Najważniejsze rocznice 6-12 października

Przypominamy o rocznicach niektórych wydarzeń związanych z historią Polski od 6 do 12 października. Oto najważniejsze rocznice w tym tygodniu.

6 października

1289 – Urodził się Wacław III z dynastii Przemyślidów, król węgierski (1301-05), od 1305 r. czeski i polski; zamordowany w 1306 r.

1409 – Wojska króla Władysława II Jagiełły odbiły zajętą 30 sierpnia przez Krzyżaków Bydgoszcz. Był to pierwszy polski sukces w tej wojnie z zakonem krzyżackim. Pod jego wpływem Ulryk von Jungingen zgodził się na zawarcie na kilka miesięcy rozejmu.

1609 – Wojska dowodzone przez hetmana wielkiego litewskiego Jana Karola Chodkiewicza pokonały Szwedów w bitwie nad Gawią koło Rygi.

1667 – Bitwa pod Podhajcami; 10-tysięczna armia polska pod dowództwem hetmana Jana Sobieskiego powstrzymała dwukrotnie liczniejsze oddziały kozacko-tatarskie.

1672 – Koniec oblężenia Lwowa. Próbujące zdobyć miasto wojska turecko-kozackie w zamian za okup (zapłacony tylko w części) i wydanie zakładników zgodziły się zakończyć oblężenie.

1745 – W Warszawie urodził się Franciszek Smuglewicz, malarz, rysownik.

1788 – W Warszawie rozpoczęły się obrady Sejmu, który uchwalił Konstytucję 3 Maja i przeszedł do historii jako Sejm Wielki.

1866 – urodził się Stanisław Janowski, polski malarz, ilustrator, scenograf

1873 – W Londynie zmarł Paweł Edmund Strzelecki, geolog, geograf, podróżnik, odkrywca, wybitny badacz Australii.

1876 – urodził się Jan Bułhak, artysta fotograf, teoretyk, krytyk i publicysta, określanym mianem „ojca polskiej fotografii”.

1887 – W Poznaniu zmarła Bibianna Moraczewska, pisarka, działaczka niepodległościowa, kulturalna i społeczna, zaangażowana w działalność Entuzjastek, pierwszego polskiego środowiska feministycznego.

1889 – Urodziła się Maria Dąbrowska, pisarka, publicystka, tłumaczka; autorka m.in. powieści „Noce i dnie” oraz „Dzienników”.

1889 – Urodził się Jan Pohoski, polityk, członek Polskiej Organizacji Wojskowej, działacz PSL „Wyzwolenie”, w 1940 r. zamordowany przez Niemców w Palmirach.

1904 – W Gdańsku otwarta została Wyższa Szkoła Techniczna (Königliche Technische Hochschule zu Danzig), najstarsza tego typu uczelnia na terenie dzisiejszej Polski. Na jej bazie w 1945 r. powstała Politechnika Gdańska.

1907 – W Warszawie urodził się Jeremi Wasiutyński, astrofizyk.

1919 – W Warszawie urodziła się Barbara Fijewska, aktorka, reżyserka, choreografka.

1930 – W Rogowie urodził Brunon Hołyst, prawnik, autor prac z zakresy kryminalistyki i kryminologii.

1930 – W Łodzi urodził się Edward Skórzewski, reżyser filmów fabularnych i dokumentalnych.

1933 – Urodził się Marian Foik, lekkoatleta, srebrny medalista Igrzysk Olimpijskich w Tokio (1964), nazywany „białą błyskawicą”.

1939 – Koniec bitwy pod Kockiem. Ostatnia potyczka kampanii wrześniowej z użyciem regularnego wojska. Pod Wolą Gułowską złożyły broń jednostki Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Polesie”.

1941 – W Klecku Niemcy rozstrzelali około 4 tys. Żydów.

1942 – W Krośnie urodził się Marian Filar, prawnik, polityk.

1943 – Urodziła się Elżbieta Starostecka, aktorka.

1946 – Działalność rozpoczęła Politechnika Krakowska.

1949 – W Świnoujściu urodził się Jerzy Hausner, prof. ekonomii; wicepremier i minister w rządach Leszka Millera (2001-04) oraz Marka Belki (2004-05); autor planu naprawy finansów publicznych tzw. planu Hausnera, członek Rady Polityki Pieniężnej w latach 2010-16.

1961 – Zamieszki w Toruniu wywołane próbą zamknięcia (z powodu zaległości podatkowych) miejscowego seminarium redemptorystów. W starciach zostało rannych 25 milicjantów oraz kilkunastu manifestantów.

1965 – Urodził się Mateusz Pospieszalski, muzyk i kompozytor, członek zespołów VooVoo, Tie Break, autor muzyki do filmów „Balanga”, „Sezon na leszcza”.

1967 – Premiera filmu Pawła Komorowskiego „Stajnia na Salwatorze”, z Januszem Gajosem, Tadeuszem Łomnickim i Ryszardą Hanin w rolach głównych.

1970 – W Warszawie zmarł Julian Przyboś, poeta awangardowy, eseista, teoretyk literatury, członek POW, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej.

1971 – Bracia Jerzy i Ryszard Kowalczykowie wysadzili w powietrze aulę Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Opolu, gdzie następnego dnia miała się odbyć uroczysta akademia z okazji święta MO i SB.

1972 – Premiera filmu „Bolesław Śmiały” w reżyserii Witolda Lesiewicza.

1979 – W Człuchowie urodziła się Kamilla Baar, aktorka teatralna i filmowa, znana m.in. z komedii sensacyjnej Juliusza Machulskiego „Vinci”.

1990 – W Warszawie zmarł Henryk Vogelfaenger, aktor, prawnik, popularny „Tońko” z duetu „Wesołej Lwowskiej Fali”, żołnierz Dywizji Pancernej generała Maczka, po wojnie przebywał na emigracji.

1991 – Premiera filmu „Podwójne życie Weroniki” w reżyserii Krzysztofa Kieślowskiego.

2000 – W Warszawie otwarto most Świętokrzyski.

2000 – Zmarła Olga Siemaszko, jedna z najważniejszych polskich ilustratorek.

2007 – Wystartowała telewizja informacyjna TVP Info, która zastąpiła kanał TVP 3.

2011 – W Europejskim Trybunale Praw Człowieka odbyła się rozprawa ws. skarg katyńskich. Rząd Rosji dowodził, że Trybunał nie ma „jurysdykcji czasowej”, by rozpatrywać skargi dotyczące faktów sprzed 70 lat. Polska strona odpowiadała, że zbrodnia katyńska jako zbrodnia wojenna nie ulega przedawnieniu.

2014 – W Paryżu zmarł Igor Mitoraj, polski rzeźbiarz tworzący we Francji i Włoszech, autor prac w brązie, marmurze, nawiązujących estetyką do dzieł antycznych.

2016 – W wieku 88 lat zmarł Tadeusz Ryba „Brzoza”, członek działającej na Sądecczyźnie po II wojnie światowej organizacji Polska Podziemna Armia Niepodległościowa, w latach 1949-1956 więziony.

