Kalendarium historyczne. 14-20 października

Przedstawiamy kalendarium historyczne na nadchodzący tydzień. Na co zwrócić uwagę w dniach 14-20 października?

14 października

1257 – W Poznaniu urodził się książę wielkopolski i krakowski, przyszły król Polski Przemysł II.

1767 – W czasie obrad Sejmu w Warszawie na polecenie rosyjskiego ambasadora Nikołaja Repnina porwani zostali przez żołnierzy carskich i wywiezieni do Rosji przywódcy konfederacji radomskiej: biskup krakowski Kajetan Sołtyk, biskup kijowski Józef Andrzej Załuski oraz hetman polny koronny Wacław Rzewuski i jego syn Seweryn.

1773 – W obliczu pierwszego rozbioru sejm 1773 r. podjął wysiłek reformy państwa, obejmujący również zmianę systemu kształcenia. Do realizacji tego celu powołano Komisję Edukacji Narodowej. Była to jedna z pierwszych w Europie państwowa instytucja oświatowa.

1809 – Wojny napoleońskie: W Schoenbrunn podpisany został traktat pokojowy pomiędzy Francją i Austrią; na jego mocy do Księstwa Warszawskiego włączone zostały ziemie III zaboru austriackiego, jako departamenty: krakowski, radomski, lubelski i siedlecki.

1846 – W Surochowie w powiecie jarosławskim urodził się Kazimierz Badeni, konserwatysta, namiestnik Galicji w latach 1888-1895; od 1895 do 1897 r. premier i minister spraw wewnętrznych Austro-Węgier.

1861 – Władze rosyjskie wprowadziły stan wojenny na terytorium Królestwa Polskiego.

1864 – W Strawczynie koło Kielc urodził się Stefan Żeromski, wybitny pisarz, publicysta, autor powieści „Popioły”, „Syzyfowe prace”, „Wierna rzeka” oraz „Przedwiośnie”.

1889 – Zmarł Jan Mieczkowski, właściciel zakładów fotograficznych w Warszawie, przez krótki okres również w Paryżu, w których zajmował się głównie wykonywaniem portretów. Na swoich zdjęciach uwiecznił m.in. Adama Mickiewicza, Deotymę i Stanisława Moniuszkę.

1913 – W Kijowie urodził się Józef Garliński, oficer Komendy Głównej AK, więzień KL Auschwitz, długoletni prezes Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie, historyk, działacz emigracyjny.

1926 – W Poznaniu urodził się Conrad Drzewiecki, tancerz i choreograf.

1930 – W Katowicach urodził się Bogusław Sochnacki, aktor, pedagog, związany z Teatrem im. Stefana Jaracza w Łodzi i łódzkim Teatrem Nowym; wystąpił m.in. w filmach „Pogrzeb kartofla”, „Jeszcze tylko ten las”, a także w serialach „Noce i dnie” oraz „Królowa Bona”.

1936 – W Łodzi urodziła się Barbara Sass, reżyserka, scenarzystka; autorka filmów „Krzyk”, „Dziewczęta z Nowolipek”, „Historia niemoralna”, „Pajęczarki”, „Pokuszenie”, „W imieniu diabła”.

1941 – W Moskwie w sowieckim więzieniu na Butyrkach zmarł Aleksander Prystor, jeden z czołowych polityków obozu piłsudczykowskiego, premier w latach 1931-33, poseł, senator, w latach 1935-38 marszałek Senatu.

1942 – Powstała Ukraińska Powstańcza Armia, zbrojna formacja banderowskiej frakcji Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów (OUN-B); podczas II wojny światowej walczyła przeciwko Niemcom i ZSRS; od wiosny 1943 r. prowadziła działania zbrojne przeciwko polskiej ludności Wołynia, Polesia i Galicji Wschodniej, zmierzające do jej całkowitego usunięcia z tych terenów – zdaniem polskich historyków ukraińscy nacjonaliści zamordowali wówczas ok. 100 tys. Polaków.

1943 – W niemieckim obozie zagłady w Sobiborze wybuchł bunt więźniów.

1950 – Sąd Warszawskiego Okręgu Wojskowego ogłosił wyroki w procesie IV Zarządu Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”. Dowódca WiN ppłk. Łukasz Ciepliński „Pług” oraz jego współpracownicy zostali skazani na karę śmierci wykonaną 1 marca 1951 r. 1 marca jest obchodzony jako święto państwowe – Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych.

1955 – Zmarł prof. Zygmunt Wojciechowski, historyk, założyciel i dyrektor Instytutu Zachodniego w Poznaniu.

1969 – Premiera filmu obyczajowego „Struktura kryształu”. Był to reżyserski debiut Krzysztofa Zanussiego.

