Wydarzenie Historyczne Roku. Kto został nagrodzony?
Rekonstrukcja sarmackiej uroczystości pogrzebowej przygotowana przez Muzeum Zamek Opalińskich w Sierakowie została Wydarzeniem Historycznym Roku 2024 – ogłoszono podczas gali zorganizowanej w Muzeum Historii Polski w Warszawie.
Historyczne i wyjątkowe wydarzenia w Muzeum Historii Polski
.O idei konkursu, który nie celebruje rywalizacji samej w sobie, tak mówił prof. Marcin Napiórkowski, dyrektor Muzeum Historii Polski: – Wspólnota nie tyle celebruje mistrzów co samo mistrzostwo. Opowiada sobie cyklicznie o tym, co jest dla niej ważne. To jest moment, gdy możemy zobaczyć w tych najlepszych nagrodzonych odbicie nas samych, ale nie jako jednostek, ale wspólnoty.
– Dzisiejsze spotkanie odbywa się w szczególnym dla mnie momencie – powiedziała Marta Cienkowska, minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego. – Równolegle trwają prace nad strategią polityki historycznej państwa – dokumentem, który w sposób systemowy ma uporządkować, wzmocnić i rozwinąć nasze działania w tym obszarze. Naszym celem jest stworzenie wspólnej wizji, ale takiej, która nie będzie narzucać jednej narracji, tylko otwierać przestrzeń do dialogu, do różnorodnych interpretacji i budowania nowoczesnej kultury pamięci.
Wydarzeniem, które zyskało największe uznanie głosujących, był projekt „Barwy Historii” przygotowany przez Muzeum Zamek Opalińskich w Sierakowie. Przedsięwzięcie upamiętniało postać Piotra Opalińskiego, wojewody i kasztelana poznańskiego, w czterechsetną rocznicę jego śmierci i polegało na rekonstrukcji sarmackiej ceremonii pogrzebowej.
Pierwsze miejsce w kategorii „wystawa” zajęła ekspozycja „Ostatnie lato” zrealizowana w Centralnym Muzeum Włókiennictwa w Łodzi. Wystawa o spędzaniu czasu wolnego w latach 30. XX wieku jest interaktywna: z wielu eksponatów lub ich kopii można korzystać, np. grać w brydża, słuchać muzyki z gramofonu, malować czy bawić się zabawkami.
W kategorii „edukacja” zwyciężył projekt „Królewski zwierzyniec” przygotowany przez Muzeum Łazienki Królewskie. Zapoznawał on zwiedzających z fauną i florą Łazienek.
W 18. edycji plebiscytu po raz drugi wręczono również Nagrody Jury. Otrzymali ją twórcy wystawy „Niech żyje król! Koronacje Sasów na Wawelu” na Zamku Królewskim na Wawelu, która prezentowała ceremoniał koronacyjny Augusta II i Augusta III. Nagrodę Specjalną Muzeum Historii Polski otrzymał projekt taneczny „Młody Duch Tańca” Fundacji Duch Tańca Wiesława Dudka. Dzięki polsko-japońskiej inicjatywie powstały spektakle z udziałem młodzieży ze szkół baletowych, których tematem była emigracja i solidarność między Polską a Japonią.
W tegorocznej edycji do konkursu zostało zgłoszonych 135 projektów z Polski i zagranicy. Piętnastu finalistów wyłoniło jury w składzie: prof. Jolanta Choińska-Mika (UW, członek Rady Muzeum Historii Polski) – przewodnicząca, Wojciech Duch (Historia.org.pl), Mariusz Cieślik (dziennikarz, prozaik, scenarzysta), dr Marek Mutor (Zakład Narodowy im. Ossolińskich), Rafał Rogulski (dyrektor Europejskiej Sieci „Pamięć i Solidarność”) oraz Gabriela Sierocińska-Dec (zastępca dyrektora ds. Edukacji i Komunikacji w Muzeum Historii Polski). Zwycięskie przedsięwzięcia zostały wyłonione w głosowaniu internetowym.
Wydarzenie Historyczne Roku to plebiscyt organizowany przez Muzeum Historii Polski we współpracy z portalem Historia.org.pl. Celem konkursu jest uhonorowanie organizatorów, twórców oraz inicjatorów najciekawszych przedsięwzięć historycznych minionego roku promujących historię i kulturę Polski w kraju i za granicą. „Wydarzenie Historyczne Roku” jest pierwszym plebiscytem w kraju, którego laureatów wyłaniają jurorzy oraz internauci. Organizowany jest od 2007 r. Liczba zgłaszanych projektów wzrasta z roku na rok. Od początku istnienia plebiscytu zgłoszono ponad dwa tysiące przedsięwzięć.
Straty.pl, czyli repozytorium cierpienia
.Baza straty.pl – zwana tak popularnie od adresu strony internetowej – to swoiste repozytorium bólu i cierpienia; to zbiór informacji o ludzkich dramatach z okresu najkrwawszej wojny w dziejach świata. Są w niej zgromadzone informacje dotyczące m.in. oficerów i żołnierzy Wojska Polskiego, więźniów, członków konspiracji, ofiar Holocaustu, egzekucji, robotników przymusowych, nieletnich ofiar wojny, siłą wcielonych do Wehrmachtu.
Wroku 2024 przypada setna rocznica urodzin wybitnego polskiego poety, eseisty i dramaturga, Zbigniewa Herberta. Ten bezkompromisowy pisarz, nazywany „księciem poetów” i kronikarzem XX w., zapisał się w polskiej kulturze jako twórca fikcyjnej postaci Pana Cogito, który obserwował i komentował peerelowską rzeczywistość. W wydanym w Paryżu w 1983 r. poetyckim tomie zatytułowanym Raport z oblężonego Miasta i inne wiersze, poświęconym Polsce i jej historii pod zaborami, w okresie II wojny światowej i czasów komunistycznych, znalazły się wiele mówiące słowa o potrzebie ścisłości: „[…] musimy zatem wiedzieć / policzyć dokładnie / zawołać po imieniu / opatrzyć na drogę”.