2018 – W Toruniu odsłonięto pomnik Ofiar Zbrodni Pomorskiej 1939.

7 października

1620 – Klęska wojska polskiego pod Cecorą (na terenie dzisiejszej Rumunii). W bitwie z armią turecko-tatarską zginął hetman Stanisław Żółkiewski.

1672 – Zwycięstwo wojsk polskich dowodzonych przez hetmana Jana Sobieskiego pod Niemirowem (w okolicy Lwowa). W bitwie, która była częścią wojny polsko-tureckiej, rozbite zostały tatarskie czambuły dowodzone przez Dżiambet-Gireja-Sołtana.

1797 – Urodził się Bruno Kiciński, publicysta i wydawca, założyciel „Pamiętnika Lwowskiego” (1816) i „Kuriera Warszawskiego” (1821), twórca pierwszego polskiego koncernu prasowego.

1805 – W Paryżu urodził się Wincenty Norblin, przemysłowiec i filantrop, założyciel Fabryki Wyrobów Platerowanych w Warszawie, wnuk malarza Jana Piotra Norblina.

1882 – Jan Matejko przekazał Muzeum Narodowemu w Krakowie „Hołd pruski”.

1884 – W Brandenburgu pod Berlinem urodził się Józef Unrug (Joseph von Unruh), kontradmirał – dowódca polskiej floty wojennej od 1925 r. i dowódca obrony Wybrzeża we wrześniu 1939 r. Po dostaniu się do niewoli nie skorzystał z propozycji służby w Kriegsmarine w stopniu admirała. Po wojnie pozostał na emigracji.

1879 – W Krakowie utworzono Muzeum Narodowe; była to pierwsza na ziemiach polskich narodowa instytucja muzealna Polaków, którzy byli pozbawieni własnego państwa i kraju, zawłaszczonego przez trzech zaborców.

1897 – W Wilnie założono Powszechny Żydowski Związek Robotniczy na Litwie, w Polsce i w Rosji (Bund).

1900 – Zmarł Władysław Małachowski, jeden z ważniejszych konstruktorów fotograficznych.

1905 – W Krakowie w cukierni Jana Michalika rozpoczął działalność kabaret „Zielony Balonik”.

1910 – W Krakowie urodził się Juliusz Żuławski, poeta, pisarz, dwukrotny prezes polskiego PEN-Clubu, syn pisarza Jerzego Żuławskiego.

1912 – W Poznaniu przy obecnym Pl. Wolności otwarto Dom Brandtów, pierwszy w tym mieście nowoczesny dom towarowy.

1912 – W Warszawie u zbiegu ulic Krochmalnej i Karolkowej Towarzystwo „Pomoc dla Sierot”, opiekujące się żydowskimi dziećmi, otworzyło Dom Sierot; jego dyrektorem został Janusz Korczak, funkcję naczelnej wychowawczyni pełniła Stefania Wilczyńska.

1914 – W Otaslavicach na Morawach urodził się Josef František, jeden z najlepszych lotników alianckich w czasie II wojny światowej, pilot Dywizjonu 303.

1916 – Legiony Polskie po trwających ponad rok walkach na froncie wołyńskim nad Styrem i Stochodem, zostały przetransportowane do Baranowicz. Następnie rozlokowane zostały w Łomży, Różanach, Modlinie, Pułtusku i Dęblinie.

1918 – Rada Regencyjna ogłosiła odezwę „Do Narodu Polskiego”, w której proklamowała niepodległość Polski.

1920 – W Suwałkach podpisany został układ polsko-litewski, dotyczący m.in. przebiegu linii demarkacyjnej.

1922 – W Wyszecinie koło Wejherowa urodził się Ryszard Pietruski, aktor, reżyser teatralny, scenarzysta; w latach 1978-88 dyrektor Operetki Warszawskiej.

1942 – Oddziały dywersyjne Armii Krajowej przeprowadziły Akcję „Wieniec”, w ramach której wysadzono tory na liniach kolejowych w okolicy Warszawy. Chodziło o zniszczenie szlaków zaopatrzenia Wehrmachtu na froncie wschodnim.

1943 – W obozie w Kotłasie na północy ZSRR z głodu i wycieńczenia zmarł Eugeniusz Bodo – gwiazda międzywojennego kina, m.in. za sprawą głównej roli w filmie „Pieśniarz Warszawy”, w której wykonał przebój „Już taki jestem zimny drań”. Wylansował też przeboje „Umówiłem się z nią na dziewiątą”, „Całuję twoją dłoń, Madame” i „Ach śpij, kochanie”.

1944 – W KL Auschwitz wybuchł bunt Żydów z Sonderkommando, oddziału, który Niemcy zmuszali do prac przy usuwaniu ciał osób zamordowanych w komorach gazowych; w walce zginęło około 250 więźniów, około 200 zostało schwytanych, a następnie rozstrzelanych; wydarzenia te były największym w historii obozu powstaniem więźniów.

1944 – Dekret PKWN o powołaniu Milicji Obywatelskiej; na czele tej formacji stanął Franciszek Jóźwiak.

1944 – Dekret PKWN o utworzeniu Państwowego Urzędu Repatriacyjnego.

1944 – 5-osobowa grupa AK dokonała ataku na więzienie UB Zamościu, z którego udało się uwolnić 34 więźniów.

1966 – W Warszawie rozpoczął się Kongres Kultury Polskiej – był częścią oficjalnych obchodów Tysiąclecia Państwa Polskiego.

1969 – Premiera filmu Janusza Majewskiego „Zbrodniarz, który ukradł zbrodnię”, według scenariusza Krzysztofa Kąkolewskiego.

1973 – W kościele jezuitów na warszawskim Starym Mieście prymas kardynał Stefan Wyszyński dokonał koronacji obrazu patronki Warszawy Matki Bożej Łaskawej.

1974 – Z wizytą do Stanów Zjednoczonych udał się Edward Gierek, był jedynym przywódcą z czasów PRL, który został przyjęty w Białym Domu.

1979 – W Warszawie zmarł Jerzy Petersburski, kompozytor, pianista, autor m.in. piosenek „Tango Milonga” i „Ostatnia niedziela”.

1981 – W Gdańsku zakończyła się druga tura I Krajowego Zjazdu Delegatów NSZZ „Solidarność”.

1980 – zmarł Bolesław Mierzejewski, aktor filmowy i teatralny dwudziestolecia międzywojennego.

1986 – W Warszawie zmarł Jerzy Łojek, historyk, pisarz i publicysta.

1991 – W wypadku samochodowym pod Radomskiem zginął Walerian Pańko, prezes Najwyższej Izby Kontroli, działacz opozycji demokratycznej w PRL, doradca NSZZ „Solidarność”.

1996 – W Warszawie zmarł Wiesław Górnicki, dziennikarz, publicysta; w latach 1981-90 doradca i współpracownik gen. Wojciecha Jaruzelskiego.

2005 – Premiera filmu „Komornik” w reżyserii Feliksa Falka.