1981 – Początek wizyty we Francji delegacji NSZZ „Solidarność” z Lechem Wałęsą na czele.

1987 – W Warszawie zmarła Elżbieta Barszczewska, aktorka, w okresie międzywojennym wystąpiła m.in. w filmach „Trędowata”, „Znachor”, „Profesor Wilczur”, „Dziewczęta z Nowolipek” i „Granica”; po wojnie związana z Teatrem Polskim w Warszawie.

1992 – Na polecenie prezydenta Rosji Borysa Jelcyna zostały opublikowane i przekazane Polsce dokumenty z kremlowskich archiwów, obarczające odpowiedzialnością za zbrodnię katyńską przywódców ZSRS: Józefa Stalina oraz jego towarzyszy z Politbiura KC WKP(b) – Ławrientija Berię, Wiaczesława Mołotowa, Klimenta Woroszyłowa, Anastasa Mikojana, Michaiła Kalinina i Łazara Kaganowicza.

1993 – Powstało Muzeum Byłego Obozu Zagłady w Sobiborze.

2011 – W Moskwie odsłonięto pierwszy w Rosji pomnik Jana Pawła II. Wykonany z brązu monument przedstawiający polskiego papieża stanął w atrium Wszechrosyjskiej Państwowej Biblioteki Literatury Obcej.

2019 – Zmarł grafik i ilustrator Bohdan Butenko, autor komiksów i książek, twórca scenografii dla Kabaretu Starszych Panów, projektant lalek i dekoracji do teatrów lalkowych.

2023 – W Krakowie zmarł kompozytor Stanisław Radwan. Współpracował z Piwnicą pod Baranami i z licznymi teatrami w Polsce. Stworzył muzykę do ok. 200 spektakli teatralnych i filmów. Współpracował z reżyserami, m.in. z Konradem Swinarskim, Zygmuntem Hübnerem, Lidią Zamkow, Jerzym Grzegorzewskim, Jerzym Jarockim, Andrzejem Wajdą i Krystianem Lupą.

15 października

1243 – W Trzebnicy zmarła Jadwiga Śląska, żona księcia Henryka I Brodatego; kanonizowana w 1267 r.

1432 – Królestwo Polskie i Wielkie Księstwo Litewskie zawarły unię grodzieńską; układ przywracał władzę zwierzchnią Władysława Jagiełły nad Litwą.

1810 – Wojny napoleońskie: Pod Fuengirolą na południe od Malagi oddział 4 pułku piechoty Księstwa Warszawskiego kpt. Franciszka Młokosiewicza odniósł zwycięstwo nad zdecydowanie liczniejszymi wojskami angielsko-hiszpańskimi dowodzonymi przez gen. Andrew Blayneya.

1810 – Urodził się Konstanty Julian Ordon, oficer Wojska Polskiego, powstaniec listopadowy. W czasie powstania, podczas obrony Warszawy, dowodził baterią artylerii w reducie nr 54, która została wysadzona w powietrze 6 września 1831. W wierszu Reduta Ordona jego rzekomą śmierć opisał Adam Mickiewicz, mimo że podczas wybuchu Ordon został jedynie mocno poparzony.

1817 – W Solurze w Szwajcarii zmarł Tadeusz Kościuszko, generał, uczestnik wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych oraz wojny polsko-rosyjskiej z 1792 r.; Naczelnik Sił Zbrojnych Narodowych w powstaniu 1794 r.

1822 – Urodził się pisarz Edmund Chojecki, polski pisarz, dziennikarz, podróżnik, publicysta i poeta, tłumacz polsko-francuski, przedstawiciel narodowego romantyzmu, propagator socjalizmu utopijnego i anarchizmu.

1833 – We Florencji zmarł Michał Kleofas Ogiński, kompozytor, autor „Pożegnania ojczyzny”; w czasie insurekcji kościuszkowskiej członek Rady Najwyższej Litewskiej; senator rosyjski.

1894 – W Kaczynie koło Łomży urodził się Zygmunt Kaczyński, ksiądz, poseł na Sejm (1919-1927), dyrektor Katolickiej Agencji Prasowej (1930-1939), minister wyznań religijnych i oświecenia publicznego w rządzie RP na uchodźstwie (1943-1944); w 1945 r. powrócił do Polski; założyciel i redaktor „Tygodnika Warszawskiego”; aresztowany przez władze komunistyczne i skazany na 10 lat pozbawienia wolności; zmarł w 1953 r. więzieniu.

1905 – W Mińsku Litewskim Józef Piłsudski został szefem Wydziału Bojowego Organizacji Bojowej Polskiej Partii Socjalistycznej.

