Kalendarz rocznic 28 lipca - 3 sierpnia

Kalendarz rocznic 28 lipca – 3 sierpnia obejmuje wydarzenia historyczne, rocznice, najważniejsze bitwy mające wpływ na naszą historię, rocznice urodzin i daty śmierci bohaterów naszej zbiorowej wyobraźni.

28 lipca

1458 – W Gdańsku został zawarty rozejm między Polską a sprzymierzoną z krzyżakami Danią.

1648 – W trzydniowej bitwie pod Konstantynowem wojska Jeremiego Wiśniowieckiego pokonały kilkakrotnie silniejsze oddziały kozackie pod dowództwem Maksyma Krzywonosa.

1656 – Początek bitwy pod Warszawą, wojska szwedzko-brandenburskie dowodzone przez króla Karola Gustawa pokonały, ale nie rozbiły Polaków dowodzonych przez króla Jana II Kazimierza. Porażka przesądziła jednak o ponownym zajęciu polskiej stolicy przez Szwedów.

1742 – W Berlinie Austria i Prusy podpisały traktat kończący I wojnę śląską. Niemal całe terytorium Śląska poza Opawą, Cieszynem, Karniowem i Kłodzkiem stało się częścią Prus.

1812 – W Warszawie urodził się Józef Ignacy Kraszewski, pisarz, publicysta, historyk, działacz społeczny, autor takich książek „Polska za trzech rozbiorów” i „Stara baśń”.

1815 – Z inicjatywy Wielkiego Księcia Konstantego w Warszawie powstała Szkoła Podchorążych, która kształciła kadry armii Królestwa Polskiego. W 1828 roku zawiązało się w niej konspiracyjne sprzysiężenie, a 29 listopada 1830 roku podchorążowie szkoły atakiem na Belweder rozpoczęli powstanie listopadowe.

1826 – W Warszawie zmarł gen. Józef Zajączek, uczestnik insurekcji kościuszkowskiej i wojen napoleońskich, dowódca polskiego korpusu Wielkiej Armii Napoleona, namiestnik Królestwa Polskiego z nadania cara Aleksandra I.

1844 – W Karpaczu odbyło się poświęcenie zrekonstruowanej świątyni Wang; zbudowana na przełomie XII i XIII w. w Norwegii świątynia została zakupiona przez króla pruskiego Fryderyka Wilhelma IV i po rozebraniu na części przewieziona najpierw do Szczecina, a następnie do Berlina, skąd ostatecznie w 1842 r. trafiła na Dolny Śląsk.

1883 – W Krakowie zmarł Władysław Ludwik Anczyc, poeta, dramatopisarz, wydawca, tłumacz, uczestnik powstania krakowskiego w 1846 r.

1895 – W Rzeszowie utworzono Stronnictwo Ludowe (od 1903 r. Polskie Stronnictwo Ludowe), którego prezesem został Karol Lewakowski.

1897 – W Krakowie urodził się Henryk Reyman, żołnierz i sportowiec, piłkarz Wisły Kraków i reprezentant Polski. Uczestnik I wojny światowej, wojny polsko-bolszewickiej i kampanii wrześniowej; dwukrotny mistrz polski w piłce nożnej, dwukrotny król strzelców ligi, olimpijczyk (Paryż 1924).

1914 – Austro-Węgry wypowiedziały wojnę Serbii – początek I wojny światowej.

1920 – Wojna polsko-bolszewicka: Armia Czerwona zajęła Białystok.

1920 – Rada Ambasadorów podjęła decyzję w sprawie podziału Księstwa Cieszyńskiego, Spiszu i Orawy.

1922 – Sejm Ustawodawczy uchwalił ordynację do Sejmu i Senatu.

1928 – W Amsterdamie rozpoczęły się IX Letnie Igrzyska Olimpijskie. Polscy sportowcy zdobyli na nich pięć medali: jeden złoty (Halina Konopacka w rzucie dyskiem), jeden srebrny (drużyna jeździecka w konkursie skoków) i trzy brązowe.

1942 – W warszawskim getcie utworzono pierwszą Żydowską Organizację Bojową (ŻOB), którą 15 października 1942 r. rozszerzono o kolejne ugrupowania; założycielami ŻOB byli m.in. Icchak Cukierman, Cywia Lubetkin, Marek Edelman, Josef Kapłan i Mordechaj Tanenbaum; komendantem ŻOB został Mordechaj Anielewicz.

1972 – W Warszawie zmarła Mieczysława Ćwiklińska, aktorka, śpiewaczka; jedna z najwybitniejszych aktorek polskiego kina międzywojennego, znana m.in. z filmów „Czy Lucyna to dziewczyna” i „Pani minister tańczy”. Po wojnie była związana z warszawskimi teatrami: Polskim i Nowym.

1975 – Początek dwudniowej wizyty w Polsce prezydenta USA Geralda Forda.

1975 – Zapadł wyrok w procesie Zdzisława Marchwickiego, „wampira z Zagłębia”. Oskarżony o dokonanie 14 zabójstw został skazany na karę śmierci.

1976 – List Jerzego Andrzejewskiego „Do prześladowanych uczestników robotniczego protestu”, napisany w imieniu opozycyjnych pisarzy.

1982 – Stan wojenny: Działająca w podziemiu Tymczasowa Komisja Koordynacyjna „Solidarności” wezwała do pokojowych manifestacji w rocznicę podpisania Porozumień Sierpniowych oraz ogłosiła program „Społeczeństwo Podziemne”.

1984 – W Los Angeles rozpoczęły się Igrzyska Olimpijskie zbojkotowane przez większość państw socjalistycznych, wśród nich Polskę (faktycznie w odwecie za bojkot igrzysk w Moskwie przez USA i inne kraje, ale pod innym pretekstem).

1993 – Konkordat między Polską a Watykanem; Sejm RP ratyfikował go 8 stycznia 1998 r.

