Rocznice najważniejsze 15-21 grudnia

Jakie rocznice przypadają w dniach 15-21 grudnia? Przedstawiamy kalendarz rocznic, na które warto zwrócić uwagę w nadchodzącym tygodniu.

15 grudnia

1772 – Urodził się Jan Krukowiecki, generał w wojnach napoleońskich (ranny w wyprawie na Moskwę) i w powstaniu listopadowym (obarczany jest winą za zaprzepaszczenie szansy rozbicia Rosjan w bitwie o Olszynkę Grochowską).

1784 – Urodził się Wacław Seweryn Rzewuski, podróżnik, miłośnik i hodowca koni arabskich, arystokrata (syn targowiczanina Seweryna Rzewuskiego).

1818 – W Warszawie na terenie Łazienek, w pobliżu Belwederu został założony ogród botaniczny, jedna z najstarszych placówek tego typu na terenie dzisiejszej Polski (po Krakowie i Wrocławiu).

1859 – Urodził się Ludwik Zamenhof, lekarz, twórca języka esperanto.

1922 – Urodził się Henryk Mandelbaum, od 1944 r. więzień KL Auschwitz, skierowany tam do pracy w Sonderkommando był jednym z ostatnich świadków eksterminacji węgierskich Żydów.

1923 – Urodził aktor Leon Niemczyk.

1948 – Zjednoczenie ruchu robotniczego w Polsce, a faktycznie wchłonięcie Polskiej Partii Socjalistycznej przez Polską Partię Robotniczą. Utworzona w ten sposób Polska Zjednoczona Partia Robotnicza sprawowała władzę aż do końca PRL.

1956 – Polskie Radio nadało pierwszy odcinek „Matysiaków”.

1961 – Sąd w Jerozolimie skazał na karę śmierci Adolfa Eichmanna, zbrodniarza wojennego, odpowiedzialnego za realizację planu zagłady Żydów na terenach kontrolowanych przez III Rzeszę.

1970 – Początek protestów na Wybrzeżu (wywołała je wiadomość o wprowadzonej przez rząd podwyżce cen mięsa).

1981 – Pacyfikacja kopalni „Manifest lipcowy” w Jastrzębiu-Zdroju – załoga protestowała przeciwko wprowadzeniu stanu wojennego.

1992 – Zmarł prof. Andrzej Zahorski, historyk, znawca dziejów epoki stanisławowskiej i napoleońskiej, autor biografii Napoleona i takich prac jak „Spór o Stanisława Augusta” i „Stanisław August polityk”.

16 grudnia

1672 – W Nevers we Francji zmarł Jan II Kazimierz Waza, król Polski w latach 1648-1668.

1740 – Początek wojen śląskich pomiędzy Austrią i Prusami, zakończonych przyłączeniem większej części Śląska do Prus.

1758 – Zmarł biskup krakowski Andrzej Załuski, kanclerz wielki koronny za panowania Augusta III Sasa, współfundator Biblioteki Załuskich w Warszawie.

1779 – Urodził się książę Ksawery Drucki-Lubecki, w latach 1821-1830 minister skarbu znajdującego się pod władzą Rosji Królestwa Polskiego. Przyczynił się do rozwoju przemysłu, budowy dróg i powstania Banku Polskiego.

1792 – Urodził się Antonio Corazzi, włoski architekt, w Warszawie zaprojektował m.in. Pałac Staszica, Pałac Komisji Rządowej Przychodów i Skarbu (obecnie siedzibę prezydenta Warszawy przy pl. Bankowym) oraz budynek Teatru Wielkiego.

1804 – Urodził się Ludwik Nabielak, poeta. Wraz z Sewerynem Goszczyńskim w 1830 roku poprowadził atak na Belweder, który dał początek powstaniu listopadowemu.

1861 – Zmarł Karol Lipiński, skrzypek – wirtuoz, porównywany z Paganinim, kompozytor.