1912 – W Krakowie urodziła się Jadwiga Jędrzejowska, najwybitniejsza polska tenisistka lat międzywojennych, w drugiej połowie lat 30. należała do ścisłej światowej czołówki; finalistka turnieju wimbledońskiego w 1937 r.; 22-krotnie zdobywała tytuł mistrzyni Polski w grze pojedynczej, pierwszy raz w 1929 r., ostatni w 1964 r.

1915 – W miejscowości Różana, obecnie na Białorusi, urodził się Icchak Szamir (Jazernicki Icchak); premier Izraela w latach 1983-1984 oraz 1986-1992; w okresie międzywojennym studiował prawo na Uniwersytecie Warszawskim, był członkiem Betaru, młodzieżowej organizacji syjonistyczno-rewizjonistycznej; w 1935 r. wyemigrował do Palestyny.

1917 – Uroczyście mianowano członków Rady Regencyjnej: arcybiskupa warszawskiego Aleksandra Kakowskiego, prezydenta Warszawy księcia Zdzisława Lubomirskiego i honorowego prezesa Stronnictwa Polityki Realnej hrabiego Józefa Ostrowskiego; siedzibą Rady Regencyjnej stał się Zamek Królewski w Warszawie.

1920 – Wojna polsko-bolszewicka: Wojska polskie zajęły Mińsk.

1929 – W Ozorkowie urodził się Witold Sobociński, operator filmowy, wykładowca PWSFTviT w Łodzi; laureat nagrody Orła za Osiągnięcia Życia, przyznawanej przez Polską Akademię Filmową; w jego filmografii znalazły się takie dzieła jak „Wesele” czy „Ziemia obiecana” w reż. Andrzeja Wajdy.

1939 – W lesie koło wsi Bratian niemieckie oddziały Selbstschutz rozstrzelały ok. 150 przedstawicieli polskich elit Ziemi Lubawskiej.

1941 – Rozporządzenie generalnego gubernatora Hansa Franka zabraniające Żydom pod groźbą kary śmierci opuszczania wyznaczonych dla nich dzielnic mieszkaniowych.

1942 – Powstała piłsudczykowska organizacja konspiracyjna Konwent Organizacji Niepodległościowych.

1944 – Na warszawskiej Pradze ukazał się pierwszy numer „Życia Warszawy”. Gazeta powstała, według jednych źródeł – z inicjatywy Polskiej Partii Robotniczej, zaś według innych – z inicjatywy Mariana Spychalskiego, pierwszego powojennego prezydenta Warszawy. „Życie Warszawy” było, obok „Trybuny Ludu”, jednym z opiniotwórczych dzienników w PRL. Nazwa gazety miała informować Polskę i świat, że Warszawa żyje.

1946 – W Norymberdze samobójstwo popełnił Hermann Goering, marszałek Rzeszy, jeden z głównych przywódców nazistowskich Niemiec, skazany przez Międzynarodowy Trybunał Wojskowy na karę śmierci za zbrodnie wojenne oraz zbrodnie przeciwko ludzkości.

1949 – W Warszawie zakończył się IV Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina; pierwszą nagrodę ex aequo z reprezentantką ZSRS Bellą Dawidowicz zdobyła Halina Czerny-Stefańska.

1952 – Przed Najwyższym Sądem Wojskowym w Warszawie stanęło czterech oficerów lotnictwa, z których trzech walczyło w czasie II wojny światowej w bitwie o Wielką Brytanię; wszyscy oskarżeni zostali przez komunistyczne o działalność konspiracyjno-szpiegowską i skazani na karę śmierci.

1955 – W Warszawie urodziła się Ewa Błaszczyk, aktorka, pieśniarka; wystąpiła m.in. w filmie „Nadzór” oraz w serialach „Dom” i „Zmiennicy”; założycielka fundacji „Akogo?”, która pomaga dzieciom po ciężkich urazach mózgu, przebywającym w śpiączce; dzięki jej staraniom wybudowano Klinikę Budzik przy Centrum Zdrowia Dziecka w Warszawie.

1959 – W Monachium agent KGB zabił Stepana Banderę, lidera ukraińskiego ruchu nacjonalistycznego; Bandera był przywódcą Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów (OUN), współodpowiedzialnym m.in. za zbrodnie dokonane przez Ukraińską Powstańczą Armię (UPA) na polskiej ludności na Wołyniu i w Galicji Wschodniej w latach 1943-1944.

1970 – W Warszawie otwarto kino „Relax”, pierwsze szerokoekranowe kino w Polsce.

1978 – W Głoskowie niedaleko Warszawy pod kierownictwem psychologa Marka Kotańskiego powstał pierwszy ośrodek Monaru, zajmujący się m.in. terapią i leczeniem uzależnieniem, a także pomocą dla osób bezdomnych.