2013 – W Warszawie zmarła Joanna Chmielewska, pisarka, autorka powieści kryminalno-obyczajowych, m.in. „Lesio”, „Wszystko czerwone”.

2019 – Zmarł Janusz Kondratiuk, reżyser i scenarzysta, autor „Dziewczyn do wzięcia” (1972), „Czy jest tu panna na wydaniu?” (1976), „Niedzieli Barabasza” (1971), „Małej sprawy” (1975), „Klakiera” (1982) i „Złotego runa” (1996).

8 października

1414 – Zawarto polsko-krzyżacki rozejm pod Brodnicą, który kończył tzw. wojnę głodową.

1656 – Pod Prostkami hetman Wincenty Gosiewski rozbił wojska brandenbursko-szwedzkie, biorąc do niewoli księcia Bogusława Radziwiłła.

1715 – Szlacheckie oddziały antysaskiej konfederacji rozbiły w bitwie pod Radgoszczą regiment królewskich kirasjerów.

1766 – W Warszawie zmarł Franciszek Bieliński, marszałek wielki koronny; od 1742 r. kierował Komisją Brukową, zajmującą się porządkowaniem i rozbudową Warszawy.

1812 – Zmarł gen. Józef Łazowski, generał armii francuskiej pochodzenia polskiego, uczestnik wyprawy Napoleona do Egiptu, jeden z siedmiu Polaków których nazwiska umieszczono na Łuku Triumfalnym w Paryżu.

1834 – Urodził się Bronisław Szwarce, działacz niepodległościowy, inżynier; członek Komitetu Centralnego Narodowego (1862); aresztowany przez władze rosyjskie w 1862 r.; w więzieniach i na zesłaniu spędził 30 lat.

1858 – Urodził się Tadeusz Błotnicki, rzeźbiarz, kostiumolog, wykładowca.

1869 – Zmarła pisarka i felietonistka Zofia Węgierska.

1891 – We Lwowie urodził się Jan Fryling, pisarz, dyplomata, przedstawiciel rządu RP na uchodźstwie w Chinach i Indiach, współpracownik Radia Wolna Europa i londyńskich „Wiadomości”.

1901 – Sopot uzyskał prawa miejskie.

1909 – Urodził się Piotr Jaroszewicz, premier w latach 1970-80, jedna z najważniejszych osób w otoczeniu Edwarda Gierka.

1910 – We Lwowie zmarła Maria Konopnicka, poetka, autorka nowel, publicystka i krytyk literacki; angażowała się w konspiracyjne i jawne akcje społeczne, współorganizowała międzynarodowy protest przeciwko pruskim represjom i prześladowaniu dzieci polskich we Wrześni; propagowała walkę o prawa kobiet, organizowała pomoc dla więźniów politycznych.

1919 – W Montreux w Szwajcarii zmarł Leandro Marconi, architekt, autor projektu Wielkiej Synagogi na Tłomackiem w Warszawie.

1922 – Urodziła się Stefania Woytowicz, wybitna sopranistka, wykonawczyni dzieł Pendereckiego, Góreckiego i Szymanowskiego.

1926 – Urodził się Krzysztof Skubiszewski, pierwszy minister spraw zagranicznych po przełomie 1989 r. Zajmował to stanowisko w rządach Tadeusza Mazowieckiego, Jana Krzysztofa Bieleckiego, Jana Olszewskiego i Hanny Suchockiej. Podpisał układ gwarantujący granicę polsko-niemiecką na Odrze i rozpoczął rokowania dotyczące członkostwa Polski w NATO.

1929 – W Krakowie zmarł Jacek Malczewski, malarz, rysownik, jego obrazy zainicjowały w młodopolskim malarstwie nurt symbolizmu.

1931 – W Warszawie urodziła się Maria Broniewska, aktorka teatralna i filmowa, odtwórczyni m.in. roli Jadzi Białkówny w filmie Aleksandra Forda „Ulica graniczna”.

1933 – W Chrzanowie urodziła się Halina Winiarska, aktorka.

1937 – Premiera filmu „Skłamałam” w reżyserii Mieczysława Krawicza z Jadwigą Smosarską i Eugeniuszem Bodo w rolach głównych.

1939 – Adolf Hitler podpisał dekret o włączeniu do III Rzeszy polskich ziem zachodnich i północnych.

1939 – Niemieckie władze okupacyjne utworzyły w Piotrkowie Trybunalskim pierwsze na zajętych ziemiach polskich getto.

1939 – W USA amerykański korespondent wojenny Julien Bryan opublikował w prasie fotografie z oblężonej Warszawy.

1940 – W locie patrolowym nad Anglią zginął Josef František, as czechosłowackiego, a po aneksji Czechosłowacji – polskiego lotnictwa wojskowego. W trakcie jednomiesięcznej służby w Dywizjonie 303 strącił co najmniej 17 samolotów Luftwaffe.

1943 – Na północnym Atlantyku zatonął trafiony niemiecką torpedą niszczyciel ORP „Orkan”; zginęło co najmniej 178 członków jego załogi, wśród nich dowódca okrętu kmdr por. Stanisław Hryniewiecki.

1943 – Zamach AK na niemiecką kawiarnię „Za kotarą” przy ul. Mazowieckiej w Warszawie. W akcji zabito właściciela lokalu – konfidenta gestapo oraz kilka innych osób, wśród nich przypadkowe.

1943 – W Krakowie urodził się Bronisław Cieślak, dziennikarz, aktor, odtwórca roli oficera MO Sławomira Borewicza w serialu telewizyjnym „07 zgłoś się”; w latach 1997-2005 poseł na Sejm z listy SLD.

1945 – W Krakowie urodziła się Ewa Lipska, poetka.

1948 – Przydzielony do Wojska Polskiego z Armii Czerwonej płk Antoni Skulbaszewski został naczelnym prokuratorem wojskowym. Ponurą sławę zdobył m.in. z powodu brutalnych metod. Przesłuchiwał aresztowanych generałów (Tatar, Kirchmayer, Kuropieska). Po powrocie do ZSRR został tam skazany na 10 lat więzienia.

1965 – W Kartuzach urodził się Andrzej Wroński, zapaśnik, mistrz olimpijski z Seulu (1988) i Atlanty (1996); wielokrotny medalista mistrzostw świata i Europy.

1966 – W meczu przeciwko Górnikowi Zabrze w ekstraklasie zadebiutował Kazimierz Deyna; był to jego jedyny ligowy mecz w barwach Łódzkiego Klubu Sportowego.

1974 – W Warszawie zmarł Marian Falski, pedagog, działacz oświatowy, autor najpopularniejszego polskiego elementarza.

1979 – W Muzeum Narodowym w Krakowie otwarto wystawę „Polaków portret własny”.

1979 – Oddano do użytku „gierkówkę” – drogę szybkiego ruchu łączącą Warszawę z Katowicami.