1899 – Urodził się Aleksander Zawadzki, jedna z czołowych postaci władz PRL-u. Wojewoda śląsko-dąbrowski, członek Biura Politycznego PPR i PZPR, przewodniczący Rady Państwa. W młodości wziął udział w wojnie polsko-bolszewickiej i został odznaczony Krzyżem Walecznych.

1912 – Urodził się prof. Tadeusz Zagajewski, inżynier elektryk, do 1968 r. dziekan Wydziału Automatyki Politechniki Śląskiej w Gliwicach, stracił stanowisko, bo ujął się za protestującymi studentami. Jego synem był poeta Adam Zagajewski.

1916 – Urodził się Edward Dziewoński, aktor, reżyser, założyciel kabaretu „Dudek”.

1918 – Z połączenia PPS-Lewicy i SDKPiL powstała Komunistyczna Partia Robotnicza Polski.

1922 – W zamachu dokonanym przez zwolennika endecji, Eligiusza Niewiadomskiego, zginął prezydent RP Gabriel Narutowicz.

1927 – Urodził się Andrzej Wielowieyski, działacz polityczny, w młodości żołnierz AK; w PRL-u redaktor miesięcznika „Więź”; w trakcie strajku sierpniowego 1980 r. w stoczni gdańskiej jeden z doradców, w stanie wojennym członek Prymasowskiej Rady Społecznej, uczestnik obrad Okrągłego Stołu; w III RP senator i poseł.

1930 – Urodził się Jerzy Markuszewski, reżyser teatralny, twórca STS-u (Studenckiego Teatru Satyryków), scenarzysta, aktor.

1938 – Urodził się Zbigniew Religa, kardiochirurg, w 1985 r. kierował zespołem lekarzy, którzy w Zabrzu dokonali pierwszego w Polsce udanego przeszczepu serca.

1947 – Urodziła się Anna Nehrebecka, aktorka, znana m.in. z filmu „Ziemia obiecana” Andrzeja Wajdy oraz serialu „Rodzina Połanieckich”.

1948 – Ukazał się pierwszy numer „Trybuny Ludu” – organu prasowego KC PZPR.

1970 – Protesty na Wybrzeżu – wojsko otworzyło ogień do robotników Stoczni im. Lenina w Gdańsku.

1972 – Oddano do użytku halę widowiskowo-sportową „Olivia” w Gdańsku.

1980 – W Gdańsku odsłonięto Pomnik Poległych Stoczniowców, którzy zostali zabici w czasie tłumienia przez władze komunistyczne robotniczych protestów w grudniu 1970 r.

1980 – Zmarł gen. Stanisław Tatar, w czasie II wojny światowej jedna z kluczowych postaci Polskiego Państwa Podziemnego; współautor planu Akcji Burza, w 1947 r. przekazał władzom Polski Ludowej złoto należące wcześniej do rządu RP na emigracji, po przyjeździe do Warszawy został jednak oskarżony o szpiegostwo i skazany na karę śmierci. Wyroku nie wykonano, w 1956 r. Tatara zwolniono i zrehabilitowano.

1981 – Stan wojenny: W czasie pacyfikacji strajku w kopalni „Wujek” w Katowicach milicja użyła broni palnej; zginęło dziewięciu górników, wielu zostało rannych.

1989 – W Warszawie zmarł prof. Tadeusz Łepkowski, historyk, badacz dziejów Ameryki Łacińskiej i historii Polski XVIII-XIX wieku.

1997 – W Brukseli ministrowie spraw zagranicznych państw NATO podpisali Protokoły Akcesyjne dla Polski, Czech i Węgier; w 1998 r. protokoły te stanowiły przedmiot ratyfikacji w szesnastu krajach Sojuszu.

17 grudnia

1897 – Urodził się Władysław Broniewski, poeta, tłumacz; żołnierz Legionów Polskich, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej; na początku II wojny światowej więzień NKWD, następnie żołnierz w szeregach armii gen. Władysława Andersa; w 1945 r. powrócił do Polski, włączając się w oficjalny nurt życia literackiego.

1921 – Zmarła Gabriela Zapolska, powieściopisarka, dramatopisarka, autorka „Moralności Pani Dulskiej”.