1979 – Premiera filmu „Aria dla atlety” w reżyserii Filipa Bajona.

1989 – W Warszawie zmarł Michał Rola-Żymierski (pierwotnie Łyżwiński), żołnierz Legionów Polskich, generał WP; w 1927 r. skazany za nadużycie finansowe, zdegradowany i wydalony z wojska; po wyjściu z więzienia nawiązał współpracę z sowieckim wywiadem; od 1943 r. doradca wojskowy Sztabu Głównego GL, następnie dowódca AL (1944); w latach 1944-1947 naczelny dowódca WP; od 1945 r. marszałek Polski; w 1946 r. stanął na czele Państwowej Komisji Bezpieczeństwa, koordynującej działania przeciwko środowiskom niepodległościowym. W 1953 r. aresztowany; w 1955 r. zwolniony z więzienia.

1990 – Premiera filmu „Ucieczka z kina Wolność” w reżyserii Wojciecha Marczewskiego.

2004 – Premiera filmu „Wesele” w reżyserii Wojciecha Smarzowskiego.

2018 – W Warszawie zmarł prof. Andrzej Wyrobisz, badacz późnego średniowiecza i dziejów nowożytnych, autor wielu prac poświęconych dziejom społeczno-gospodarczym i historii kultury materialnej XV-XVII w.

2021 – W Skolimowie zmarł Paweł Nowisz, aktor teatralny, filmowy i telewizyjny znany m.in. z ról w filmach „Kiler”, „Fuks”, „Chłopaki nie płaczą”. Występował na scenach wielu polskich teatrów.

2023 – W wyborach do Sejmu RP przy najwyższej od upadku komunizmu frekwencji (74,38 proc.) większość mandatów poselskich zdobył blok trzech komitetów: Koalicji Obywatelskiej (wspólnej listy Platformy Obywatelskiej, „Nowoczesnej” i Zielonych), koalicji „Trzecia Droga Polska 2050 – Polskie Stronnictwo Ludowe” oraz Nowej Lewicy. W rezultacie rządzące Polską przez osiem poprzednich lat Prawo i Sprawiedliwość straciło władzę.

Blok ugrupowań opozycyjnych wobec PiS zdobył również większość mandatów w przeprowadzonych tego samego dnia wyborach do Senatu RP.

16 października

1325 – Kazimierz, syn króla Władysława Łokietka, poślubił księżniczkę litewską Aldonę Annę Giedyminównę.

1384 – Na Wawelu odbyła się koronacja Jadwigi Andegaweńskiej na królową Polski.

1667 – Po bitwie pod Podhajcami, w której hetman Jan Sobieski odpierał ataki armii kozacko-tatarskiej, podpisany został pokój pomiędzy Tatarami i Rzeczpospolitą.

1672 – W obozie sułtańskim pod Buczaczem podpisany został polsko-turecki traktat, w którym Rzeczpospolita zrzekała się na rzecz Turcji Ukrainy (województw bracławskiego i kijowskiego) oraz Podola wraz z Kamieńcem, zobowiązała się również do płacenia sułtanowi rocznego haraczu w wysokości 22 tys. czerwonych złotych.

1672 – Pod Gołębiem niedaleko Puław stronnicy króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego zawiązali w jego obronie konfederację, występując przeciwko stronnictwu profrancuskiemu, dążącemu do jego detronizacji.

1797 – W Zagościu urodził się Józef Łubieński, polityk, działacz gospodarczy w Królestwie Polskim, pisarz ekonomiczny i religijny.

1813 – Pod Lipskiem rozpoczęła się tzw. bitwa narodów, w której wojska francuskie pod wodzą Napoleona Bonaparte, wspierane przez polski korpus księcia Józefa Poniatowskiego, poniosły klęskę w walce z wojskami koalicyjnymi Austrii, Prus, Rosji i Szwecji; bitwa zakończyła się 19 października.

1820 – W Krakowie rozpoczęto usypywanie Kopca Kościuszki

1841 – We Wschowie urodził się Florian Stablewski, arcybiskup poznański i gnieźnieński, prymas Polski w latach 1891-1906.

1862 – W Dąbrowie Tarnowskiej urodził się Jan Kanty Steczkowski, działacz Stronnictwa Prawicy Narodowej, minister skarbu i premier rządu utworzonego przez Radę Regencyjną (1918); po odzyskaniu niepodległości ponownie minister skarbu (1920-1921); dyrektor Polskiego Banku Krajowego, prezes Banku Gospodarstwa Krajowego.

1878 – Zmarł Ignacy Jasiński, polski malarz, powstaniec styczniowy, zesłaniec.