1982 – Stan wojenny: Sejm przyjął ustawę o związkach zawodowych i organizacjach rolników, której istotą była likwidacja wszystkich central związkowych działających przed 13 grudnia 1981 r., w tym NSZZ „Solidarność”.

1982 – Stan wojenny: zakończył się proces przywódców Konfederacji Polski Niepodległej (KPN); Leszek Moczulski skazany został na siedem lat więzienia, pozostali członkowie kierownictwa KPN na kary od dwóch do pięciu lat więzienia.

1984 – Premiera filmu Kazimierza Kutza „Na straży swej stać będę”.

1989 – W Krakowie zmarł prof. Emanuel Rostworowski, historyk, specjalista dziejów XVIII wieku.

1991 – W Warszawie zmarł Edward Skórzewski, reżyser filmowy, współautor m.in. „Gangsterów i filantropów”, „Prawo i pięść”.

1992 – Zmarł Willy Brandt, pierwszy kanclerz RFN, który złożył wizytę w Polsce. W jej trakcie – w grudniu 1970 r. podpisał układ z Polską i uklęknął przed pomnikiem Bohaterów Getta w Warszawie.

1997 – W Warszawie zmarł Henryk Bista, aktor; przez 30 lat związany z Teatrem Wybrzeże w Gdańsku, od 1992 r. występował w Teatrze Współczesnym w Warszawie; znany m.in. z roli Senatora w „Lawie. Opowieści o Dziadach Adama Mickiewicza” Tadeusza Konwickiego.

2000 – W wyborach prezydenckich już w pierwszej turze wygrał Aleksander Kwaśniewski, uzyskując 53,9 proc. głosów.

2004 – Premiera filmu „Pręgi” w reżyserii Magdaleny Piekorz.

2007 – W Warszawie zmarł ksiądz Zdzisław Peszkowski, kapelan Rodzin Katyńskich i Pomordowanych na Wschodzie, jeden z ocalałych więźniów obozu jenieckiego NKWD dla polskich oficerów w Kozielsku.

2018 – W Warszawie zmarł Piotr Pawłowski, twórca i prezes Fundacji Integracja i Stowarzyszenia Przyjaciół Integracji, działacz społeczny, który pracował na rzecz likwidacji barier architektonicznych, cyfrowych, społecznych i prawnych dotyczących osób z niepełnosprawnościami.

9 października

1292 – Władysław Łokietek, w przyszłości król Polski, złożył hołd lenny królowi Czech Wacławowi II i zrzekł się na jego rzecz praw do ziemi krakowskiej i sandomierskiej.

1454 – Wojna trzynastoletnia: z powodu problemów finansowych wielki mistrz krzyżacki zastawił kilka zamków. W rezultacie walczące dla Krzyżaków wojska zaciężne odparły polskie ataki na Malbork, ale wobec niespłacenia żołdu w 1457 r. sprzedały go (a także Tczew i Iławę) Polsce. Pieniądze przekazało mieszczaństwo Gdańska.

1475 – W należącym wówczas do Cesarstwa Niemieckiego (jako część Korony Czeskiej) Wrocławiu wydrukowany został pierwszy tekst po polsku: „Statuta synodalia episcoporum Wratislaviensium” („Statuty synodalne biskupów wrocławskich”).

1479 – W Nowym Mieście Korczynie wielki mistrz krzyżacki Martin Truchsess von Wetzhausen złożył hołd lenny królowi Kazimierzowi Jagiellończykowi.

1610 – Oddziały polskie pod dowództwem hetmana Stanisława Żółkiewskiego wkroczyły na moskiewski Kreml.

1621 – Pod Chocimiem podpisany został pokój polsko-turecki.

1633 – W Gdańsku na Długim Targu uruchomiono Fontannę Neptuna.

1672 – Wojska hetmana Jana Sobieskiego pokonały Tatarów w bitwie pod Komarnem.

1683 – Pod Parkanami wojska polsko-litewskie i austriackie, dowodzone przez króla Jana III Sobieskiego, pokonały armię turecką Kara Mustafy.

1771 – W Białymstoku zmarł Jan Klemens Branicki, hetman wielki koronny i kasztelan krakowski.

1815 – W Słopnicach k. Limanowej urodził się Jan Kanty Andrusikiewicz, nauczyciel ludowy, organista, jeden z przywódców powstania chochołowskiego (1846).

1824 – W Pułtusku urodził się Włodzimierz Wolski, poeta, pisarz, autor m.in. libretta do opery Stanisława Moniuszki „Halka”.

1831 – Powstanie listopadowe: kapitulacja Twierdzy Modlin.

1841 – W Warszawie urodził się Teofil Rygier, rzeźbiarz, autor pomnika Adama Mickiewicza na krakowskim Rynku Głównym.

1846 – W Warszawie urodził się Maksymilian Gierymski (brat Aleksandra), malarz – pejzażysta wywodzący się ze szkoły monachijskiej.

1867 – W Warszawie zmarł Ignacy Feliks Dobrzyński, kompozytor, dyrygent, pianista i pedagog.

1896 – W Brzeżanach urodził się Antoni Cwojdziński (właśc. Antoni Wojdan), fizyk, aktor, autor popularnych komedii teatralnych (m.in. „Freuda teoria snów”).

1902 – W Warszawie urodził się Jerzy Kreczmar, reżyser, teoretyk teatru, profesor warszawskiej PWST.

1904 – We Lwowie urodziła się Janina Romanówna, aktorka, wykładowczyni warszawskiej PWST.

1908 – W Warszawie na stokach Cytadeli wadze carskie dokonały egzekucji Józefa Mireckiego, ps. Montwiłł, członka Organizacji Bojowej PPS.

1907 – urodziła się Jadwiga Domańska, aktorka, żołnierka podziemia, poruczniczka 2 Korpusu, dyrektorka Teatru Dramatycznego 2 Korpusu Polskiego, działaczka polonijna, pedagożka.

1909 – W Truskawcu Zdroju urodził się Zbigniew Kopalko, reżyser radiowy i teatralny.

1914 – W Jakubowicach koło Ożarowa Józef Piłsudski wręczył pierwsze nominacje oficerskie 136 dowódcom strzeleckim, m.in. Kazimierzowi Sosnkowskiemu, Edwardowi Śmigłemu-Rydzowi, Michałowi Karaszewiczowi-Tokarzewskiemu.

1920 – Z rozkazu Józefa Piłsudskiego dowódca 1 Dywizji Piechoty Litewsko-Białoruskiej gen. Lucjan Żeligowski, zajął Wilno i Wileńszczyznę, proklamując utworzenie Litwy Środkowej.

1921 – W Radomsku urodził się Tadeusz Różewicz, jeden z najwybitniejszych polskich poetów współczesnych, prozaik, dramaturg, eseista; autor m.in. zbiorów wierszy „Niepokój”, „Pięć poematów”, „Czas który idzie”, „Wiersze i obrazy”, „Równina”, a także „Płaskorzeźba”, „Zawsze fragment. Recycling”, „Historię pięciu wierszy”, „Nożyk profesora”, „Matka odchodzi” oraz dramatów „Kartoteka”, „Świadkowie albo Nasza mała stabilizacja”, „Białe małżeństwo”, „Stara kobieta wysiaduje”, „Odejście głodomora”, „Pułapka”, „Do piachu”.

