Józef Czapski - wystawa jego rysunków w galerii aTAK

Józef Czapski grafika

Kilkadziesiąt rysunków i kilka prac olejnych Józefa Czapskiego pochodzących z kolekcji Grzegorza Przewłockiego można od 9 marca 2023 r. podziwiać w galerii aTAK w Warszawie. Oprócz pejzaży, scen z codziennego życia w kolekcji znajdują się także portrety osób bliskich Czapskiemu: członków jego rodziny i przyjaciół.

.Józef Czapski – wybitny polski artysta-malarz, pisarz i major Wojska Polskiego, więziony w sowieckich obozach jenieckich w czasie II wojny światowej – artystyczne prace wykonywał niemal bez przerwy. Jego rysunki czy szkice są rodzajem bardzo osobistego notatnika artysty, który nie rozstawał się ze swoim zeszytem i rysował wszystko i wszędzie: w kawiarni, operze, teatrze, w metrze, pociągu, na przystankach, na wystawach muzealnych, w salonach gier… Jego listy do rodziny i przyjaciół też zawsze były pełne szkiców, podobnie jak dzienniki ilustrowane niemal na każdej stronie.

„Czapski rysował, to znaczy notował, wszystko, co uchwyciło jego oko, co uznał za ciekawe. Niektóre z tych prac pomyślane były jako szkice do obrazów, ale większość miała po prostu pozostać zapisem chwili. To ciągłe rysowanie stało się nawykiem, bez którego Czapski po prostu nie mógł żyć” – napisał w katalogu kurator wystawy Krzysztof Musiał, szef galerii aTAK.

Ta odsłona prac z rodzinnego albumu prezentuje twórczość Czapskiego w swoistej pełni.

Józef Czapski – portrecista ludzi

.Już same nazwiska sportretowanych przez niego osób: Malraux, Halévy, Herbert, Mrożek czy Dedecius świadczą, że ocieramy się tu o epokę, Europę, cywilizowany świat, którego Czapski nie tylko był uczestnikiem w pełnym wymiarze, ale który aktywnie współtworzył” – pisze kurator wystawy.

Obecną prezentację rysunków uzupełnia kilka obrazów olejnych, w tym portret Catherine Djurklou – osoby bliskiej sercu Czapskiego; pejzaż z Kazimierzy Wielkiej z 1934 roku a także portret siostry Marii nad brzegiem morza, jest też widok wnętrza z ukochaną suczką Biszką na kanapie, która jest też bohaterką dwóch rysunków prezentowanych na wystawie.

Obecna wystawa prac Czapskiego dotyczy dzieł należących do Grzegorza Przewłockiego, dla którego artysta był po prostu Wujem Józiem, bratem babki Karoliny. Jest to tylko część kolekcji powstałej na przestrzeni ponad 20 lat bliskich i częstych kontaktów Grzegorza z Józefem Czapskim.

Grzegorz Przewłocki, już jako nastolatek, poznał swego wuja, który, mimo dojrzałego wieku, stał się jego przewodnikiem po Paryżu, zabierał do kina, na koncerny, na wystawy i z którym do końca jego życia pozostawał w bardzo bliskiej i serdecznej relacji. Przy okazji niemal każdego spotkania Czapski obdarowywał Grzegorza swoimi rysunkami. „Tak powstała ta niezwykła kolekcja” – mówi kurator.

„Mam kilka jego osobistych rysunków poświęconych starzeniu się, starości, perspektywie śmierci. Ale właściwie wszystkie ujęte są w żartobliwej, a może niby-to-żartobliwej formie” – zaznacza na kartach katalogu Grzegorz Przewłocki. „Jeden z nich przedstawia jego ręce, z których wypadają przedmioty i ludzkie figurki. Podpisał go: Ręce starca, któremu wszystko, co chce jeszcze utrzymać, z rąk wypada. Rysunek Nad przepaścią ukazuje w czterech scenkach patykowatą figurkę człowieka z laską, idącego po kładce nad skalną rozpadliną i w końcu w nią spadającego – miała to być zabawna autokarykatura, ale dziś jest dla mnie wzruszającym wyznaniem Wuja” – wspomina Przewłocki.

Grzegorz Przewłocki widywał też Józefa Czapskiego na jego wernisażach w Paryżu i Szwajcarii oraz na różnych imprezach paryskiej emigracji. „Pamiętam Wuja na spotkaniu z Miłoszem u Pallotynów, w lecie 1980 roku, jeszcze przed Noblem, więc z bardzo małą frekwencją. Na tym spotkaniu poeta wzruszył się do łez, czytając własny wiersz. Widziałem Wuja również na promocji pierwszego numeru Zeszytów Literackich w Księgarni Polskiej i na dziewięćdziesięcioleciu urządzonym przez Pallotynów. Kolejne wystawy Czapskiego oglądałem już w Polsce” – dodał.

Józef Czapski – człowiek wielu talentów

.Józef Czapski (1896-1993) herbu Leliwa, malarz, rysownik, pisarz, krytyk, człowiek wszechstronnie utalentowany, arystokrata, major Wojska Polskiego, więzień rosyjskich łagrów, autor „Na nieludzkiej ziemi”, współzałożyciel paryskiej „Kultury”, znany jest ze swojego długiego i niezwykle bogatego życia.

„On, pacyfista, odznaczony orderem Virtuti Militari za odwagę w walce z bolszewikami w 1920 roku; on, więzień sowieckich obozów w Starobielsku i Griazowcu w latach 1939-1941; on, oficer w Armii II Korpusu i bliski współpracownik generała Andersa; on, dla którego generał De Gaulle miał zawsze otwarte drzwi; on, arystokrata(…)uważał się jednak zawsze, i przede wszystkim, za malarza” – podkreśla Musiał.

Wystawę „Józef Czapski. Prace na papierze” objęła Honorowym Patronatem Ambasada Francji w Polsce. Ekspozycja będzie czynna od 9 marca do 18 maja 2023 r. w Galerii aTAK przy ul. Mazowieckiej w Warszawie.

Józef Czapski – artysta zaangażowany

.Twórczości Józefa Czapskiego – nie tylko tej plastycznej, ale przede wszystkim literackiej, wiele miejsca poświęcili różni Autorzy „Wszystko co Najważniejsze„. Zdaniem prof. Macieja Urbanowskiego Czapski był przede wszystkim artystą zaangażowanym, czego dowodzi jego literatura.

Jeżeli utożsamiać zaangażowanie z pisarstwem tendencyjnym, z literaturą w służbie ideologii czy taktyki partyjnej – to takim twórcą Czapski nie był. Był pisarzem zaangażowanym, gdy słowo to rozumieć jako synonim literatury dającej nie tylko świadectwo swojego czasu, ale także chcącej aktywnie wpływać na bieg dziejów – przekonuje prof. Urbanowski.

PAP/Anna Bernat/WszystkocoNajważniejsze/ad

Materiał chroniony prawem autorskim. Dalsze rozpowszechnianie wyłącznie za zgodą wydawcy. 9 marca 2023