1998 – W Warszawie zmarł Zbigniew Herbert, autor cyklu poetyckiego „Pan Cogito”. W PRL angażował się na rzecz demokracji. W stanie wojennym jego twórczość – popularyzowana przez Przemysława Gintrowskiego – stała się manifestem wolności.

1998 – W Zakopanem zmarł Adam Hollanek, pisarz, publicysta, założyciel miesięcznika „Fantastyka”.

2000 – W Katyniu otwarto cmentarz polskich i rosyjskich ofiar NKWD.

2004 – Do Polski sprowadzono ze Stanów Zjednoczonych urnę z prochami dowódcy Powstania Warszawskiego gen. Antoniego Chruściela „Montera”.

2010 – W Warszawie zmarł Ryszard Barycz, aktor łódzkiego teatru im. Stefana Jaracza i warszawskich teatrów: Powszechnego, Dramatycznego i Współczesnego.

2010 – W Warszawie zmarła Katarzyna Sobczyk, najpopularniejsza piosenkarka polskiego big-bitu, wykonawczyni m.in. piosenek „Mały książę”, „O mnie się nie martw”, „Trzynastego”, „Nie bądź taki szybki Bill”.

2018 – W Warszawie zmarła Olga Sipowicz „Kora”, wokalistka rockowa i autorka tekstów piosenek, w latach 1976-2008 liderka zespołu Maanam.

2019 – W Warszawie zmarł profesor Jerzy Wojciech Borejsza, badacz totalitaryzmów, historii XIX wieku i powstania styczniowego, wykładowca wielu polskich i europejskich uniwersytetów.

29 lipca

1423 – Król Władysław II Jagiełło nadał Łodzi prawa miejskie.

1519 – Biskup poznański Jan Lubrański uzyskał przywilej królewski od Zygmunta Starego na powołanie w mieście akademii kształcącej na poziomie uczelni wyższej, ale bez prawa nadawania stopni naukowych.

1683 – Król Jan III Sobieski przybył z Wilanowa do Krakowa, gdzie oczekiwał na ostateczną mobilizację i koncentrację wojsk koronnych przed wyruszeniem pod oblegany przez armię turecką Wiedeń.

1899 – W Hadze zakończyła obrady pierwsza konferencja pokojowa, w której uczestniczyło 26 państw; jej efektem było podpisanie trzech konwencji: o pokojowym rozwiązywaniu sporów międzynarodowych, o prawach i zwyczajach wojny lądowej oraz o zastosowaniu w czasie wojen morskich zasad genewskiej konwencji z 1864 r.

1926 – We Lwowie urodził się Jacek Bocheński, prozaik, eseista, publicysta, autor książek „Boski Juliusz”, „Stan po zapaści”; członek polskiego Pen Clubu, redaktor naczelny kwartalnika „Zapis”.

1938 – Urodził się Andrzej Szczeklik, lekarz, naukowiec i pisarz, rektor Akademii Medycznej w Krakowie, wiceprezes Polskiej Akademii Umiejętności.

1939 – Z Gdyni do Ameryki Południowej wypłynął w swój pierwszy rejs transatlantyk MS „Chrobry”, na jego pokładzie był m.in. Witold Gombrowicz.

1942 – W Krakowie zmarł Wojciech Kossak, malarz, przedstawiciel nurtu malarstwa historycznego i batalistycznego, współautor „Panoramy Racławickiej”; ojciec malarza Jerzego Kossaka oraz Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej i Magdaleny Samozwaniec.

1944 – Początek walk 1 Armii WP w rejonie Puław i Dęblina.

1944 – Związek Patriotów Polskich poprzez radio moskiewskie wezwał mieszkańców Warszawy do rozpoczęcia powstania przeciwko Niemcom.

1944 – Urodził się Stanisław Małkowski, ksiądz, socjolog, działacz opozycji antykomunistycznej, współpracownik KOR, ROPCiO oraz Komitetu Samoobrony Chłopskiej Ziemi Grójeckiej; uczestnik strajku w Stoczni Gdańskiej w sierpniu 1980 r.; kapelan podziemnej Solidarności w latach 1982-1989.

1948 – W Londynie rozpoczęły się XIV Letnie Igrzyska Olimpijskie. Polska zdobyła na nich dwa medale – w wadze piórkowej brązowy medal wywalczył bokser Aleksy Antkiewicz, a w Olimpijskim Konkursie Sztuki złoty medal w dziedzinie muzyki otrzymał Zbigniew Turski.

1949 – Urodził się Jerzy Bończak, aktor scen warszawskich, odtwórca roli Krzepickiego w serialu „Kariera Nikodema Dyzmy” i inżyniera Maca w serialu „Alternatywy 4”.

1950 – We Wrocławiu urodziła się Elżbieta Towarnicka, śpiewaczka operowa (sopran).

1951 – Prymas Stefan Wyszyński poświęcił odbudowaną po wojnie archikatedrę św. Jana Chrzciciela na wrocławskim Ostrowie Tumskim.

1964 – W Kijowie zmarła Wanda Wasilewska, czołowa działaczka polskiego obozu komunistycznego (na przekór rodzinnej tradycji, bo jej ojciec – socjalista był bliskim współpracownikiem Józefa Piłsudskiego). Zagorzała stalinistka, w stopniu pułkownika agitatorka w Armii Czerwonej. Współtwórczyni armii Berlinga i PKWN. Po wojnie postanowiła nie wracać do Polski, zasiadała w Radzie Najwyższej ZSRR (fasadowym parlamencie).

1967 – W Paryżu zmarł Aleksander Wat, poeta, prozaik, autor „Mojego wieku”.

1973 – Premiera filmu „Wniebowzięci” w reżyserii Andrzeja Kondratiuka.

1978 – W Warszawie zmarł Andrzej Bogucki, aktor, reżyser, piosenkarz. Wystąpił m.in. w filmach „Śluby ułańskie”, „Manewry miłosne”, „Sprawa do załatwienia”; wykonawca takich przebojów jak „Czerwony autobus”, „Jak przygoda, to tylko w Warszawie”, „Trzej przyjaciele z boiska”, „A mnie jest szkoda lata”.