1939 – Na mocy rozporządzenia Hansa Franka utworzono Policję Polską Generalnego Gubernatorstwa, nazywaną od koloru mundurów policją granatową; podlegała niemieckiej policji porządkowej.

1942 – Urodził się Andrzej Zaorski, aktor i artysta kabaretowy.

1950 – Powstało Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze (PTTK).

1954 – Zmarła Zofia Nałkowska, pisarka, publicystka; autorka „Granicy” i „Medalionów”.

1955 – Powstał Totalizator Sportowy.

1970 – Protesty na Wybrzeżu: W Gdyni wojsko otworzyło ogień w stronę robotników idących z dworca do zablokowanej stoczni, padli zabici i ranni. Do starć doszło także w Szczecinie, Elblągu i Słupsku

1981 – Stan wojenny: w Warszawie pod przewodnictwem biskupa Władysława Miziołka powstał Prymasowski Komitet Pomocy Osobom Pozbawionym Wolności i ich Rodzinom.

1982 – Stan wojenny: W Warszawie odbyło się pierwsze posiedzenie Tymczasowej Rady Krajowej Patriotycznego Ruchu Odrodzenia Narodowego (PRON). Przewodniczącym został literat Jan Dobraczyński.

1989 – Wicepremier i minister finansów Leszek Balcerowicz przedstawił w Sejmie zarys rządowego programu reform gospodarczych.

2011 – Ukazał się ostatni numer „Życia Warszawy”, w czasach PRL jednej z najpopularniejszych gazet w stolicy.

18 grudnia

1896 – Urodził się Stanisław Cat-Mackiewicz, pisarz, publicysta, w latach 1928-1935 poseł na Sejm RP z listy sanacji, ale na krótko przed II wojną światową osadzony przez władze na dwa tygodnie w Berezie Kartuskiej (z powodu artykułu, w którym skrytykował życzliwą wobec III Rzeszy politykę ministra Becka).

1913 – zmarł Teodor Rygier, rzeźbiarz, autor pomnika Adama Mickiewicza na krakowskim Rynku Głównym.

1929 – Urodził się Józef Glemp, prymas Polski (1981-2009) i przewodniczący Konferencji Episkopatu Polski (do 2004 r).

1937 – Urodził się Janusz Onyszkiewicz, działacz „Solidarności”, w stanie wojennym internowany, uczestnik obrad Okrągłego Stołu; w III RP poseł, europoseł i minister obrony narodowej.

1952 – Urodziła się Krystyna Janda, aktorka, laureatka Złotej Palmy za „Przesłuchanie” Ryszarda Bugajskiego, zagrała główne role w takich filmach jak „Człowiek z marmuru” i „Człowiek z żelaza”, w Warszawie otworzyła Teatr Polonia oraz Och-Teatr.

1959 – Rządy ZSRR, Polski i NRD podpisały umowę o budowie rurociągu naftowego „Przyjaźń”.

1988 – W Warszawie został utworzony Komitet Obywatelski przy Przewodniczącym NSZZ „Solidarność” Lechu Wałęsie.

2002 – Zmarł Jan Łomnicki, reżyser i scenarzysta; twórca seriali „Dom” i „Modrzejewska”, a także filmów „Akcja pod Arsenałem” i „Jeszcze tylko ten las”.

2018 – Zmarł Kazimierz Kutz, jeden z najbardziej cenionych polskich reżyserów filmowych, reżyser takich filmów jak „Sól ziemi czarnej”, „Perła w koronie”, „Paciorki jednego różańca”, „Śmierć jak kromka chleba”, „Pułkownik Kwiatkowski”.

19 grudnia

1864 – Rosjanie aresztowali ostatniego naczelnika Warszawy w powstaniu styczniowym Aleksandra Waszkowskiego. Został stracony na stokach Cytadeli Warszawskiej 17 lutego 1865 r.

1891 – Urodził się Edward Raczyński, dyplomata, w latach 1935-1945 ambasador w Wielkiej Brytanii i od 1941 do 1943 równocześnie minister spraw zagranicznych rządu RP na uchodźstwie, a od 1979 do 1986 prezydent RP na uchodźstwie.

