleishera i Karla- -Heinza Kammerlinga, doskonalił także swoje umiejętności pod kierunkiem Leonarda Bernsteina w Tanglewood Music Center.

Do jego nagrań, docenionych przez czasopisma „Gramophone” i „BBC Music Magazine”, wydanych przez Narodowy Instytut Fryderyka Chopina, należą m.in. pieśni Chopina (z Olgą Pasiecznik), album z koncertami fortepianowymi Chopina w wersji kameralnej (z Apollon Musagete Quartet i Sławomirem Rozlachem) oraz w serii „The Real Chopin” – recital na fortepianie historycznym. Przez ponad dekadę wykładał w londyńskim Royal College of Music. Obecnie jest profesorem Frost School of Music na Uniwersytecie w Miami, gdzie kształci wielu młodych, utalentowanych pianistów.

Robert McDonald

.Amerykański pianista, pedagog; kształcił m.in. laureatów XVII Konkursu Chopinowskiego – Kate Liu, która zdobyła III nagrodę i Erica Lu – laureata IV nagrody. W obradach jury weźmie udział po raz pierwszy.

Pianista dawał recitale w Stanach Zjednoczonych, Europie, Ameryce Łacińskiej i Azji, a przez wiele lat występował także jako partner recitalowy Isaaca Sterna i innych wybitnych instrumentalistow. Jako kameralista współpracował ze słynnymi kwartetami smyczkowymi. Jest członkiem wydziałów pianistycznych Juilliard School oraz Curtis Institute of Music . Uczestniczył w festiwalach europejskich w Bergen, Lucernie i Salzburgu a także w Four Seasons, Marlboro i Brevard w Stanach Zjednoczonych, oraz w Banff Center w Kanadzie. W 2018 r. otrzymał doktoraty honoris causa Manhattan School of Music oraz Uniwersytetu Lawrence’a.

Piotr Paleczny

.Piotr Paleczny to jeden z najwybitniejszych polskich pianistów i profesorów, laureat pięciu międzynarodowych konkursów pianistycznych. W obradach jury warszawskiego Konkursu Chopinowskiego brał udział ośmiokrotnie, od 1985 r.

W roku 1970 na VIII Konkursie Chopinowskim został laureatem III nagrody, najwyżej też oceniono pianistę za najlepszą interpretację poloneza. Nagrodę specjalną ufundował też Piotrowi Palecznemu Witold Małcużyński, jeden z ówczesnych jurorów.

Ukończył studia w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej (dziś Uniwersytet Muzyczny Fryderyka Chopina) w Warszawie w klasie fortepianu prof. Jana Ekiera. Sukces odniesiony na VIII Międzynarodowym Konkursie Pianistycznym im. Fryderyka Chopina otworzył Piotrowi Palecznemu drzwi wielu prestiżowych sal koncertowych na świecie, m.in. Carnegie Hall w Nowym Jorku, Suntory Hall w Tokio, Musikverein w Wiedniu, Royal Festival Hall w Londynie, Teatro Colon w Buenos Aires.

Występował jako solista z wieloma renomowanymi orkiestrami, takimi jak Chicago Symphony Orchestra, Royal Philharmonic Orchestra, BBC Symphony Orchestra, zespoły Gewandhausu i Concertgebouw. Prowadził kursy mistrzowskie m.in. w Nowym Jorku, Tokio, Sydney, Buenos Aires, Paryżu, Pekinie czy Meksyku.

Od 1993 r. jest dyrektorem artystycznym Międzynarodowego Festiwalu Chopinowskiego w Dusznikach-Zdroju, a od 2004 r. także dyrektorem artystycznym Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Ignacego Jana Paderewskiego w Bydgoszczy. Artysta został uhonorowany licznymi prestiżowymi odznaczeniami, w tym Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, najwyższym polskim odznaczeniem artystycznym – Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. Prowadzi klasę fortepianu na Uniwersytecie Muzycznym Fryderyka Chopina w Warszawie, gdzie w 2022 r. otrzymał tytuł doktora honoris causa.