1979 – Ukazał się komunikat o powstaniu Ruchu Młodej Polski.

1982 – Stan wojenny: Tymczasowa Komisja Koordynacyjna NSZZ „Solidarność” powołała Biuro Koordynacyjne za Granicą, którym kierował Jerzy Milewski.

1989 – Gen. Wojciech Jaruzelski, wybrany kilka dni wcześniej przez Zgromadzenie Narodowe na prezydenta, złożył rezygnację ze stanowiska I sekretarza KC PZPR, jego następcą został Mieczysław F. Rakowski.

2001 – Zmarł Edward Gierek. W latach 1970-1980 rządził Polską jako I sekretarz Komitetu Centralnego PZPR, a wcześniej województwem katowickim. W młodości był górnikiem we Francji i Belgii, pochodził z Sosnowca.

2012 – W Oświęcimiu zmarł August Kowalczyk, aktor, reżyser teatralny; więzień niemieckiego obozu Auschwitz, z którego uciekł w 1942 r., żołnierz Armii Krajowej; znany m.in. z ról w serialach „Stawka większa niż życie” i „Chłopi”.

2017 – Zmarł Piotr Wandycz, historyk Europy Środkowej i dziejów dyplomacji.

2018 – W Warszawie zmarł Tomasz Stańko, trębacz, jeden z najwybitniejszych muzyków w historii polskiego jazzu, autor około 40 albumów, kompozytor muzyki do kilkudziesięciu filmów, takich jak „Pożegnanie z Marią”, „Reich” i „Egzekutor”. Jako pierwszy polski artysta został uhonorowany Europejską Nagrodą Jazzową w 2003 r.

30 lipca

1514 – Wojska moskiewskie, po kilkumiesięcznym oblężeniu, zdobyły Smoleńsk broniony przez załogę dowodzoną przez wojewodę Jerzego Sołłohuba.

1619 – W Jamestown w Wirginii wybuchł strajk polskich rzemieślników domagających się prawa głosu w wyborach do Zgromadzenia Ogólnego Wirginii. Gubernator spełnił żądania Polaków.

1788 – W Kielcach zmarł Kajetan Sołtyk, biskup krakowski w latach 1758-1788.

1853 – Urodził się Julian Fałat, malarz, akwarelista, rysownik, czołowy przedstawiciel polskiego pejzażu impresjonistycznego, twórca i prezes toruńskiej Konfraterni Artystów.

1871 – Urodził się Maurycy Zamoyski, od 1917 r. wiceprezes Komitetu Narodowego Polskiego w Paryżu; w latach 1919-1924 poseł RP w Paryżu; minister spraw zagranicznych RP (1924); w 1922 r. kandydat Związku Ludowo-Narodowego na prezydenta RP.

1873 – W Łęczycy urodził się Stanisław Thugutt, polityk, publicysta; minister spraw wewnętrznych (1918-1919), prezes PSL „Wyzwolenie” (1922-1923), wicepremier (1924-1925); jeden z założycieli działającej w latach 1921-1937 Ligi Obrony Praw Człowieka i Obywatela.

1893 – Powstała Socjaldemokracja Królestwa Polskiego (przekształconej potem w SDKPiL) – partia z Różą Luksemburg na czele, opowiadająca się za obaleniem caratu i rewolucją.

1914 – I wojna światowa: Rosja wypowiedziała wojnę Austro-Węgrom.

1920 – Szykujący się do przejęcia władzy na terenach zajętych przez wojska bolszewickie Tymczasowy Komitet Rewolucyjny Polski ogłosił „Manifest do polskiego ludu roboczego miast i wsi”.

1928 – W Krzczonowie koło Lublina urodził się Wojciech Siemion, aktor, reżyser, założyciel i dyrektor Teatru Stara Prochownia; popularność przyniosły mu role w filmach „Zamach”, „Zezowate szczęście”, „Ziemia obiecana”, a także w serialach „Alternatywy 4”, „Czterej pancerni i pies” oraz „Wojna domowa”.

1937 – Szef NKWD Nikołaj Jeżow wydał Rozkaz masowej likwidacji „elementów antysowieckich”. Na jego mocy od sierpnia 1937 do września 1938 r. wydano zaocznie ponad 700 tys. wyroków śmierci, w tym ok. 111 tys. na Polaków.

1941 – W Londynie premier rządu RP na uchodźstwie gen. Władysław Sikorski podpisał z ambasadorem ZSRR Iwanem Majskim układ dotyczący wznowienia stosunków dyplomatycznych, współpracy na rzecz pokonania Niemiec oraz powstania polskiej armii w ZSRR; dodatkowy protokół przewidywał zwolnienie z więzień i łagrów obywateli polskich.

1944 – Z warszawskiego więzienia na Pawiaku wyruszyły ostatnie transporty do obozów koncentracyjnych. 1400 więźniów skierowano do obozu Gross-Rosen, a 400 osób do Ravensbrück.

1944 – Początek wizyty premiera polskiego rządu na uchodźstwie Stanisława Mikołajczyka w Moskwie. Zakończyła się fiaskiem, bo Stalin tego rządu nie uznawał i stawiał na zależny od niego PKWN.

1946 – Prezydium Krajowej Rady Narodowej rozwiązało Związek Patriotów Polskich w ZSRR.

1968 – Urodził się Robert Korzeniowski, lekkoatleta, czterokrotny złoty medalista olimpijski (1996, 2000 – dwukrotnie, 2004), trzykrotny mistrz świata (1997, 2001, 2003) i dwukrotny mistrz Europy (1998, 2002) w chodzie sportowym.

1974 – Urodził się Jacek Dukaj, pisarz science fiction i fantasy, autor powieści „Inne pieśni”, „Perfekcyjna niedoskonałość”, „Lód”, sześciokrotnie uhonorowany Nagrodą im. Janusza A. Zajdla.