1882 – W Gidejkach na Wileńszczyźnie urodził się Ksawery Czernicki, kontradmirał, inżynier, w latach 1932-1939 szef służb Kierownictwa Marynarki Wojennej; w 1939 r. wywieziony do ZSRS, więziony w obozie w Kozielsku, zamordowany przez NKWD w 1940 r. w Katyniu.

1886 – W Płońsku urodził się Dawid Ben Gurion, działacz syjonistyczny; w latach 1948-1953 i 1955-1963 premier i minister obrony Izraela. Uczestniczył w budowaniu instytucji państwowych, przewodniczył w kierowaniu licznych projektów na rzecz rozwoju kraju.

1886 – W Warszawie urodziła się Lucyna Messal (Messalka), aktorka, śpiewaczka, tancerka.

1889 – Fotograf i wynalazca Konrad Brandel uzyskał rosyjski patent na ręczny aparat do zdjęć migawkowych zwany fotorewolwerem.

1892 – W Stryju urodził się Józef Kustroń, żołnierz Legionów Polskich, generał WP; w czasie kampanii 1939 r. dowodził 21 Dywizją Piechoty Górskiej; zmarł 16 września 1939 r. w wyniku ran odniesionych w walce pod Oleszycami.

1892 – W Modlnicy koło Krakowa urodził się Jan Karcz, pułkownik WP, w kampanii 1939 r. dowódca Mazowieckiej Brygady Kawalerii; członek konspiracyjnej Organizacji Orła Białego, a następnie ZWZ; więzień KL Auschwitz, jeden z przywódców tajnej organizacji obozowej; rozstrzelany przez Niemców w styczniu 1943 r.

1895 – W Fuessen w Bawarii urodził się Max Koegel, nazistowski zbrodniarz, SS-Obersturmbannfuehrer, komendant obozów koncentracyjnych: Ravensbrueck (1940-1942), Majdanek (1942) i Flossenbuerg (1943-1945); po wojnie aresztowany, w 1946 r. popełnił samobójstwo w więziennej celi.

1921 – W Krakowie urodził się Andrzej Munk, reżyser, scenarzysta, twórca filmów „Człowiek na torze”, „Eroica”, „Zezowate szczęście”, „Pasażerka”; część źródeł jako datę urodzin Andrzeja Munka podaje 16 października 1920 r.

1927 – W Gdańsku urodził się Guenter Grass, niemiecki pisarz, a także rzeźbiarz i rysownik; autor m.in. powieści „Blaszany bębenek”, „Psie lata”, „Wróżby kumaka”; laureat literackiej Nagrody Nobla w 1999 r.

1929 – Ustanowiony został pierwszy międzynarodowy rekord lotniczy dla Polski; w samolocie RWD-2 piloci Franciszek Żwirko i Antoni Kocjan wznieśli się na wysokość 4004 metrów, co było rekordem w klasie samolotów o masie do 280 kg.

1935 – W Karczewicach koło Częstochowy urodził się Marian Jurczyk, działacz opozycji antykomunistycznej, w sierpniu 1980 r. kierował strajkiem w Stoczni Szczecińskiej i w regionie, jako przewodniczący Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego; sygnatariusz szczecińskich Porozumień Sierpniowych; od 1981 r. przewodniczący Zarządu Regionu Pomorze Zachodnie i członek Komisji Krajowej NSZZ „S”; internowany w stanie wojennym, następnie w 1982 r. aresztowany, wyszedł na wolność w 1984 r. na mocy amnestii; w 1990 r. założył NSZZ „Solidarność ’80”; senator RP (1997-2000); w latach 1998-2000 i 2002-2006 prezydent Szczecina.

1937 – W Warszawie powstał Klub Demokratyczny, ugrupowanie opozycyjne wobec rządu, tworzone przez środowiska wywodzące się z sanacyjnej lewicy.

1939 – Polska Partia Socjalistyczna przekształciła się w konspiracyjną organizację „Wolność-Równość-Niepodległość”.

1942 – Okupacyjne władze niemieckie powiesiły 50 więźniów Pawiaka w odwecie za przeprowadzoną przez oddziały AK akcję dywersyjną „Wieniec”, w czasie której uszkodzono tory w kilku punktach wokół Warszawy, paraliżując w ten sposób na wiele godzin zaopatrzenie niemieckiej armii walczącej na froncie wschodnim.

1945 – Minister spraw zagranicznych Wincenty Rzymowski podpisał w imieniu Polski Kartę Narodów Zjednoczonych.

1945 – W Poznaniu powstał chór chłopięco-męski im. ks. Wacława Gieburowskiego, pod dyrekcją Stefana Stuligrosza.