Ewa Pobłocka

.Laureatka X Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina w Warszawie w roku 1980, uhonorowana również nagrodą Polskiego Radia za najlepsze wykonanie mazurków. Była trzykrotnie członkinią jury Konkursu Chopinowskiego: w roku 2005, 2015 i w 2021 roku.

Edukację w gdańskiej Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej pod kierunkiem Zbigniewa Śliwińskiego i Jerzego Sulikowskiego ukończyła w roku 1981. Koncertowała niemal we wszystkich krajach Europy, a także w obu Amerykach, w Chinach, Indonezji, Wietnamie, Republice Południowej Afryki, Singapurze, Korei, Japonii oraz w Australii. W swoim dorobku fonograficznym ma ponad 50 płyt, obejmujących repertuar solowy, kameralny i koncertowy od baroku do współczesności, zarejestrowanych m.in. dla Polskich Nagrań „Muza”, Deutsche Grammophon, Pony Canyon, Victor JVC i NIFC.

Artystka jest również cenionym pedagogiem. Przez 25 lat była wykładowczynią w klasie fortepianu w Akademii Muzycznej w Bydgoszczy. Prowadziła liczne kursy mistrzowskie, m.in. w Kanadzie, Stanach Zjednoczonych, Wietnamie, Japonii, Korei, Mongolii, Chinach, Irlandii, Belgii, Norwegii oraz w Niemczech.

W sierpniu 2021 r. ukazała się jej pierwsza książka „Forte-piano”.

Katarzyna Popowa-Zydroń

.Polska pianistka pochodzenia bułgarskiego. W IX Konkursie Chopinowskim w roku 1975 doszła do półfinałów. „Oto do finału nie weszła Popowa-Zydroń, która była jedyną wśród Polek inteligentną, myślącą pianistką, grającą nie tylko pod dyktanda pedagogów” – komentował werdykt jury Piotr Wierzbicki.

Katarzyna Popowa-Zydroń zasiadała w gronie jurorów XV i XVII Konkursu w latach 2005 i 2010. Podczas XVII Konkursu przewodniczyła obradom jury.

Pianistka jest także wybitnym pedagogiem; wykształciła takich artystów jak Rafał Blechacz – zwycięzca XV Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopin oraz Paweł Wakarecy, Krzysztof Herdzin.

„ Muzyka Chopina jest skierowana do świata duchowego, do emocji, ale oczywiście są wykonania bardziej powściągliwe, powiedzmy intelektualne i one też potrafią być bardzo przekonujące, są też wykonania bardzo bogate od strony emocjonalnej i one z reguły bardzo się podobają publiczności i nie wykluczam, że będą miały też powodzenie wśród jurorów. O ile nie jest to wykonanie deformujące utwór, to nie widzę żadnych przeciwwskazań, by ocenić wysoko występ pianisty. Patrzę na skład jury i mam wrażenie, że wszyscy będą poszukiwać kogoś, kto harmonijnie łączy w swojej interpretacji element intelektualny z emocjonalnym” – zaznaczyła pianistka w wywiadzie dla PAP.

Była profesorem fortepianu w Akademii Muzycznej w Gdańsku, a obecnie wykłada w Poznaniu i Bydgoszczy. Prowadzi kursy mistrzowskie w kraju i za granicą, m.in. we Francji, w Niemczech, Irlandii, Bułgarii, Japonii, Chinach, Wietnamie, USA, Izraelu. Jednocześnie prowadzi działalność koncertową, występując z orkiestrami i solo. 

John Rink

.Amerykański pianista i znawca twórczości Fryderyka Chopina. Jest jednym z największych światowych autorytetów chopinowskich rękopisów i druków oraz historii wykonawczej muzyki kompozytora. Zasiadal w jury Konkursu Chopinowskiego XVII i XVIII edycji w latach 2015 i 2021.