1976 – Podczas Igrzysk Olimpijskich w Montrealu polscy siatkarze zdobyli złoty medal, pokonując w finale zespół ZSRR.

1978 – W Ostrówku rolnicy powołali Tymczasowy Komitet Samoobrony Chłopskiej Ziemi Lubelskiej mający ich reprezentować w rozmowach z władzami.

1992 – Sejm ustanowił 15 sierpnia Świętem Wojska Polskiego.

1993 – W Londynie zmarł Edward Raczyński, polityk, dyplomata, prezydent RP na uchodźstwie w latach 1979-86, stały delegat RP przy Lidze Narodów, w latach 1935-45 ambasador RP w Wielkiej Brytanii.

1994 – W Chorzowie zmarł Ryszard Riedel, wokalista bluesowy, lider zespołu Dżem, autor tekstów piosenek „Sen o Victorii”, „Czerwony jak cegła”, „List do M”, „Skazany na bluesa”.

1995 – W Warszawie zmarł Aleksander Bardini, aktor, reżyser, pedagog.

2003 – W wyniku obrażeń odniesionych w wypadku samochodowym w Hiszpanii zmarła Ewa Krzyżewska; aktorka znana z filmów „Popiół i diament”, „Faraon”, „Zazdrość i medycyna”.

2018 – W Krakowie zmarła prof. Maria Dzielska, historyk, filolog klasyczny, tłumaczka tekstów źródłowych, wykładowca Uniwersytetu Jagiellońskiego, popularyzator wiedzy o kulturze klasycznej i antyku. Pośmiertnie odznaczona Orderem Orła Białego.

31 lipca

1666 – W Łęgonicach podpisano ugodę kończącą tzw. rokosz Lubomirskiego. Na mocy jej postanowień król Jan Kazimierz wycofał się z planów reform państwa, a dla uczestników rokoszu ogłoszono amnestię.

1773 – W Olszy na Podolu urodził się Ignacy Blumer, generał, uczestnik wojny polsko-rosyjskiej 1792 r. i insurekcji kościuszkowskiej (1794); oficer Legionów Polskich, armii Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego.

1802 – Urodził się Ignacy Domeyko, geolog, mineralog, inżynier górnictwa. W młodości filomata. Od upadku powstania listopadowego na emigracji. Od 1838 r. żył w Chile. Zdobył tam uznanie jako odkrywca jego bogactw naturalnych oraz organizator (i rektor) uniwersytetu w Santiago.

1821 – Książę Franciszek Ksawery Drucki-Lubecki przyjął nominację na ministra przychodów i skarbu Królestwa Polskiego.1849 – W bitwie pod Segesvarem zginął Sandor Petofi, węgierski poeta, uczestnik powstania węgierskiego, adiutant generała Józefa Bema.

1853 – Na sali operacyjnej szpitala miejskiego we Lwowie po raz pierwszy użyto lamp naftowych według projektu Ignacego Łukasiewicza.

1880 – Urodził się Zygmunt Żuławski, polityk Polskiej Partii Socjalistycznej, działacz związkowy, prezes ogólnopolskiej Kasy Chorych, wieloletni sekretarz Komisji Centralnej Związków Zawodowych.

1893 – W Warszawie urodził się Ignacy Skorupka, ksiądz, kapelan Wojska Polskiego, ochotnik w wojnie polsko-bolszewickiej; poległ w Bitwie Warszawskiej 1920 r.

1919 – Sejm Ustawodawczy ratyfikował traktat wersalski.

1928 – Halina Konopacka zdobyła na igrzyskach w Amsterdamie pierwszy w historii złoty medal olimpijski dla Polski.

1929 – W Warszawie urodził się Feliks Tych, historyk, dyrektor Żydowskiego Instytutu Historycznego w latach 1995-2007.

1932 – Na igrzyskach olimpijskich w Los Angeles Janusz Kusociński zdobył złoty medal w biegu na 10 000 m.

1932 – W Gdyni po raz pierwszy obchodzono Święto Morza.

1934 – Stefan Starzyński został mianowany komisarycznym prezydentem Warszawy.

1943 – Zmarł książę Zdzisław Lubomirski, prezydent Warszawy (1916-1917), członek Rady Regencyjnej (1917-1918); w latach 1928-1935 senator z listy Bezpartyjnego Bloku Wspierania Rządu (BBWR), od 1935 do 1938 r. zasiadał w Senacie z nominacji Prezydenta RP; prezes Rady Naczelnej Organizacji Ziemiańskich (1931-1935).

1944 – Komendant Główny Armii Krajowej gen. Tadeusz Bór-Komorowski wydał dowódcy Okręgu AK Warszawa Miasto płk. Antoniemu Chruścielowi „Monterowi” rozkaz o rozpoczęciu 1 sierpnia 1944 r. o godz. 17 powstania w Warszawie.

1944 – NKWD aresztowało płk. Władysława Filipkowskiego, komendanta Obszaru Lwowskiego AK. Zwolniony z sowieckiego więzienia w 1947 roku, zmarł trzy lata później.

1947 – Zakończyła się Akcja „Wisła”, w czasie której z południowo-wschodniej Polski w ciągu trzech miesięcy przymusowo wysiedlono ponad 140 tys. Ukraińców i Łemków.

1951 – W Warszawie przed Najwyższym Sądem Wojskowym rozpoczął się tzw. proces generałów, którym prokuratura zarzucała szpiegostwo i spisek przeciwko władzy ludowej. Na ławie oskarżonych zasiedli m.in. generałowie: Stanisław Tatar, Stefan Mossor i Jerzy Kirchmayer.

1952 – Najwyższy Sąd Wojskowy w Warszawie wydał pięć wyroków śmierci i dwa dożywotniego więzienia w procesie tzw. grupy kierownictwa konspiracyjnego Marynarki Wojennej, jej członkowie zostali oskarżeni „o próbę obalenia władzy ludowej”.