1924 – W Toruniu urodziła się Regina Smendzianka, pianistka, pedagog.

1929 – W Kobalówce koło Tarnopola urodziła się Teresa Szmigielówna, aktorka.

1930 – urodził się aktor Wiesław Gołas.

1936 – W Warszawie urodziła się Agnieszka Osiecka, poetka, autorka tekstów piosenek, dziennikarka, autorka tekstów ponad 2 tys. piosenek; wiele z nich, m.in. „Okularnicy” czy „Małgośka”, przeszło do klasyki polskiej piosenki.

1939 – W gajówce Podgórze koło Łagowa w rejonie Gór Świętokrzyskich mjr Henryk Dobrzański zdecydował o pozostaniu ze swoim oddziałem w Polsce do czasu oczekiwanej wiosennej ofensywy wojsk sprzymierzonych na Zachodzie – faktyczny początek istnienia Oddziału Wydzielonego WP mjr. „Hubala”.

1939 – Ukazał się ostatni numer wydawanego od 1821 r. dziennika „Kurier Warszawski”.

1944 – Na miejsce gen. Berlinga dowódcą 1 Armii Wojska Polskiego został gen. Stanisław Popławski, z pochodzenia Polak, ale od urodzenia związany z Rosją, a następnie z ZSRR. W czerwcu 1956 r. dowodził wojskiem tłumiącym wystąpienia robotnicze w Poznaniu, a kilka miesięcy później został odwołany do Moskwy.

1949 – W Warszawie urodziła się Magda Umer, piosenkarka, scenarzystka i reżyserka.

1950 – W Korczynie zmarł gen. Stanisław Szeptycki, dowódca III Brygady Legionów Polskich, następnie komendant Legionów; w Wojsku Polskim m.in. szef Sztabu Generalnego (1918-1919), w czasie wojny polsko-bolszewickiej dowódca Frontu Litewsko-Białoruskiego, od marca 1920 r. dowódca 4 Armii.

1950 – W Pszczynie urodził się Krzysztof Stroiński, aktor; znany m.in. z seriali „Daleko od szosy” i „Pitbull”; za rolę w filmie „Rysa” w 2009 r. nagrodzony Orłem w kategorii najlepsza główna rola męska.

1951 – W Elblągu urodził się Ryszard Rynkowski, piosenkarz, kompozytor.

1953 – Urodził się Stanisław Zybowski, polski gitarzysta, kompozytor, członek zespołu Budka Suflera.

1957 – W Londynie zmarła Herminia Naglerowa, pisarka, publicystka, działaczka PEN-Clubu i Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie, od 1946 roku przebywała na emigracji w Wielkiej Brytanii.

1962 – W katastrofie kolejowej pod Piotrkowem Trybunalskim zginęły 34 osoby, a ponad 50 zostało rannych.

1962 – W Szczecinie podczas defilady wojskowej jeden z czołgów wjechał w tłum, zginęło siedmioro dzieci, ponad dwadzieścia osób zostało ciężko rannych.

1966 – Na Westerplatte odsłonięto Pomnik Obrońców Wybrzeża.

1974 – W Hildesheim zmarł Oskar Schindler, niemiecki przemysłowiec, który podczas II wojny światowej uratował przed zagładą w obozach koncentracyjnych ponad tysiąc pracujących u niego Żydów; po wojnie otrzymał tytuł „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata”; historię Schindlera przedstawił w książce „Lista Schindlera” Thomas Keneally, na jej kanwie Steven Spielberg nakręcił nagrodzony Oscarami film.

1975 – W Warszawie podpisano układ między PRL a RFN, przewidujący zezwolenie przez władze PRL na emigrację do Niemiec zamieszkujących Polskę członków mniejszości niemieckiej oraz wypłatę przez RFN odszkodowań dla polskich pracowników przymusowych z czasów II wojny światowej.

1975 – W Warszawie zmarła Julia Brystiger, działaczka komunistyczna, w latach stalinowskiego terroru szefowa V Departamentu Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego (MBP) odpowiedzialnego m.in. za walkę z Kościołem katolickim; usunięta z resortu w 1956 r., następnie pracowała w Państwowym Instytucie Wydawniczym.

1977 – W Warszawie zmarł Zdzisław Maklakiewicz, aktor, żołnierz Armii Krajowej; znany m.in. z filmów „Rejs”, „Wniebowzięci” i „Jak to się robi”.

1980 – Czesław Miłosz otrzymał literacką Nagrodę Nobla.

1980 – W Londynie zmarł gen. Bronisław Duch, dowódca 1 Dywizji Grenadierów we Francji (1940) i 3 Dywizji Strzelców Karpackich (1943-1946).

1982 – Stan wojenny: Tymczasowa Komisja Koordynacyjna NSZZ „Solidarność” wydała oświadczenie, w którym odmawiała uznania decyzji delegalizującej „Solidarność”. TKK zaapelowała o bojkot reżimowych związków zawodowych.

1982 – Stan wojenny: Rząd USA zawiesił wobec Polski klauzulę najwyższego uprzywilejowania w handlu.

1989 – Prokurator generalny PRL Józef Żyta wystąpił do prokuratora generalnego ZSRR o wszczęcie śledztwa w sprawie zbrodni katyńskiej.

1989 – Premiera filmu „Kornblumenblau” w reżyserii Leszka Wosiewicza.

1992 – W Londynie zmarł Jędrzej Giertych, publicysta, prawnik, bliski współpracownik Romana Dmowskiego, działacz ZHP, sekretarz Komitetu Wykonawczego Obozu Wielkiej Polski, członek władz Stronnictwa Narodowego; autor prac historycznych.

2002 – W Tartu (Estonia) zmarł Bruno O’Ya, estoński aktor i sportowiec, w Polsce popularny dzięki roli chorążego Słotwiny w filmie „Wilcze echa” (1968) oraz Józwy Butryma w „Potopie” Jerzego Hoffmana (1974).

2005 – Odbyła się pierwsza tura wyborów prezydenckich, którą wygrał Donald Tusk – 36,33 proc., na drugim miejscu znalazł się Lech Kaczyński – 33,10 proc. Frekwencja: 49,74 proc.

2006 – W Krakowie zmarł Marek Grechuta, piosenkarz, poeta, kompozytor; wykonawca przebojów „Dni, których nie znamy”, „Będziesz moją panią”, „Niepewność”, „Korowód”.

2006 – W Skolimowie zmarła Renata Kossobudzka, aktorka teatralna i filmowa.

2011 – W wyborach do Sejmu zwyciężyła Platforma Obywatelska uzyskując 39,18 proc. głosów (207 mandatów); Prawo i Sprawiedliwość otrzymało 29,89 proc. głosów (157 mandatów). W wyborach do Senatu PO zdobyła 63 mandaty, PiS 31, PSL 2; senatorami zostało także czterech kandydatów niezależnych. Frekwencja w wyborach: 48,92 proc.