John Rink to nagradzany autor książek poświęconych Fryderykowi Chopinowi Obecnie jest profesorem emerytowanym Uniwersytetu w Cambridge, a także gościnnym profesorem Uniwersytetu Londyńskiego, Konserwatorium w Szanghaju, a także Konserwatorium Yong Siew Toh w Singapurze. Jego dorobek naukowy obejmuje wiele prac poświęconych Chopinowi. Ukończył Princeton University, King’s College London i University of Cambridge. Występował z recitalami-wykładami, a także prowadził kursy mistrzowskie na całym świecie. Jest również uznanym specjalistą techniki gry na ulubionych fortepianach Chopina – instrumentach marki Pleyel. 

Wojciech Świtała

.Polski pianista. Podczas XII Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina w roku 1990 otrzymał nagrodę za najlepsze wykonanie poloneza. W gronie jurorów zasiądzie po raz trzeci.

Absolwent Akademii Muzycznej im. Karola Szymanowskiego w Katowicach w klasie prof. Jozefa Stompla. W latach 1991–1996 pracował pod kierunkiem Karla-Heinza Kammerlinga, Andrego Dumortiera i Jeana-Claude’a Vandena Eyndena. Występował w większości krajów europejskich, a także w obu Amerykach, Azji i Australii zarówno jako solista i kameralista.

Jego albumy dwukrotnie zostały wyróżnione Grand Prix du Disque Frederic Chopin (2000, 2005), a trzykrotnie nagrodą Fryderyka (2002, 2009, 2019). Dla Narodowego Instytutu Fryderyka Chopina nagrał na instrumentach historycznych (na Pleyelu i Erardzie) wszystkie ballady Chopina.

„Twórczość Chopina jest ze mną cały czas. Na początku wykonawstwo na współczesnym fortepianie, później poszukiwania na instrumencie historycznym, w końcu pedagogika. Dzięki temu widzę jego muzyke z szerokiej perspektywy” – mówi pianista , pedagog i juror.

Jak mazurki Chopina oczarowały Szwedów

.Gdyby nie Fryderyk Chopin, mazurek mógłby pozostać jedynie przelotną modą taneczną. Tymczasem stał się dla niego głęboko osobistym, intymnym wyrazem uczuć jako polskiego kompozytora emigranta – pisze Anastasia BELINA.

Mazurek, którego początki sięgają XVI wieku, był polskim tańcem wiejskim z równin Mazowsza, tańczonym przez Mazurów, mieszkańców tego regionu. Istniały trzy podstawowe formy tego tańca: szybki, żywy mazurekcechujący się wyraźną i zróżnicowaną artykulacją, szybki i zabawny oberek oraz melodyjny, melancholijny kujawiak. Wszystkie trzy wywodzą się ze starodawnej polki, tańca w metrum trójdzielnym z mocnymi akcentami (często towarzyszącymi stukaniu obcasem) na drugim lub trzecim takcie. Duma i pewna dzikość wykonania sprawiały, że nastrój tego tańca różnił się od bardziej spokojnego walca. W XVII i XVIII wieku mazurek rozprzestrzenił się z ludowych zakątków na sale balowe całej Europy, a w XIX wieku dotarł nawet do Ameryki. Był też bardzo popularnym tańcem w całej dziewiętnastowiecznej Rosji, spotykanym także w błyszczących salach balowych szlacheckich posiadłości i pałaców. 

Oczywiście kiedy mówimy o mazurku, pierwszym kompozytorem, który przychodzi nam na myśl, jest Fryderyk Chopin (1810–1849). Gdyby nie on, mazurek mógłby pozostać jedynie przelotną modą taneczną. Tymczasem stał się dla Chopina głęboko osobistym, intymnym wyrazem uczuć jako polskiego kompozytora emigranta mieszkającego w Paryżu. Począwszy od pierwszych kompozycji, aż po ostatnią (op. 68, nr 4, napisaną kilka tygodni przed śmiercią), jest to jedyna forma, którą Chopin komponował regularnie przez całe życie; tuż za nią plasują się nokturny. Chociaż polscy kompozytorzy, tacy jak Maria Szymanowska, Karol Krupiński i Józef Elsner, już wcześniej pisali mazurki, to geniusz muzyczny Chopina wyniósł ten wiejski taniec do rangi sztuki. Jego mazurki inspirowały różnych kompozytorów, od Glinki i Bałakiriewa, po Debussy’ego i Skriabina. W Polsce były kultywowane jeszcze w utworach Szymanowskiego, Maciejewskiego, Gradsteina i innych. 