1953 – W Zakopanem zmarł Kornel Makuszyński, pisarz, felietonista, autor książek dla dzieci i młodzieży, takich jak „Przygody Koziołka Matołka”, „Szatan z VII klasy”, „O dwóch takich, co ukradli księżyc”.

1955 – W Warszawie rozpoczął się V Światowy Festiwal Młodzieży i Studentów o Pokój i Przyjaźń między Narodami.

1959 – Ministerstwo Handlu Wewnętrznego ogłosiło poniedziałek dniem bezmięsnym.

1959 – W Warszawie otwarto most Gdański.

1967 – W Krakowie urodził się Grzegorz Turnau, kompozytor, wokalista, poeta, wykonawca poezji śpiewanej; przez wiele lat związany z krakowską Piwnicą pod Baranami.

1981 – Sejm uchwalił ustawę o kontroli publikacji i widowisk. Wcześniej cenzorzy działali w oparciu o „zapisy”, czyli wytyczne władz – o czym wolno pisać. Nowością było wprowadzenie zasady, że gazety dostały prawo zaznaczenia miejsca, w którym ingerowała cenzura. Korzystał z tego np. katolicki „Gość Niedzielny”.

1981 – Konsolidacja w obozie władzy gen. Jaruzelskiego: gen. Czesław Kiszczak zastąpił gen. Mirosława Milewskiego na stanowisku ministra spraw wewnętrznych.

2004 – W Warszawie otwarto Muzeum Powstania Warszawskiego.

2021 – W Warszawie zmarł Jerzy „Duduś” Matuszkiewicz – jeden z najważniejszych muzyków na polskiej scenie jazzowej, kompozytor muzyki filmowej, organizator festiwali jazzowych.

1 sierpnia

1520 – W Krakowie urodził się przyszły król Polski Zygmunt II August.

1701 – Zmarł Jan Chryzostom Pasek, szlachcic, żołnierz, autor „Pamiętników”, w których opisywał swą służbę Rzeczypospolitej oraz życie codzienne szlachty.

1794 – Pod Słonimem koło Grodna rozpoczęła się dwudniowa bitwa pomiędzy wojskami insurekcji kościuszkowskiej dowodzonymi gen. Karola Sierakowskiego i wojskami rosyjskimi, zakończona zwycięstwem Polaków i Litwinów.

1827 – Na Helu została uruchomiona pierwsza latarnia morska.

1834 – W Warszawie urodziła się Jadwiga Łuszczewska, poetka i pisarka epoki romantyzmu publikująca pod pseudonimem „Deotyma”, animatorka jednego z najważniejszych warszawskich salonów kulturalnych.

1894 – We Lwowie urodził się Wilhelm Orlik-Rueckemann, oficer Legionów Polskich, członek Polskiej Organizacji Wojskowej, generał WP; od sierpnia 1939 r. dowódca Korpusu Ochrony Pogranicza (KOP).

1909 – W Krzyżu urodził się Henryk Worcell, polski pisarz, autor powieści „Zaklęte rewiry”.

1914 – W Wilnie urodził się Stefan Kryński, lekarz, bakteriolog, specjalista w dziedzinie badań nad zakażeniami; żołnierz Armii Krajowej.

1919 – Sejm RP uchwalił ustawy: o godłach i barwach Rzeczypospolitej oraz orderze Virtuti Militari.

1920 – Wojna polsko-bolszewicka: Armia Czerwona zdobyła Brześć nad Bugiem.

1926 – W Zakopanem zmarł Jan Kasprowicz, poeta, dramaturg, krytyk literacki i tłumacz; jeden z głównych przedstawicieli Młodej Polski, piewca przyrody tatrzańskiej.

1935 – Rozpoczęła się budowa kolejki linowej na Kasprowy Wierch.

1941 – II wojna światowa: Utworzony przez władze niemieckie okręg-dystrykt Galicja został wcielony do Generalnego Gubernatorstwa.

1943 – Na rozpoczęcie przez Niemców ostatecznej akcji likwidacyjnej gett w Będzinie i Sosnowcu żydowscy bojownicy odpowiedzieli zbrojnym oporem; wydarzenie to jest znane jako powstanie będzińsko-sosnowieckie.

1944 – Wybuchło Powstanie Warszawskie.

1944 – 1 Dywizja Pancerna gen. Stanisława Maczka wylądowała we Francji.

1944 – PKWN przeniósł się z Chełma do Lublina.

1944 – W Warszawie urodził się Maciej Pietrzyk, aktor, malarz, poeta, satyryk; wykonawca i autor niezależnych piosenek, uczestnik strajku w Stoczni Gdańskiej w sierpniu 1980 r., w czasie którego skomponował muzykę do „Piosenki do córki”.

1946 – Ukazał się pierwszy numer pisma „Film”, na jego okładce znalazło się zdjęcie aktorki Danuty Szaflarskiej; pismo wydawane było do 2013 r.

1947 – W Warszawie urodził się Jacek Kleyff, poeta, bard, kompozytor, malarz, współtwórca kabaretu „Salon Niezależnych”.

1950 – Początek budowy osiedla MDM w Warszawie.

1951 – Część załogi trałowca marynarki wojennej ORP „Żuraw” sterroryzowała dowództwo i uprowadziła okręt do Ystad w Szwecji. 12 członków załogi wystąpiło o azyl polityczny, a okręt z resztą załogi powrócił do kraju 3 sierpnia.

1952 – Sejm uchwalił ordynację wyborczą, zgodnie z którą liczba kandydatów miała być równa liczbie mandatów poselskich.

1962 – W Warszawie zmarł Leon Kruczkowski, prozaik, dramaturg, publicysta; prezes Związku Literatów Polskich w latach 1946-1956; autor powieści „Kordian i cham” oraz dramatu „Niemcy”. Członek Rady Państwa i działacz PZPR.