1914 – Władze austriackie oficjalnie powołały do życia I Brygadę Legionów pod dowództwem Józefa Piłsudskiego.

1951 – Urodził się Zbigniew Hołdys, gitarzysta, wokalista, założyciel zespołu Perfect.

1954 – Zmarł Ludwik Solski, aktor, reżyser, dyrektor Teatru Miejskiego w Krakowie (1905-1913) oraz Teatru Narodowego w Warszawie (1931-1932 i 1936-1938).

1962 – W pobliżu lotniska Okęcie katastrofa rejsowego samolotu LOT lecącego z Brukseli; zginęli wszyscy na pokładzie – 33 osoby.

1964 – Urodził się Wojciech Polak, od 2014 r. arcybiskup metropolita gnieźnieński i prymas Polski.

2006 – Zmarła Danuta Rinn, piosenkarka i aktorka.

2023 – Zmarł Stefan Olszowski, czołowa postać obozu władzy w latach 1970-1985, członek ścisłego kierownictwa PZPR i minister spraw zagranicznych, w ekipie ge. Jaruzelskiego zwolennik twardego kursu wobec „Solidarności”.

20 grudnia

1834 – Zmarł Maurycy Mochnacki, jeden z przywódców politycznych powstania listopadowego, później działacz emigracyjny.

1922 – Zgromadzenie Narodowe wybrało na prezydenta RP Stanisława Wojciechowskiego.

1923 – Urodził się Wiesław Chrzanowski, w młodości żołnierz AK i powstaniec warszawski, w latach 1989-1994 przewodniczący Zjednoczenia Chrześcijańsko Narodowego, minister sprawiedliwości (1991), marszałek Sejmu (1991-1993), senator (1997-2001).

1938 – Uruchomiono kolej linową na Gubałówkę.

1963 – We Frankfurcie nad Menem rozpoczął się tzw. drugi proces oświęcimski, w którym na ławie oskarżonych zasiedli członkowie załogi KL Auschwitz. Sąd wymierzył m.in. sześć wyroków dożywotniego więzienia.

1963 – Zmarł Gustaw Morcinek, pisarz, publicysta, autor „Wyrąbanego chodnika”, „Łyska z pokładu Idy” i „Ondraszka”; w czasie II wojny światowej więzień niemieckich obozów koncentracyjnych Dachau i Sachsenhausen.

1968 – Płyta Czesława Niemena „Dziwny jest ten świat” jako pierwsze polskie wydawnictwo muzyczne otrzymał status Złotej Płyty za sprzedaż 160 tys. egzemplarzy.

1970 – Władysław Gomułka został zmuszony (przez kierownictwo PZPR) do oddania władzy, jego następcą został Edward Gierek.

1982 – Zmarł Artur Rubinstein, jeden z największych pianistów XX wieku.

2011 – Zmarł Leopold Unger, dziennikarz, publicysta.

21 grudnia

1796 – Urodził się Tomasz Zan, poeta, współzałożyciel Towarzystwa Filomatów, założyciel Związku Promienistych, prezes Zgromadzenia Filaretów (1820-1823); w latach 1824-1837 na zesłaniu.

1807 – Książę Fryderyk August (jako władca Księstwa Warszawskiego) wydał dekret, na mocy którego znoszono poddaństwo chłopów poprzez przyznanie im prawa swobodnego przenoszenia się z miejsca na miejsce w granicach Księstwa Warszawskiego.

1867 – Galicja uzyskała autonomię na mocy tzw. konstytucji grudniowej, którą wydał cesarz Franciszek Józef I.

1874 – Urodził się Tadeusz Boy-Żeleński, pisarz, poeta, tłumacz literatury francuskiej, krytyk literacki, działacz społeczny.

1896 – Urodził się Konstanty Rokossowski, w latach 1949-1956 minister obrony narodowej Polski i marszałek Polski, ale w II wojnie światowej jeden z czołowych dowódców (i marszałek) w Armii Czerwonej.

1919 – Powstał Polski Związek Piłki Nożnej.