2013 – W Warszawie zmarł Edmund Niziurski, pisarz, autor książek dla młodzieży, m.in. „Księgi urwisów”, „Sposobu na Alcybiadesa” i „Niewiarygodnych przygód Marka Piegusa”.

2016 – W Warszawie zmarł Andrzej Wajda, reżyser filmowy i teatralny, laureat Oscara za całokształt twórczości, senator I kadencji, kawaler Orderu Orła Białego; autor m.in. filmów „Kanał”, „Popiół i diament”, „Lotna”, „Niewinni czarodzieje”, „Popioły”, „Wszystko na sprzedaż”, „Krajobraz po bitwie”, „Brzezina”, „Wesele”, „Panny z Wilka”, „Ziemia obiecana”, „Człowiek z marmuru”, „Bez znieczulenia”, „Człowiek z żelaza”, „Kronika wypadków miłosnych”, „Korczak”, „Pan Tadeusz”, „Katyń”, „Wałęsa. Człowiek z nadziei”.

2019 – W Tucznie zmarł Jan Szyszko, profesor nauk leśnych, ekolog, poseł na Sejm czterech kadencji, trzykrotny minister środowiska (w latach 1997-1999, 2005-2007, 2015-2018), sędzia Trybunału Stanu.

10 października

1410 – Pod Koronowem wojska polskie pokonały armię krzyżacką.

1776 – Mieszkańcy Madagaskaru ogłosili władcą wyspy Maurycego Beniowskiego, podróżnika, autora pamiętników, uczestnika konfederacji barskiej, zesłanego przez władze carskie na Kamczatkę, skąd zbiegł do Francji; podboju Madagaskaru dokonał w imieniu władz francuskich.

1794 – Insurekcja Kościuszkowska: Klęska powstańców w bitwie z wojskami rosyjskimi pod Maciejowicami; w walkach zginęło około czterech tysięcy powstańców; ranny Tadeusz Kościuszko dostał się do rosyjskiej niewoli.

1835 – W Dreźnie zmarł Kazimierz Brodziński, poeta, tłumacz, krytyk literacki, profesor Uniwersytetu Warszawskiego.

1856 – Urodził się Brunon Edward Gardo polski nauczyciel Katolickiej Szkoły Ludowej we Wrześni, związany ze strajkiem dzieci wrzesińskich w latach 1901–1902.

1890 – W Grazu urodził się Fryderyk Jarosy, konferansjer, reżyser, aktor.

1907 – W Warszawie urodziła się Wanda Jakubowska, reżyserka, autorka m.in. filmu „Ostatni etap” (1947), częściowo opartego na jej doświadczeniach z czasu uwięzienia w KL Auschwitz.

1935 – We Lwowie urodził się Stanisław Jopek, tenor, solista Państwowego Zespołu Ludowego Pieśni i Tańca „Mazowsze” im. Tadeusza Sygietyńskiego.

1937 – W Warszawie z połączenia m.in. Narodowej Partii Robotniczej i Polskiego Stronnictwa Chrześcijańskiej Demokracji powstało Stronnictwo Pracy.

1939 – W Moskwie podpisano pakt, na mocy którego ZSRR przekazał Litwie zajęty we wrześniu 1939 r., po agresji na Polskę, okręg wileński.

1939 – Niemcy przeprowadzili pierwszą masową egzekucję w bydgoskiej „Dolinie Śmierci”.

1939 – W Warszawie ukazało się pierwsze wydanie czasopisma konspiracyjnego „Polska Żyje” wydawanego przez Komendę Obrońców Polski – organizacji założonej przez byłych oficerów Korpusu Ochrony Pogranicza.

1941 – Premiera niemieckiego filmu propagandowego „Heimkher” (Powrót do ojczyzny). Pomimo antypolskiej wymowy, zagrało w nim kilku polskich aktorów.

1942 – W Wieluniu urodził się Wojciech Siudmak, malarz, związany z nurtem science fiction i fantastyką.

1948 – W Sochaczewie urodził się Władysław Komendarek, muzyk, lider zespołu Exodus, twórca muzyki elektronicznej.

1949 – W Krakowie urodził się Andrzej Sikorowski, kompozytor, piosenkarz, gitarzysta, autor tekstów, lider zespołu Pod Budą.

1956 – W Warszawie rozpoczął się I Międzynarodowy Festiwal Muzyki Współczesnej „Warszawska Jesień”.

1961 – Urodziła się Danuta Stenka, aktorka; od 2003 r. związana z Teatrem Narodowym w Warszawie; znana m.in. z ról w filmach „Chopin. Pragnienie miłości” (otrzymała za nią w 2003 r. nagrodę Orła), „Katyń”, „Nigdy w życiu!” oraz serialu „Boża podszewka”.

1968 – Zmarł Nikifor Krynicki, łemkowski malarz prymitywista. W 1947 r. wysiedlony z rodzinnych stron w ramach akcji „Wisła”.

1968 – Premiera serialu telewizyjnego „Stawka większa niż życie”.

1970 – W Warszawie zmarł Adam Rapacki, polityk, minister spraw zagranicznych PRL.

1973 – Polska zerwała stosunki dyplomatyczne z Chile, w którym rządy objęła w wyniku zamachu stanu junta wojskowa.

1977 – Premiera filmu „Śmierć prezydenta” w reżyserii Jerzego Kawalerowicza.

1979 – W kopalni węgla kamiennego „Dymitrow” w Bytomiu w wyniku katastrofy zginęło 33 górników.

1980 Premiera filmu „Ćma” w reżyserii Tomasza Zygadły.

1982 – W Rzymie papież Jan Paweł II kanonizował o. Maksymiliana Kolbego.

1991 – W Krakowie zastrzelony został Andrzej Zaucha, wokalista jazzowy, piosenkarz, saksofonista, perkusista.

1996 – Powołano Radę Krajową Akcji Wyborczej Solidarność, jej przewodniczącym został Marian Krzaklewski.

2003 – W Warszawie zmarł Marek Nowicki, działacz opozycji antykomunistycznej; prezes Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka w latach 1990-2003.

2009 – Prezydent Lech Kaczyński ratyfikował Traktat Lizboński.

2012 – W Warszawie zmarł Jerzy Jarocki, jeden z najwybitniejszych polskich reżyserów teatralnych; do jego najwybitniejszych spektakli należą inscenizacje dramatów Tadeusza Różewicza: „Wyszedł z domu”, „Stara kobieta wysiaduje”, „Na czworakach”, „Pułapka”; do kanonu przeszły również reżyserowane przez niego sztuki Witkacego: „Matka” i „Szewcy” oraz Sławomira Mrożka: „Tango”, „Rzeźnia”, „Garbus”, „Pieszo”, „Portret”.

2013 – W Warszawie odsłonięto pomnik poety ks. Jana Twardowskiego.