1972 – Dla Jelczańskich Zakładów Samochodowych zakupiono licencję na produkcję francuskich autobusów „Berliet”.

1975 – W Helsinkach podpisano Akt Końcowy Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie.

1977 – Do Warszawy przyłączony został Ursus, który stał się częścią dzielnicy Ochota.

1981 – Po raz pierwszy powstańców warszawskich odznaczono Warszawskimi Krzyżami Powstańczymi.

1981 – W Warszawie zmarł Jan Batory, reżyser, scenarzysta, autor filmów „Podhale w ogniu”, „O dwóch takich, co ukradli księżyc”, „Lekarstwo na miłość”, „Con amore” i „Karino”.

1981 – W hotelu Victoria w Warszawie doszło do próby zamachu na przebywającego w Polsce Abu Dauda, działacza terrorystycznej organizacji Czarny Wrzesień.

1987 – W San Antonio w Teksasie zmarła Pola Negri (Apolonia Chałupiec), polska aktorka, gwiazda niemieckiego i amerykańskiego kina niemego; grała m.in. w filmach Maxa Reinhardta i Ernsta Lubitscha.

1989 – W Warszawie na placu Krasińskich odsłonięto pomnik Powstania Warszawskiego.

1989 – Na terenie całej Polski zniesiono kartki na mięso i jego przetwory.

1992 – Sejm przyjął projekt ustawy konstytucyjnej, tzw. Małej Konstytucji.

1997 – Sejm przyjął Ustawę o Trybunale Konstytucyjnym.

2006 – W Warszawie zmarł Stanisław Jopek, śpiewak (tenor) Państwowego Zespołu Ludowego Pieśni i Tańca „Mazowsze”.

2015 – Anita Włodarczyk ustanowiła wynikiem 81,08 metra rekord świata w rzucie młotem, jako pierwsza kobieta przekraczając granicę 80 m.

2020 – Zmarł Józef Wiłkomirski, dyrygent i kompozytor, założyciel i wieloletni dyrektor Filharmonii Sudeckiej w Wałbrzychu, uczestnik Powstania Warszawskiego.

2 sierpnia

1519 – Wojska polsko-litewskie poniosły pod Sokalem klęskę w starciu z ponaddwukrotnie liczniejszymi oddziałami Tatarów.

1589 – W Saint-Cloud koło Paryża w wyniku ran odniesionych w zamachu zmarł Henryk III Walezy, król Francji, a także pierwszy wybrany w wyniku wolnej elekcji król Polski (1573-1574).

1755 – Urodził się Jan Henryk Dąbrowski, twórca Legionów Polskich we Włoszech, uczestnik insurekcji kościuszkowskiej, generał armii Księstwa Warszawskiego.

1847 – W Berlinie rozpoczął się proces 247 uczestników powstania wielkopolskiego 1846 r.

1881 – Urodził się Eustachy Sapieha, ziemianin, dyplomata, minister spraw zagranicznych II RP, poseł na Sejm z list BBWR.

1893 – W Płocku zakonnica Feliksa Magdalena Kozłowska doznała pierwszego z serii objawień, trwającej do roku 1918, a stanowiącej podstawę nowego wyznania – mariawityzmu.

1897 – W Krakowie zmarł Adam Asnyk, poeta, dramatopisarz, członek Rządu Narodowego w czasie powstania styczniowego; autor m.in. cyklu sonetów „Nad głębiami”, pochowany w Krypcie Zasłużonych na krakowskiej Skałce.

1919 – Sejm Ustawodawczy przeprowadził podział administracyjny ziem dawnego Królestwa Polskiego, tworząc pięć województw: białostockie, kieleckie, lubelskie, łódzkie i warszawskie; Warszawę pozostawiono jako miasto wydzielone.

1926 – Sejm znowelizował konstytucję – „nowela sierpniowa” uprawniała prezydenta do rozwiązania Sejmu i Senatu (na wniosek Rady Ministrów), a także do wydawania rozporządzeń z mocą ustawy.

1928 – W Kaliszu urodził się Mieczysław Voit, aktor teatralny i filmowy, członek krakowskiego Teatru Rapsodycznego od 1963 związany z teatrami warszawskimi.

1940 – Na lotnisku w Northolt pod Londynem rozpoczęto formowanie 303 Dywizjonu Warszawskiego im. Tadeusza Kościuszki.

1940 – Do niemieckiego obozu koncentracyjnego Gross-Rosen przybył pierwszy transport więźniów.

1943 – W niemieckim obozie zagłady w Treblince wybuchł bunt więźniów.

1944 – Likwidacja obozu cygańskiego w niemieckim obozie zagłady Auschwitz II-Birkenau.

1944 – Powstanie Warszawskie: powstańcy zdobyli gmach Poczty Głównej, Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych oraz Elektrownię na Powiślu.

1944 – Powstanie Warszawskie: w wyniku ran zmarła Krystyna Krahelska ps. Danuta – poetka, autorka jednej z najpopularniejszych piosenek powstańczych „Hej chłopcy, bagnet na broń!”.

1944 – Powstanie Warszawskie: Ukazał się pierwszy powstańczy numer pisma AK „Biuletyn Informacyjny”.

1944 – Po wybuchu Powstania Warszawskiego, na specjalny rozkaz szefa SS Heinricha Himmlera, zamordowany został gen. Stefan Rowecki „Grot”.

1944 – W Krakowie urodziła się Ewa Braun, scenografka, dekoratorka wnętrz, wykładowca łódzkiej szkoły filmowej; laureatka Oscara za scenografię i dekorację wnętrz do filmu „Lista Schindlera” Stevena Spielberga.

1945 – W Poczdamie zakończyła się konferencja Wielkiej Trójki, w której wzięli udział Winston Churchill i Clement Attlee, Harry Truman oraz Józef Stalin; w czasie obrad ustalono m.in. przebieg polskich granic zachodnich oraz kwestię przesiedlenia ludności niemieckiej.