1946 – W Norymberdze powieszeni zostali nazistowscy zbrodniarze III Rzeszy skazani na karę śmierci przez Międzynarodowy Trybunał Wojskowy: Hans Frank – generalny gubernator w okupowanej Polsce; Wilhelm Frick – generał SS i SA, protektor Czech i Moraw; Alfred Jodl – szef sztabu w Naczelnym Dowództwie Wehrmachtu; Ernst Kaltenbrunner – szef Głównego Urzędu Bezpieczeństwa Rzeszy; Wilhelm Keitel – feldmarszałek Rzeszy, szef Naczelnego Dowództwa Wehrmachtu; Joachim von Ribbentrop – minister spraw zagranicznych; Alfred Rosenberg – ideolog partyjny NSDAP, minister Rzeszy ds. Terenów Wschodnich; Fritz Sauckel – generał SS i SA, organizator pracy przymusowej; Arthur Seyss-Inquart – komisarz Rzeszy w Holandii; Julius Streicher – wydawca „Der Stuermer”, współorganizator eksterminacji Żydów.

1958 – Telewizja Polska nadała pierwszy spektakl „Kabaretu Starszych Panów”.

1977 – Premiera serialu telewizyjnego „Polskie drogi” w reżyserii Janusza Morgensterna.

1978 – W Rzymie kolegium kardynalskie wybrało metropolitę krakowskiego kardynała Karola Wojtyłę na papieża Kościoła katolickiego. Przyjął on imię Jan Paweł II; beatyfikowany 1 maja 2011 r. i kanonizowany 27 kwietnia 2014 r.

1978 – Wanda Rutkiewicz, jako trzecia kobieta na świecie i pierwsza Europejka, zdobyła Mont Everest.

1978 – Premiera filmu „Hallo Szpicbródka, czyli ostatni występ króla kasiarzy”.

1991- Zgodnie z umową pomiędzy RP i RFN powstała Fundacja „Polsko-Niemieckie Pojednanie”, działająca na rzecz ofiar represji niemieckich w czasie II wojny światowej i polsko-niemieckiego dialogu.

1992 – W Londynie zmarł Władysław Sheybal, aktor, reżyser.

1998 – Premiera filmu „Zabić Sekala” w reżyserii Vladimira Michalka.

2003 – Drewniane tablice z 21 postulatami Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego, który przekształcił się w NSZZ „Solidarność”, zostały wpisane na światową listę dziedzictwa kulturowego UNESCO „Pamięć Świata”.

2004 – W Warszawie zmarł prof. Tomasz Strzembosz, historyk; badacz dziejów Polski okresu II wojny światowej; profesor Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego i Instytutu Studiów Politycznych PAN; w latach 1989-1993 przewodniczący Rady Naczelnej Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej, następnie honorowy przewodniczący ZHR.

2006 – Lider „Samoobrony” Andrzej Lepper został ponownie mianowany wicepremierem oraz ministrem rolnictwa i rozwoju wsi w rządzie premiera Jarosława Kaczyńskiego.

2007 – W Warszawie zmarł Jerzy Markuszewski, reżyser teatralny, twórca STS-u (Studenckiego Teatru Satyryków), scenarzysta, aktor.

2021 – W Krakowie zmarł Jerzy Korczak, pisarz, prozaik i satyryk. Był autorem ponad dwudziestu tomów prozy – powieści, opowiadań i reportaży historycznych oraz tekstów publicystycznych, ogłaszanych na łamach prasy krajowej i emigracyjnej.

17 października

1655 – Wojska szwedzkie wkroczyły do Krakowa.

1676 – Rzeczpospolita i Turcja podpisały pokój w Żurawnie.

1680 – W Depenau urodziła się Anna Konstancja Cosel, hrabina, faworyta Augusta II Mocnego, króla Polski i elektora Saksonii; więziona na zamku Stolpen od 1716 r. aż do śmierci w 1765 r.; bohaterka powieści Józefa Ignacego Kraszewskiego „Hrabina Cosel”, sfilmowanej w 1968 r. przez Jerzego Antczaka, tytułową rolę zagrała w filmie Jadwiga Barańska.

1696 – W Dreźnie urodził się przyszły król Polski August III Wettin (1733-1763).

1777 – Armia Stanów Zjednoczonych przyjęła kapitulację wojsk brytyjskich rozbitych w bitwie pod Saratogą. Dużą rolę w walkach pod Saratogą odegrał Tadeusz Kościuszko, odpowiedzialny za budowę amerykańskich fortyfikacji.

1781 – Początki Starego Teatru w Krakowie: Mateusz Witkowski uzyskał od krakowskiego magistratu zgodę na wystawianie spektakli, które odbywały się w Pałacu Spiskim przy Rynku Głównym.