2014 – W Koszalinie zmarł płk Wacław Krzyżanowski, stalinowski zbrodniarz sądowy, prokurator, oskarżyciel posiłkowy w pokazowym procesie Danuty Siedzikówny. Zażądał wówczas dla niepełnoletniej oskarżonej kary śmierci. Krzyżanowski był pierwszym sądzonym za stalinowski mord sądowy.

2019 – Pisarka i poetka Olga Tokarczuk została ogłoszona laureatką Nagrody Nobla w dziedzinie literatury za rok 2018.

2020 – Iga Świątek jako pierwsza polska tenisistka wygrała turniej wielkoszlemowy – French Open (Rolland Garros).

2021 – Patronem Stadionu Narodowego w Warszawie został Kazimierz Górski.

11 października

1779 – W wyniku ran odniesionych w bitwie pod Savannah zmarł gen. Kazimierz Pułaski, jeden z dowódców konfederacji barskiej, bohater walk o niepodległość Stanów Zjednoczonych.

1830 – W Warszawie odbył się pożegnalny koncert Fryderyka Chopina przed jego wyjazdem do Wiednia i Paryża; okazał się on ostatnim koncertem Chopina w Warszawie, do której kompozytor już nigdy nie powrócił.

1842 – Weszła w życie reforma podziału administracyjnego Królestwa Polskiego. Zakładała ona likwidację powiatów i powołanie obwodów. Jej celem było zbliżenie systemu administracyjnego Królestwa do reszty Imperium Rosyjskiego.

1849 – W Suwałkach urodził się Alfred Wierusz-Kowalski, malarz; tematem jego dzieł były głównie sceny rodzajowe, często z motywami koni i wilków; autor obrazów „W pościgu za Tatarem”, „W polu”, „Na tropie” i „Nocna jazda”.

1900 – W Kijowie urodził się Tadeusz Bocheński, pierwszy spiker Polskiego Radia (od 1926 r.), piosenkarz, autor wspomnień „Znam tylko Twoje listy”. Podczas okupacji niemieckiej występował w teatrze podziemnym. Od 1946 r. należał do Związku Artystów Scen Polskich.

1905 – Urodziła się Jadwiga Chojnacka, właściwie Jadwiga – polska aktorka teatralna, filmowa i telewizyjna, wieloletnia pedagog Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej w Łodzi, reżyser i dyrektor teatru.

1910 – Odbył się pogrzeb Marii Konopnickiej. Był jedną z największych i najważniejszych uroczystości żałobnych w dziejach Lwowa. Wzięło w nim udział ponad 50 tys. Ludzi.

1916 – W Małomierzycach koło Iłży urodził się Antoni Heda, „Szary”, dowódca oddziału partyzanckiego Armii Krajowej, w sierpniu 1945 r. dowodził akcją rozbicia więzienia Urzędu Bezpieczeństwa w Kielcach.

1916 – We wsi Wrzawy pod Tarnobrzegiem urodził się Julian Kawalec, prozaik, publicysta, poeta.

1919 – W Krakowie założono Polski Związek Lekkiej Atletyki.

1919 – Józef Piłsudski podpisał akt otwarcia Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie.

1938 – Dekret prezydenta RP Ignacego Mościckiego o zjednoczeniu zabranego Czechosłowacji Zaolzia z Polską.

1939 – Urodził się Zenon Grocholewski, od lat 70. ważny urzędnik Watykanu, współpracownik Jana Pawła II, od 1983 r. biskup, zaś od 2001 – kardynał.

1939 – Ukazał się pierwszy numer wydawanego pod egidą niemieckich władz okupacyjnych „Nowego Kuriera Warszawskiego”. Przez Polaków był nazywany „kurwarem” i razem z innymi tego typu gazetami zaliczany do „gadzinówek” (nazwa pochodziła od gazety „Godzina Polska”, która pod niemiecką egidą ukazywała się na początku I wojny światowej).

1942 – Z getta w Lubartowie Niemcy wywieźli do obozów zagłady w Bełżcu, Sobiborze i na Majdanku około 3 tys. Żydów; od 300 do 500 osób rozstrzelali na miejscowym kirkucie.

1943 – W KL Auschwitz Niemcy dokonali egzekucji 54 więźniów; w grupie rozstrzelanych byli Polacy, wybitni wojskowi, działacze społeczni i polityczni, wśród nich ppłk Juliusz Gilewicz, mjr Kazimierz Gilewicz, mjr Zygmunt Bończa-Bohdanowski, ppłk lotnictwa Teofil Dziama, Jan Mosdorf, kpt. Tadeusz Paolone-Lisowski i ppłk Kazimierz Stamirowski.

1944 – W Krakowie zmarł Józef Kałuża, piłkarz, trener, działacz sportowy, 16-krotny reprezentant Polski, trener reprezentacji olimpijskiej z 1936 roku.

1946 – W Warszawie został aresztowany Kazimierz Bagiński, czołowy działacz PSL, rok wcześniej razem z innymi przywódcami Polskiego Państwa Podziemnego skazany w Moskwie w tzw. procesie szesnastu, a w czasach sanacji skazany w liderami opozycji w procesie brzeskim. W 1947 r. dzięki aktowi łaski Bieruta wyszedł na wolność i emigrował.

1950 – W Poznaniu urodził się Jerzy Illg, filolog, krytyk literacki i wydawca, redaktor w Społecznym Instytucie Wydawniczym „Znak” w Krakowie.

1962 – Papież Jan XXIII otworzył obrady Soboru Watykańskiego II; w jego ramach dokonano wielkiej reformy Kościoła katolickiego; m.in. otwierając go na dialog z innymi religiami i wyznaniami, także zmieniając liturgię.

1967 – W Warszawie zmarła Halina Poświatowska, poetka, autorka m.in. zbiorów wierszy „Hymn bałwochwalczy”, „Dzień dzisiejszy”, „Oda do rąk”.

1969 – Na emigracji w Kanadzie zmarł gen. Kazimierz Sosnkowski, szef sztabu I Brygady Legionów Polskich, minister spraw wojskowych oraz inspektor armii; Komendant Główny ZWZ (1939-1940); Naczelny Wódz Polskich Sił Zbrojnych w latach 1943-1944.

1982 – Stan wojenny: Początek trzydniowych demonstracji Solidarności; do starć z ZOMO doszło w Gdańsku, Nowej Hucie i Wrocławiu.

1986 – W Warszawie zmarł Andrzej Szalawski, aktor, znany m.in. z roli Juranda ze Spychowa w filmie Aleksandra Forda „Krzyżacy” oraz z „Ziemi obiecanej” Andrzeja Wajdy, w której zagrał Hermana Bucholca.

1988 – Wiece w kilku ośrodkach akademickich, w czasie których studenci domagali się rejestracji Niezależnego Zrzeszenia Studentów (NZS).

1991 – Premiera filmu „Kroll” w reżyserii Władysława Pasikowskiego.

1991 – W Warszawie zmarła Janina Romanówna, aktorka teatralna i filmowa, wykładowczyni warszawskiej PWST.