Dla szwedzkiego pianisty Petera Jablonskiego mazurek zawsze był gatunkiem osobistym, dlatego zaprosiłam go do rozmowy o historii mazurka w Szwecji. 

Anastasia BELINA: Wspomniałeś kiedyś, że grałeś mazurka prawdopodobnie na każdym swoim koncercie, czy to jako część programu, czy na bis. Możesz powiedzieć o tym coś więcej?

Peter JABLONSKI: Były to oczywiście nie tylko utwory Chopina, ale także Skriabina, Szymanowskiego i wielu innych. Nagrałem komplet mazurków Skriabina dla fińskiej wytwórni Ondine (wydanych w 2019 roku), a wcześniej wybór mazurków Szymanowskiego i Maciejewskiego. Dla mnie mazurek jest czymś bardzo osobistym i bardzo lubię grać go dla publiczności. 

Jesteś w połowie Polakiem, a w połowie Szwedem, wiele lat studiowałeś pod okiem Michałem Wesołowskim, polskim profesorem fortepianu w Akademii w Malmö. Czego nauczył cię o mazurku?

Michał miał ogromny wpływ na mój rozwój jako pianisty, a mazurek Chopina był pierwszym utworem, który pojawił się na naszych lekcjach. Sam był wspaniałym pianistą, Michał pozostawił po sobie nagrania wszystkich mazurków Chopina. Zawsze czuł, że utwory te są bliskie jego sercu i duszy. Pasja do tego nieuchwytnego gatunku łatwo przeniosła się na mnie. A skoro już mówimy o szwedzkim spojrzeniu na mazurki, to znany kompozytor Roman Maciejewski połączył polską i szwedzką kulturę muzyczną właśnie poprzez ceniony gatunek mazurka. 

Maciejewski opuścił rodzinną Polskę w 1934 roku i osiedlił się w Szwecji (wcześniej przebywał we Francji i Wielkiej Brytanii), gdzie mieszkał w latach 1939–1951 i ponownie w 1977 roku, aż do śmierci w roku 1998. Przed przyjazdem do Szwecji spędził kilka lat we Francji, gdzie wszedł do kręgu francuskich kompozytorów awangardowych, na czele z Milhaudem, Poulencem, Honeggerem i Strawińskim. Zaprzyjaźnił się z Arturem Rubinsteinem, studiował u Nadii Boulanger i podobnie jak Chopin komponował mazurki przez całą swoją karierę, pragnąc przedstawić i zachować w nich „najpełniejszy obraz polskiej duszy”. Rubinstein regularnie wykonywał mazurki Maciejewskiego, a nawet poprosił go o napisanie dla niego koncertu fortepianowego (bezskutecznie – młody kompozytor po prostu nie był tym zainteresowany). Podczas pobytu w Szwecji Maciejewski komponował również utwory kameralne i fortepianowe, a także muzykę do sztuk teatralnych reżyserowanych przez Ingmara Bergmana. 

Wiele jego mazurków pozostało niekompletnych, więc gdy w 2019 r. Polskie Wydawnictwo Muzyczne wydało dwutomowy zbiór (pod redakcją Michała Wesołowskiego), zawierał on tylko 39 utworów, mimo iż dokładna liczba dzieł kompozytora była raczej bliższa 60, bardzo podobnie jak u Chopina. Maciejewski jest wprawdzie jedynym kompozytorem ze Szwecji, który pozostawił w swoim dorobku tak wiele mazurków, ale inni kompozytorzy również je pisali.