1830 – Po zwycięstwie rewolucji w Belgii i Francji cesarz Mikołaj I Romanow rozkazał przeprowadzenie mobilizacji w armii Królestwa Polskiego.

1847 – W Warszawie urodził się Władysław Bełza, poeta, autor utworów patriotycznych, m.in. „Katechizmu polskiego dziecka”; współzałożyciel Macierzy Szkolnej i Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza.

1848 – W Ostrołęce urodził się Wiktor Gomulicki, poeta, powieściopisarz, eseista, varsavianista, redaktor wielu warszawskich pism.

1849 – W Paryżu zmarł Fryderyk Chopin, kompozytor, pianista; następnego dnia po jego śmierci Cyprian Norwid napisał w nekrologu w „Dzienniku Polskim”: „Rodem Warszawianin, sercem Polak, a talentem – świata Obywatel, Fryderyk Chopin, zeszedł z tego świata”; Chopin został pochowany na paryskim cmentarzu Pere-Lachaise, jego siostra, Ludwika Jędrzejewiczowa, zabrała serce kompozytora do Warszawy, gdzie umieszczono je w kościele Świętego Krzyża.

1863 – Romuald Traugutt objął urząd dyktatora Powstania Styczniowego; w kwietniu 1864 r. został aresztowany przez władze carskie, skazany na karę śmierci i stracony na stokach Cytadeli Warszawskiej.

1865 – W Oszmianie urodził się Lucjan Żeligowski, generał WP; w czasie I wojny światowej dowódca dywizji w I Korpusie Polskim; podczas wojny polsko-bolszewickiej dowódca Frontu Litewsko-Białoruskiego, później Grupy Operacyjnej; w październiku 1920 r. na czele 1. DP Litewsko-Białoruskiej zajął Wilno i Wileńszczyznę, proklamując utworzenie Litwy Środkowej; Inspektor Armii w Warszawie (1921-1925); minister Spraw Wojskowych (1925-1926); poseł na Sejm (1935-1939); w czasie II wojny światowej członek Rady Narodowej RP w Londynie.

1877 – Urodził się Władysław Bełza, poeta neoromantyczny, piszący w duchu patriotycznym, nazywany piewcą polskości. Publicysta, animator życia kulturalnego, oświatowego i prasowego, współzałożyciel polskiej organizacji oświatowej Macierz Polska.

1888 – W Otyni niedaleko Stanisławowa urodził się Franciszek Wład, generał WP; w kampanii 1939 r. dowódca 14 Wielkopolskiej Dywizji Piechoty, zmarł w wyniku ran odniesionych w bitwie nad Bzurą 18 wrzenia 1939 r.

1901 – W Krakowie zmarł Michał Bałucki, komediopisarz, prozaik.

1909 – W Warszawie urodził się Juliusz Wiktor Gomulicki, historyk literatury, varsavianista, znawca twórczości Cypriana Norwida; żołnierz Armii Krajowej, uczestnik Powstania Warszawskiego.

1916 – W Drohobyczu urodził się Tadeusz Chciuk-Celt, cichociemny, kurier rządu RP na uchodźstwie; redaktor i zastępca dyrektora Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa, ostatni prezes PSL na uchodźstwie.

1938 – W stoczni Rotterdamsche w Rotterdamie zwodowano okręt podwodny ORP Sęp.

1942 – W Jastrzębiu-Zdroju urodził się Jerzy Cnota, aktor.

1944 – W Warszawie zmarł Zenon Przesmycki, ps. Miriam, Jan Żagiel, poeta, krytyk literacki, tłumacz, wydawca, jeden z twórców programu Młodej Polski.

1946 – W Warszawie urodził się Adam Michnik, historyk, eseista, publicysta, działacz opozycji antykomunistycznej; członek Komitetu Obrony Robotników; doradca Zarządu Regionu Mazowsze NSZZ „Solidarność” (1980-1981); internowany w stanie wojennym, a następnie więziony; uczestnik obrad Okrągłego Stołu; od 1989 r. redaktor naczelny „Gazety Wyborczej”.

1954 – W Zakopanem urodził się Maciej Berbeka, himalaista, zdobywca pięciu ośmiotysięczników; zaginął na stokach Broad Peak w Karakorum, po pierwszym zimowym wejściu na jego wierzchołek 5 marca 2013 r.

1966 – W Krakowie urodził się Antoni Dudek, politolog, historyk, profesor Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego; członek Rady Instytutu Pamięci Narodowej (2011-2016); autor książek „Reglamentowana rewolucja. Rozkład dyktatury komunistycznej w Polsce 1988-1990”, „Historia polityczna Polski 1989-2005”, „PRL bez makijażu”, „Instytut. Osobista historia IPN”.