1945 – Krajowa Rada Narodowa ogłosiła amnestię dla żołnierzy podziemia; skorzystało z niej ponad 30 tysięcy osób.

1946 – Agencja TASS podała informację o wykonaniu wyroku śmierci na Andrieju Własowie, sowieckim generale, który po dostaniu się do niemieckiej niewoli w 1942 r. podjął współpracę z III Rzeszą, organizując podporządkowane Niemcom oddziały Rosyjskiej Armii Wyzwoleńczej (ROA).

1949 – W Łodzi urodziła się Gołda Tencer, aktorka i reżyserka Teatru Żydowskiego im. Estery Rachel i Idy Kamińskich w Warszawie; dyrektor generalna Fundacji Shalom, organizatorka Festiwalu Kultury Żydowskiej „Warszawa Singera”.

1951 – W Krynicy funkcjonariusze X Departamentu MBP pod kierownictwem płk. Józefa Światły aresztowali Władysława Gomułkę.

1954 – Podjęto decyzję o budowie w Warszawie stadionu dla 100 tys. widzów (Stadion Dziesięciolecia).

1954 – Władze zlikwidowały Wydziały Teologii Katolickiej na Uniwersytecie Warszawskim i na Uniwersytecie Jagiellońskim, powołując w Warszawie Akademię Teologii Katolickiej oraz Chrześcijańską Akademię Teologiczną.

1958 – Na Stadionie Dziesięciolecia w Warszawie odbył się mecz lekkoatletyczny Polska – USA, który obejrzało ponad 100 tys. kibiców.

1972 – W Rzeszowie urodziła się Justyna Steczkowska, piosenkarka, autorka tekstów; wielokrotna laureatka nagrody muzycznej Fryderyk; popularność przyniosły jej m.in. piosenki „Dziewczyna szamana”, „Oko za oko, słowo za słowo”.

1984 – W Warszawie zmarł Marian Łącz, aktor, piłkarz, zawodnik m.in. ŁKS Łódź i Polonii Warszawa, trzykrotny reprezentant Polski; wystąpił m.in. w filmach „Święta wojna”, „Kierunek Berlin” i serialach „Janosik”, „Alternatywy 4”.

1987 – Powstał Obywatelski Komitet Poszukiwań Mieszkańców Suwalszczyzny Zaginionych w Lipcu 1945 r. zajmujący się badaniem losów ofiar obławy augustowskiej.

1989 – Sejm powołał gen. Czesława Kiszczaka na stanowisko premiera.

1993 – W Warszawie zmarł Janusz Sidło, lekkoatleta, rekordzista świata w rzucie oszczepem, dwukrotny mistrz Europy (1954, 1958) i srebrny medalista olimpijski z Melbourne (1956).

2012 – W Piasecznie pod Warszawą zmarł Tomasz Szukalski, saksofonista jazzowy, kompozytor, członek zespołu Zbigniewa Namysłowskiego i Tomasza Stańki, lider grupy The Quartet.

2016 – W Krakowie zmarł kardynał Franciszek Macharski, metropolita krakowski w latach 1979-2005.

2017 – W Warszawie zmarła Wanda Chotomska, autorka literatury dziecięcej, między innymi takich utworów jak „Dziesięć bałwanków”, „Gdyby kózka nie skakała”, „Gdyby tygrysy jadły irysy”, „Muzyka pana Chopina”, „Przygody jeża spod miasta Zgierza”, autorka cyklu programów telewizyjnych „Jacek i Agatka”.

2019 – Zmarł Romuald Lazarowicz, działacz opozycji antykomunistycznej, współtwórca „Solidarności Walczącej”, dziennikarz prasy podziemnej, wydawca.

3 sierpnia

1569 – Inflanty jako wspólna własność przyłączone zostały do Korony i Litwy.

1721 – W Skierniewicach zmarł Stanisław Szembek, arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski od 1706 r.

1773 – W Warszawie zmarł Stanisław Konarski, pedagog, reformator szkolnictwa, poeta, dramaturg, pisarz polityczny, pijar; założyciel Collegium Nobilium w Warszawie.

1816 – W Warszawie odbyło się prawykonanie „Pieśni narodowej za pomyślność króla” – skomponowanej dla cara Aleksandra I, który był równocześnie królem podporządkowanego Rosji Królestwa Polskiego. Pieśń ta, ze zmienionym tekstem, znana jest pod tytułem „Boże, coś Polskę”.

1901 – Urodził się Stefan Wyszyński, w latach 1948-1981 prymas Polski, w czasach stalinowskich przetrzymywany przez władze w miejscach odosobnienia, inicjator Jasnogórskich Ślubów Narodu Polskiego, w 2021 r. beatyfikowany.

1914 – W krakowskich Oleandrach zorganizowana została I Kompania Kadrowa; na dowódcę kompanii Józef Piłsudski wyznaczył por. Tadeusza Kasprzyckiego – oficera Związku Strzeleckiego.

1915 – Pod Jastkowem koło Lublina zakończyły się trwające trzy dni walki Legionów Polskich z wojskami rosyjskimi.

1924 – W Oswalds pod Canterbury w Anglii zmarł Joseph Conrad (Józef Teodor Konrad Korzeniowski), pisarz, autor „Jądra ciemności”, „Lorda Jima”, „Tajfunu” „Nostromo” i „Smugi cienia”.

1929 – W Wielichowie w Wielkopolsce urodził się Zdzisław Krzyszkowiak, lekkoatleta, dwukrotny mistrz Europy na 5 i 10 km ze Sztokholmu (1958), mistrz olimpijski w biegu na 3 km z przeszkodami z Rzymu (1960) oraz rekordzista świata na tym dystansie.

1933 – W Łodzi urodził się Jerzy Urban, dziennikarz, publicysta, redaktor „Po prostu” i „Polityki”; rzecznik prasowy rządu w latach 1981-1989; założyciel i redaktor naczelny tygodnika „Nie”.