Wypowiedziane przez Pana Cogito wersy doskonale wpisują się w założenia programu dokumentacyjnego „Straty osobowe i ofiary represji pod okupacją niemiecką w latach 1939–1945”. Został on zainicjowany w 2006 r. przez Instytut Pamięci Narodowej we współpracy z Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Ośrodkiem KARTA. Podstawowym założeniem programu jest zebranie w jednym miejscu informacji o ofiarach II wojny światowej i osobach represjonowanych przez władze oraz organy bezpieczeństwa III Rzeszy Niemieckiej, przetworzenie ich w wersję elektroniczną, a następnie udostępnianie za pomocą otwartej dla wszystkich internetowej bazy danych, umożliwiającej wyszukanie informacji o losach konkretnych osób.
Nie ma nad Wisłą rodziny, której przodkowie nie padliby ofiarą brunatnego terroru. Polska poniosła największe straty materialne i demograficzne pośród wszystkich państw walczących z nazistowskimi Niemcami i przez nie okupowanych. Do dzisiaj, mimo upływu osiemdziesięciu lat od zakończenia tej straszliwej hekatomby ludzkości, zakres strat nie został dokładnie poznany.
Dla Instytutu Pamięci Narodowej, któremu powierzono misję zachowania pamięci o ogromie ofiar, strat i szkód poniesionych przez Naród Polski w czasie zmagań wojennych, jest to jedno z najważniejszych zadań do zrealizowania. To zadanie, którego głównym celem jest – jak podkreślił prezes IPN dr Karol Nawrocki – „zachowanie łańcucha narodowej świadomości”. Możemy je zrealizować dzięki przechowywanym w Archiwum IPN materiałom archiwalnym dotyczącym okresu drugiej wojny. Na mocy ustawy do zasobu archiwalnego Instytutu trafiły dokumenty wytworzone przez niemiecki aparat represji, ale także materiały zgromadzone przez byłą Główną Komisję Ścigania Zbrodni Hitlerowskich. To blisko cztery kilometry bieżące dokumentów, fotografii, ale i artefaktów stanowiących świadectwo zbrodni niemieckiego nazizmu na ziemiach polskich.
Baza straty.pl – zwana tak popularnie od adresu strony internetowej – to swoiste repozytorium bólu i cierpienia; to zbiór informacji o ludzkich dramatach z okresu najkrwawszej wojny w dziejach świata. Są w niej zgromadzone informacje dotyczące m.in. oficerów i żołnierzy Wojska Polskiego, więźniów, członków konspiracji, ofiar Holocaustu, egzekucji, robotników przymusowych, nieletnich ofiar wojny, siłą wcielonych do Wehrmachtu. W tym cyfrowym repozytorium zawarte są dane o osobach znanych, takich jak prezydent Warszawy Stefan Starzyński, długodystansowiec i złoty medalista igrzysk olimpijskich Janusz Kusociński czy też abp płocki Antoni Julian Nowowiejski, jeden z najwyższych polskich hierarchów kościelnych, który został zamordowany przez niemieckich oprawców w obozie przejściowym w Działdowie.
Zdecydowana jednak większość danych zgromadzonych w bazie to informacje o „zwykłych” obywatelach II Rzeczypospolitej – adwokatach, lekarzach, urzędnikach, robotnikach czy rolnikach, którzy zginęli bądź byli poddani różnym formom represji tylko za to, że byli Polakami, głęboko przywiązanymi do swojej historii, tradycji i kultury oraz wiary.
Cyfrowy zbiór danych liczy blisko 5,5 mln rekordów. Są w nim zebrane informacje pochodzące z dokumentów przechowywanych w Archiwum IPN, archiwach państwowych oraz instytucjach zajmujących się szeroko rozumianą problematyką II wojny światowej. Dodatkowo dane pochodzą od osób represjonowanych lub od ich rodzin. Istnieje także możliwość uzupełnienia i zmodyfikowania informacji wprowadzonych już do repozytorium, jest ono bowiem systematycznie rozwijane. Obecnie baza jest nie tylko uzupełniana, ale także prowadzone są w niej prace porządkowe, polegające m.in. na scalaniu rekordów, ujednolicaniu zapisów czy usuwaniu błędów. Instytut Pamięci Narodowej zwraca się do wszystkich instytucji i osób z apelem o pomoc w uzupełnianiu bazy. Zachowanie pamięci o wszystkich ofiarach III Rzeszy jest dziś naszym zobowiązaniem.
Wspólna pamięć powinna być tym, co nas w dzisiejszych, trudnych czasach, kiedy świat jest pełen wojen i konfliktów, łączy oraz przyczynia się do budowy naszej narodowej tożsamości. Aby przystąpić do projektu dokumentacyjnego, wystarczy wejść na stronę internetową straty.pl, wypełnić kwestionariusz bądź skontaktować się z nami telefonicznie lub listownie. Bo jak pisał Herbert, naoczny świadek tamtych tragicznych wydarzeń, który w rodzinnym Lwowie przeżył najpierw sowiecką, a potem niemiecką okupację, wszystkie ofiary musimy „policzyć dokładnie, zawołać po imieniu”.
Tekst dostępny na łamach Wszystko co Najważniejsze: https://wszystkoconajwazniejsze.pl/marzena-kruk-i-mariusz-zulawnik-repozytorium-straty-pl/
PAP/ LW
