Polska tradycja plecionkarstwa wpisana na Listę UNESCO

Tradycja plecionkarstwa z Polski została 10 grudnia oficjalnie wpisana na Listę Reprezentatywną Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego Ludzkości UNESCO. Oficjalne wręczenie wpisu odbyło się podczas konferencji UNESCO w New Delhi.

Polska tradycja plecionkarstwa

.„Wpis plecionkarstwa na listę UNESCO to szansa na rozwój tego unikalnego rękodzieła poprzez warsztaty, wystawy i projekty edukacyjne, które pozwolą młodszym pokoleniom odkrywać jego bogactwo i zapewnią międzypokoleniowy przekaz tej tradycji” – napisano na stronie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Prezes Stowarzyszenia Polskich Plecionkarzy Wojciech Świątkowski podkreślił w komunikacie przesłanym, że wpisanie tradycji plecionkarstwa z Polski na listę UNESCO „to ogromne wyróżnienie dla całej społeczności, która od lat kultywuje tę tradycję”. „To nie tylko prestiż, ale przede wszystkim potwierdzenie, że praca wykonywana w warsztatach w całej Polsce ma znaczenie globalne. To dowód, że tradycja, która powstaje w naszych dłoniach, jest częścią światowego dziedzictwa” – zaznaczył.

Czym jest plecionkarstwo?

.Plecionkarstwo w Polsce ma wielowiekową tradycję, a podstawowym surowcem wykorzystywanym w tej sztuce zawsze były materiały pochodzenia roślinnego – łodygi traw, słomy, korzenie sosny czy jałowca. Najważniejszym materiałem pozostaje jednak wiklina, która stanowi dziś blisko 90 proc. wykorzystywanego surowca. Historycznie najbardziej charakterystycznym produktem była samołówka (więcierz, wiersza), a rozwój rzemiosła na przestrzeni wieków wspierały kolejne fale osadnictwa, szczególnie od średniowiecza do połowy XIX w. – z istotną rolą osadników olenderskich.

Od drugiej połowy XIX w. znaczący wpływ na kształt współczesnego plecionkarstwa miało natomiast szkolnictwo kierunkowe, rozwijające się m.in. w Galicji, Wielkopolsce i centralnym Mazowszu, gdzie tradycje te są pielęgnowane do dziś. Współcześnie portale społecznościowe ujednolicają wzornictwo na świecie, jednak tym, co wciąż wyróżnia polskie plecionkarstwo, jest dominacja wikliny jako materiału podstawowego – element głęboko zakorzeniony w lokalnej historii i kulturze rzemiosła.

Jednym z dwóch miejsc w kraju, gdzie w ramach kwalifikacyjnych kursów zawodowych od 2014 r. kształci się w zawodzie koszykarz-plecionkarz, jest Zespół Szkół i Placówek Oświatowych Województwa Łódzkiego w Łowiczu. W poprzednich latach na listę UNESCO wpisano sześć tradycji z Polski: szopkarstwo krakowskie, kulturę bartniczą, sokolnictwo, tworzenie dywanów kwiatowych na Boże Ciało, flisactwo i poloneza – tradycyjny polski taniec. Ogłoszenie wpisu odbyło się podczas 20. sesji Międzyrządowego Komitetu ds. Ochrony Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego w New Delhi w Indiach. 

Kultura ludowa

.Na temat niematerialnego dziedzictwa kulturowego oraz kultury ludowej w Polsce, na łamach „Wszystko Co Najważniejsze” pisze Katarzyna SAKS w tekście „Kultura tradycyjna musi być przekazywana z pokolenia na pokolenia”.

„Od lat 90. XX wieku trwa w Polsce powolny proces dostrzegania kultury jako jednego z ważnych czynników ekonomicznych. Pojęcia takie jak „gospodarka kreatywna” nie są już tylko akademickimi sloganami. Rozwój kultury jako istotnego elementu gospodarki wpłynął również na jej globalizację oraz unifikację. Proces twórczy, niejednokrotnie nastawiony na zysk, często przypomina taśmę produkcyjną, a nie warsztat rzemieślniczy. Dlatego wydaje się, że stoimy obecnie przed odpowiedzią na bardzo ważne pytania. Czy w dobie unifikacji języka, zachowań i zwyczajów jest jeszcze miejsce na tradycję? Czy w tradycji nie powinniśmy doszukiwać się tego, co nas wyróżnia, sprawia, że jesteśmy wyjątkowi i niepowtarzalni? Czy tradycja sprzyja integracji, również tej ponadregionalnej?”.

„Posłużę się tutaj przykładem kultury tradycyjnej, czy jak kto woli, kultury ludowej, nierozerwalnie związanej z kulturą i dziedzictwem polskiej wsi. Jednak o jednym i drugim najłatwiej jest mówić w kontekście niematerialnego dziedzictwa kulturowego, o którym Konwencja UNESCO z 2003 roku stwierdza, że są to: „zwyczaje, przekaz ustny, wiedza i umiejętności oraz związane z nimi przedmioty i przestrzeń kulturowa, które są uznane za część własnego dziedzictwa przez daną wspólnotę, grupę lub jednostki. Ten rodzaj dziedzictwa jest przekazywany z pokolenia na pokolenie i ustawicznie odtwarzany przez wspólnoty i grupy w relacji z ich środowiskiem, historią i stosunkiem do przyrody. Dla danej społeczności dziedzictwo niematerialne jest źródłem poczucia tożsamości i ciągłości”.

.”W Polsce istnieje szereg instytucji, które w swe działania statutowe mają wpisane wspieranie kultury ludowej i tradycyjnej. Jednak jest tylko jedna instytucja, która całą swoją działalność skupia na badaniu, popularyzowaniu i wspieraniu tradycyjnej kultury ludowej oraz dziedzictwa historycznego wsi – Narodowy Instytut Kultury i Dziedzictwa Wsi (NIKiDW), powołany w 2019 roku, którego organizatorem jest Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi. NIKiDW jako jedyna państwowa instytucja kultury o tym profilu działalności staje się miejscem skupiającym nie tylko środowisko twórców i artystów, ale również naukowców, historyków, dziennikarzy, którzy swoje zainteresowania kierują w stronę kultury i dziedzictwa historycznego wsi. Instytut obecnie redefiniuje swoje cele i działania” – pisze Katarzyna SAKS.

LINK DO TEKSTU: https://wszystkoconajwazniejsze.pl/katarzyna-saks-kultura-tradycyjna/

PAP/MJ