1927 – Na mocy rozporządzenia Rady Ministrów utworzono Polskie Zakłady Lotnicze (PZL) z siedzibą w Warszawie.

1932 – W Warszawie zmarł Karol Stryjeński, rzeźbiarz, architekt, plastyk, dyrektor Instytutu Propagandy Sztuki.

1939 – Prawdopodobna data śmierci Stefana Starzyńskiego, prezydenta Warszawy. Został zamordowany przez Niemców.

1944 – Gen. Leopold Okulicki został mianowany przez prezydenta RP Władysława Raczkiewicza komendantem Armii Krajowej.

1948 – Plenum KC PZPR wybrało Bolesława Bieruta przewodniczącym PZPR.

1951 – Urodził się Przemysław Gintrowski, muzyk – bard Solidarności (występujący z Jackiem Kaczmarskim).

1961 – W Warszawie w niejasnych okolicznościach zginął Henryk Holland, socjolog, dziennikarz; aresztowany pod zarzutem szpiegostwa i poddany wielogodzinnym przesłuchaniom, wypadł z okna własnego mieszkania podczas rewizji prowadzonej przez Służbę Bezpieczeństwa; część historyków nie wyklucza, że był to mord polityczny.

1964 – Premiera filmu Aleksandra Forda „Pierwszy dzień wolności” wg dramatu Leona Kruczkowskiego.

1981 – Stan wojenny: Ambasador PRL w Waszyngtonie Romuald Spasowski poprosił władze USA o azyl polityczny.

1987 – Premiera filmu „Magnat” w reżyserii Filipa Bajona z Grażyną Szapołowską, Bogusławem Lindą i Janem Nowickim.

1988 – Zmarł Bohdan Czeszko, pisarz, scenarzysta, publicysta, autor m.in. powieści „Pokolenie”, „Przygoda w kolorach”; żołnierz Gwardii Ludowej i Armii Ludowej, powstaniec warszawski.

1991 – Zmarł Waldemar Kazanecki, kompozytor, pianista; autor muzyki do kilkuset filmów, m.in. „Hrabiny Cosel”, „Nocy i dni” oraz serialu telewizyjnego „Czarne chmury”.

2007 – Otwarcie granic – Polska razem z ośmioma nowymi krajami UE przystąpiła do układu z Schengen, znoszącego kontrolę na wewnętrznych granicach państw-sygnatariuszy dokumentu.

2011 – Pięciu polskich żołnierzy zginęło w przeprowadzonym przez Talibów ataku w afgańskiej prowincji Ghazni.

2015 – W Poznaniu zmarł o. Jan Góra, dominikanin, duszpasterz akademicki, twórca i organizator dorocznych spotkań młodych na Polach Lednickich. 

Newsletter „Piękno Historii” dla czytelników „Wszystko co Najważniejsze”

.Ruszył nowy projekt redakcji „Wszystko co Najważniejsze” – newsletter „Piękno Historii”.

Nasz newsletter to przestrzeń dla każdego, kto interesuje się historią – zarówno na co dzień, jak i okazjonalnie. Co tydzień prezentujemy wybór najważniejszych i najciekawszych wydarzeń historycznych, których rocznice obchodzimy w danym tygodniu. Znajdą tu Państwo również jakościowe teksty na temat historii autorstwa profesjonalnych historyków, napisane w sposób przystępny i ciekawy.

Newsletter „Piękno Historii” to także szansa na zapoznanie się z głosem z epoki, w który warto się wsłuchać. Prezentujemy go pod postacią cytatu z wybranego źródła historycznego. Proponujemy ponadto zdjęcie bądź obraz z epoki, dzięki którym obcowanie z przeszłością będzie ciekawsze. Znajdą tu Państwo również polecenia książek historycznych, po jakie warto sięgnąć. Co tydzień przedstawimy także sylwetkę polskiego naukowca, wynalazcy, myśliciela lub artysty, którego dokonania  wpłynęły na świat, jaki znamy dziś. 

Zapraszamy do subskrybowania!

Link do zapisów: [Zapisz się].

PAP/MB