1936 – Na Woli w Warszawie otwarto park im. gen. Józefa Sowińskiego. Była to inicjatywa prezydenta stolicy Stefana Starzyńskiego.

1939 – W Poznaniu urodził się Andrzej Dłużniewski, malarz, rysownik, twórca instalacji artystycznych, pisarz, długoletni profesor warszawskiej ASP.

1941 – W KL Auschwitz zamordowany został harcmistrz Stanisław Sedlaczek, założyciel i naczelnik konspiracyjnego Harcerstwa Polskiego (Hufców Polskich).

1941 – W Warszawie zmarł prof. Ludwik Kulczycki, historyk, socjolog, działacz II Proletariatu, więzień carski, zesłaniec, członek PPS.

1942 – W warszawskim getcie w piwnicy domu przy ul. Nowolipki 68 ukryta została część Podziemnego Archiwum Getta.

1944 – W Moskwie premier Stanisław Mikołajczyk spotkał się z Józefem Stalinem.

1944 – Powstanie Warszawskie: powstańcy zdobyli gmach Dworca Pocztowego w Alejach Jerozolimskich, pałace Blanka i Mostowskich oraz Arsenał.

1944 – Powstanie Warszawskie: niemieckie bombowce po raz pierwszy od wybuchu powstania zbombardowały Warszawę.

1946 – Niespełna 18-letnia Danuta Siedzikówna, ps. „Inka”, łączniczka i sanitariuszka 5. Wileńskiej Brygady AK, została skazana na karę śmierci przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Gdańsku; wyrok wykonano 28 sierpnia 1946 r.

1946 – W Nowym Jorku zmarł Ignacy Matuszewski, jeden z czołowych reprezentantów obozu sanacyjnego, minister skarbu, redaktor naczelny „Gazety Polskiej”.

1948 – W Warszawie urodził się Antoni Macierewicz, w PRL był działaczem opozycji, współzałożycielem Komitetu Obrony Robotników. W III RP został posłem i ministrem w kilku rządach.

1952 – W Zielonej Górze urodził się Zbigniew Godlewski, pracownik Stoczni Gdyńskiej im. Komuny Paryskiej, zastrzelony 17 grudnia 1970 r. w Gdyni w czasie pacyfikacji robotniczych protestów. Pochód niosący na drzwiach ciało 18-letniego Godlewskiego i pokrwawioną biało-czerwoną flagę, utrwalony na fotografii, stał się symbolem Grudnia ’70.

1968 – W Moskwie zmarł Konstanty Rokossowski, marszałek Polski i Związku Radzieckiego, za czasów Bieruta minister obrony narodowej w polskim rządzie (narzucony przez Stalina). W 1956 r. wrócił do ZSRR. Pozostał wierny Stalinowi, choć o mało nie padł ofiarą przeprowadzonych przez niego czystek w wojsku. Od bitwy o Stalingrad był współautorem największych zwycięstw Armii Czerwonej opłaconych jednak olbrzymimi stratami.

1979 – Zmarł Adam Szczypiorski, historyk, działacz PPS; w czasie II wojny światowej członek PPS-WRN, więzień niemieckiego obozu Sachsenhausen; po wojnie na emigracji; współtwórca Polskiego Uniwersytetu na Obczyźnie; w 1955 r. powrócił do kraju; jeden z założycieli Komitetu Obrony Robotników.

1980 – W Toronto zmarł Zdzisław Krasnodębski, pilot, pierwszy dowódca słynnego Dywizjonu 303, wcześniej brał udział w kampanii wrześniowej.

2001 – W Olsztynie zmarł Stefan Rachoń, skrzypek, założyciel i w latach 1945-80 dyrygent Orkiestry Polskiego Radia i Telewizji.

2018 – W Warszawie zmarł gen. Zbigniew Ścibor-Rylski ps. „Motyl”, w kampanii wrześniowej żołnierz Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Polesie” gen. Franciszka Kleeberga, potem żołnierz Armii Krajowej, powstaniec warszawski, prezes Związku Powstańców Warszawskich, członek grupy inicjatywnej Muzeum Powstania Warszawskiego, kawaler Krzyża Wojennego Virtuti Militari i Krzyża Komandorskiego z Gwiazdą „Polonia Restituta”.

2022 – W Poznaniu zmarł Czesław Cybulski, trener – współtwórca sukcesów najlepszych polskich lekkoatletów w rzucie młotem: Szymona Ziółkowskiego, Anity Włodarczyk, Pawła Fajdka i Joanny Fiodorow. 

Newsletter „Piękno Historii” dla czytelników „Wszystko co Najważniejsze”

.Ruszył nowy projekt redakcji „Wszystko co Najważniejsze” – newsletter „Piękno Historii”.

Nasz newsletter to przestrzeń dla każdego, kto interesuje się historią – zarówno na co dzień, jak i okazjonalnie. Co tydzień prezentujemy wybór najważniejszych i najciekawszych wydarzeń historycznych, których rocznice obchodzimy w danym tygodniu. Znajdą tu Państwo również jakościowe teksty na temat historii autorstwa profesjonalnych historyków, napisane w sposób przystępny i ciekawy. 

Newsletter „Piękno Historii” to także szansa na zapoznanie się z głosem z epoki, w który warto się wsłuchać. Prezentujemy go pod postacią cytatu z wybranego źródła historycznego. Proponujemy ponadto zdjęcie bądź obraz z epoki, dzięki którym obcowanie z przeszłością będzie ciekawsze. Znajdą tu Państwo również polecenia książek historycznych, po jakie warto sięgnąć. Co tydzień przedstawimy także sylwetkę polskiego naukowca, wynalazcy, myśliciela lub artysty, którego dokonania  wpłynęły na świat, jaki znamy dziś. 

Zapraszamy do subskrybowania! 

Link do zapisów: [Zapisz się].

PAP/MB