1998 – W Rzymie kanonizowana została przez papieża Jana Pawła II Edyta Stein; niemiecka filozofka i teolożka, pochodzenia żydowskiego, karmelitanka; zamordowana w niemieckim obozie zagłady Auschwitz-Birkenau w 1942 r.

2001 – W Warszawie zmarł Krzysztof Chamiec, aktor; wystąpił m.in. w filmach „Pierwszy dzień wolności”, „Kamienne tablice” i „Gwiezdny pył” oraz serialu „Stawka większa niż życie”; popularność przyniosły mu także role w telewizyjnych teatrach Sensacji i „Kobra”.

2009 – Papież Benedykt XVI kanonizował Zygmunta Szczęsnego Felińskiego, arcybiskupa metropolitę warszawskiego, który po wybuchu powstania styczniowego protestował przeciwko carskim represjom; w konsekwencji skazany został na 20-letnie zesłanie do Jarosławia nad Wołgą.

2020 – W Warszawie zmarł Paweł „Kelner” Rozwadowski, wokalista, gitarzysta i autor tekstów, współzałożyciel zespołów Izrael oraz Deuter. Był jedną z czołowych postaci polskiego punk rocka.

12 października

1736 – W Gdańsku urodził się Michał Jerzy Poniatowski, arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski, młodszy brat Stanisława Augusta.

1794 – Po klęsce bitwy pod Maciejowicami i dostaniu się do niewoli rosyjskiej Tadeusza Kościuszki naczelnikiem insurekcji został Tomasz Wawrzecki.

1840 – W Krakowie urodziła się Helena Modrzejewska, jedna z najwybitniejszych polskich aktorek; wśród jej najlepszych kreacji wymienia się szekspirowskie role Ofelii, Julii i Lady Makbet.

1844 – Wmurowano kamień węgielny pod budowę dworca kolejowego Kraków Główny.

1891 – We Wrocławiu urodziła się Edyta Stein, filozofka, teolożka, pochodzenia żydowskiego, karmelitanka – imię zakonne Teresa Benedykta od Krzyża; zamordowana w niemieckim obozie zagłady Auschwitz-Birkenau w 1942 r.; kanonizowana w 1998 r.

1915 – W Krakowie urodziła się Irena Orska, aktorka.

1918 – Rada Regencyjna Królestwa Polskiego wprowadziła nową rotę przysięgi i przejęła władzę nad Polską Siłą Zbrojną.

1919 – W Hotelu Francuskim w Krakowie odbył się zjazd założycielski Polskiego Komitetu Olimpijskiego.

1920 – Gen. Lucjan Żeligowski proklamował powstanie Litwy Środkowej, nad którą sprawował władzę jako naczelny dowódca.

1920 – Wojna polsko-bolszewicka: W Rydze delegacje polska i sowiecka podpisały preliminaria pokojowe oraz umowę rozejmową.

1921 – Rada Ligi Narodów podjęła decyzję o podziale Górnego Śląska. Polska otrzymała obszar silnie zurbanizowany, z większością zakładów przemysłowych i kopalń.

1931 – W Rio de Janeiro odsłonięto 38-metrową rzeźbę Chrystusa Odkupiciela; monument zaprojektował francuski rzeźbiarz polskiego pochodzenia Paul Landowski.

1935 – Premier Walery Sławek podał się do dymisji. Typowany przez Piłsudskiego na następcę, po jego śmierci został zmarginalizowany przez Ignacego Mościckiego i Edwarda Rydza-Śmigłego.

1939 – Okupacja niemiecka: Dekret Adolfa Hitlera o utworzeniu Generalnego Gubernatorstwa.

1942 – W okupowanej przez Niemców Warszawie kilkanaście organizacji konspiracyjnych założyło Społeczną Organizację Samoobrony (SOS), działającą we współpracy z Kierownictwem Walki Cywilnej.

1943 – Walcząca u boku Armii Czerwonej polska 1 Dywizja Piechoty im. Tadeusza Kościuszki rozpoczęła bój pod Lenino; zginęło ponad pół tysiąca żołnierzy polskich, a prawie 1800 odniosło rany, co stanowiło ok. 20 proc. stanu osobowego formacji.

1953 – Internowany przez władze prymas Stefan Wyszyński został przewieziony z Rywałdu do Stoczka koło Lidzbarka Warmińskiego.

1961 – Premiera filmu „Ogniomistrz Kaleń” w reżyserii Ewy i Czesława Petelskich.

1963 – Rada Państwa mianowała Mariana Spychalskiego marszałkiem Polski.

1964 – W Düsseldorfie rozpoczął się pierwszy proces załogi niemieckiego obozu zagłady w Treblince; na ławie oskarżonych zasiadł m.in. Kurt Hubert Franz – zastępca komendanta obozu Franza Stangla.

1969 – W Warszawie zmarł Zygmunt Kamiński, malarz i grafik, twórca obowiązującego wzoru godła Polski. Wykonał również ilustracje do powieści Stefana Żeromskiego i Władysława Reymonta.

1990 – Sejm powołał Straż Graniczną.

1996 – Zmarł Stefan Knapp, malarz, którego prace zdobią między innymi londyńskie lotnisko Heathrow, siedzibę ONZ w Genewie, centrum handlowe Aleksander’s w Paramus, New Jersey.

2010 – W Warszawie zmarła Mirosława Dubrawska, aktorka teatralna, telewizyjna i filmowa.

2016 – Zmarł Andrzej Kopiczyński, aktor szczególnie popularny dzięki roli w serialu „Czterdziestolatek”.

2021 – Zmarł Paweł Bożyk, ekonomista, jeden z autorów polityki gospodarczej Edwarda Gierka i jego osobisty doradca ekonomiczny.

Newsletter „Piękno Historii” dla czytelników „Wszystko co Najważniejsze”

Ruszył nowy projekt redakcji „Wszystko co Najważniejsze” – newsletter „Piękno Historii”.

Nasz newsletter to przestrzeń dla każdego, kto interesuje się historią – zarówno na co dzień, jak i okazjonalnie. Co tydzień prezentujemy wybór najważniejszych i najciekawszych wydarzeń historycznych, których rocznice obchodzimy w danym tygodniu. Znajdą tu Państwo również jakościowe teksty na temat historii autorstwa profesjonalnych historyków, napisane w sposób przystępny i ciekawy.

Newsletter „Piękno Historii” to także szansa na zapoznanie się z głosem z epoki, w który warto się wsłuchać. Prezentujemy go pod postacią cytatu z wybranego źródła historycznego. Proponujemy ponadto zdjęcie bądź obraz z epoki, dzięki którym obcowanie z przeszłością będzie ciekawsze. Znajdą tu Państwo również polecenia książek historycznych, po jakie warto sięgnąć. Co tydzień przedstawimy także sylwetkę polskiego naukowca, wynalazcy, myśliciela lub artysty, którego dokonania  wpłynęły na świat, jaki znamy dziś. 

Zapraszamy do subskrybowania!

Link do zapisów: [Zapisz się].

PAP/MB