Choć nieczęsto mówimy o muzyce szwedzkich kompozytorów, a nawet jej nie słuchamy, Szwecja jest krajem o bogatej tradycji muzycznej. Szwedzcy kompozytorzy kształcili się za granicą, byli mentorami wielkich artystów swoich czasów i pozostawili po sobie bogatą spuściznę dzieł we wszystkich gatunkach. Utwory te są świadectwem ich talentu, inwencji muzycznej i związku z europejską tradycją muzyczną. Przez wieki Szwecja była domem i sceną dla kompozytorów z innych krajów. Na przykład bart J.S. Bacha, Johann Jacob, który pracował jako flecista w Kaplicy Dworskiej w latach 1713–1722, czy Bedřich Smetana, który spędził pięć lat w Göteborgu (tym samym mieście, w którym ostatecznie osiedlił się Maciejewski), gdzie pracował jako nauczyciel gry na fortepianie, koncertował, dyrygował chórami i orkiestrami, organizował koncerty i oczywiście komponował. Pionierskie szwedzkie kompozytorki, jak Elfrida Andrée (1841–1929), były głęboko zaangażowane w życie społeczne i polityczne kraju.

Wśród szwedzkich kompozytorów, którzy przyczynili się do budowania spuścizny mazurków, wymienić należy Hugona Alfvéna (1872–1960), który napisał jeden mazurek dedykowany swojej matce w 1891 roku, i Tora Aulina (1866–1914), który napisał dwa: Mazurek jako drugi utwór w zestawie Two Character Pieces for Violin and Piano (1892) oraz Mazurek jako drugi utwór w zestawie Melodie und Rhythmus for Violin and Piano op. 26 (1910). Tor Aulin miał niezwykle utalentowaną siostrę, kompozytorkę Valborg Aulin (1860–1928), która włączyła mazurka do swojego zbioru 5 Tone Poems for Piano op. 7 (1882), a trzecia część jej monumentalnej Grande Sonate sérieuse pour le piano op. 14 (1885) nosi tytuł Scherzo capriccioso: Tempo di mazurka. 

Szwedzka rodzina królewska nie tylko tańczyła mazurki, ale także je komponowała. Księżniczka Eugenia (Charlotta Eugenia Augusta Amalia Albertina Bernadotte, 1830–1889) była kompozytorką, a w 1864 roku napisała mazurka na fortepian – Trio in Anetten-Mazurka with Trio.

Księżniczka Teresa Sachsen-Altenburg (1836–1914), która poślubiła szwedzkiego księcia Augusta, była również kompozytorką i pozostawiła po sobie dwa utwory w tym gatunku: Anetten Mazurka (1864) i Jugend Mazurka (1869). 

Pięciu kolejnych kompozytorów, którzy napisali po jednym mazurku fortepianowym, to Rudolf Gagge (1834–1912), 1866; Lennart Lundberg (1863–1931), op. 45, 1910; Gustaf Hägg (1867–1925), który włączył mazurka jako ostatnią pozycję do zestawu na fortepian o nazwie Sommartankar (Myśli o lecie) op. 14 (brak daty); Fredrika Wickman (1852–1910 lub później), która napisała utwór Polka-Mazurka, zadedykowany Jej Wysokości Księżniczce Luizie Bernadotte (1851–1926) w 1862 roku; oraz Adolf Wiklund (1879–1950), który włączył mazurka do swojego zestawu Stämningar(Ambience) op. 14 (brak daty). 

Jeden z najbardziej płodnych szwedzkich kompozytorów Jakob Adolf Hägg (1850–1928), którego znaczna część twórczości wciąż nie została opublikowana, także pozostawił po sobie kilka mazurków. 

Dziś mazurek jest wciąż obecny w twórczości szwedzkiego kompozytora Martina Skafte (ur. 1980), który w 2008 roku skomponował Trzy tłumaczenia Mazurków Chopina, a w 2021 roku napisał dla Petera Jablonskiego Fantazję na temat dwóch utworów Skriabina (Mazurek op. 25 nr i Sonatę fortepianową nr 9). 

Cała rozmowa dostępna na łamach „Wszystko co Najważniejsze”: https://wszystkoconajwazniejsze.pl/anastasia-belina-jak-mazurki-chopina-oczarowaly-szwedow/

PAP/ LW