1971 – W Watykanie papież Paweł VI beatyfikował o. Maksymiliana Kolbego.

1973 – Na stadionie Wembley piłkarska reprezentacja Polski zremisowała z drużyną Anglii 1:1, awansując tym samym po raz pierwszy po II wojnie światowej do finałów mistrzostw świata.

1975 – W Rzymie zmarł Jerzy Braun, pisarz, działacz polityczny, w czasie okupacji niemieckiej przedstawiciel Stronnictwa Pracy w Radzie Jedności Narodowej, ostatni Delegat Rządu RP na Kraj; w latach 1948-1956 więziony przez władze komunistyczne.

1981 – W czasie IV plenum KC PZPR rezygnację ze stanowiska I sekretarza złożył Stanisław Kania.

1992 – Sejm uchwalił tzw. Małą Konstytucję – ustawę o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą oraz o samorządzie terytorialnym.

1997 – Weszła w życie nowa Konstytucja RP.

1997 – Prezydent Aleksander Kwaśniewski desygnował prof. Jerzego Buzka na stanowisko prezesa Rady Ministrów.

2002 – W Gdańsku zmarła Alina Pienkowska, pielęgniarka, działaczka opozycyjna; w latach 70. organizowała Wolne Związki Zawodowe Wybrzeża, w sierpniu 1980 r. była jednym z organizatorów strajku w Stoczni Gdańskiej, a także sygnatariuszem Porozumień Sierpniowych; zasiadała w Senacie II kadencji (1991-93).

2007 – W Warszawie zmarła Maria Kwaśniewska-Maleszewska, lekkoatletka, działaczka Polskiego Komitetu Olimpijskiego i Międzynarodowej Federacji Lekkiej Atletyki (IAAF); w 1936 r. podczas igrzysk olimpijskich w Berlinie zdobyła brązowy medal w rzucie oszczepem.

2017 – W Rząśniku zmarł Ryszard Kowalczyk, działacz opozycji antykomunistycznej, jeden z organizatorów nieudanego zamachu bombowego w budynku Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Opolu w 1971 r. Jego celem mieli być funkcjonariusze Milicji Obywatelskiej i Służby Bezpieczeństwa tłumiący protesty w Szczecinie w grudniu 1970.

2021 – W Chicago zmarł Zbigniew Bernolak, jeden z prekursorów polskiego big-beatu, basista, członek zespołów Niebiesko-Czarni, Polanie, Quorum i ABC.

18 października

1166 – W walce z Prusami zginął książę Henryk Sandomierski.

1523 – W Krakowie urodziła się Anna Jagiellonka, królowa Polski w latach 1575-1596, żona króla Stefana Batorego.

1558 – Na polecenie króla Zygmunta II Augusta Prosper Provano zorganizował pierwszą pocztę polską, łączącą Kraków z Wenecją.

1596 – podczas synodu w Brześciu Litewskim doszło do założenia kościoła unickiego (tzw. Unia brzeska). Ruch ten miał na celu podporządkowanie kościoła prawosławnego jurysdykcji papieskiej na ziemiach Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Unici zobowiązali się uznać dogmaty Kościoła katolickiego i zwierzchnictwo papieża, w zamian za to zachowali swój obrządek, kalendarz juliański i organizację kościelną.

1831 – Car Mikołaj I wydał „Manifest do Rosjan i armii rosyjskiej z okazji zakończenia wojny przeciwko Polsce”, w którym określił powstańców jako „buntowników”.

1835 – Urodził się Bolesław Limanowski, polski historyk, socjolog, polityk, działacz socjalistyczny i niepodległościowy.

1815 – Powstała Rzeczypospolita Krakowska – protektorat pod kontrolą Imperium Rosyjskiego, Królestwa Prus i Cesarstwa Austriackiego. Wolne Miasto stało się ostoją dla Polaków z ziem zaborów, miejscem pielęgnowania tradycji patriotycznych i polskiej kultury. Zlikwidowane zostało w 1846 roku w ramach represji za powstanie krakowskie.

1879 – W Dyneburgu urodził się Grzegorz Fitelberg, dyrygent, kompozytor, skrzypek.

1888 – W Nowym Mieście nad Pilicą urodził się Edward Lipiński, ekonomista, działacz PPS, członek PZPR; jeden z założycieli Komitetu Obrony Robotników.

1904 – W Warszawie urodził się Czesław Centkiewicz, pisarz, podróżnik, reportażysta, autor książek dla dzieci i młodzieży, twórca tzw. nurtu polarnego w polskiej literaturze.

1914 – Dowództwo rosyjskie wyraziło zgodę na tworzenie u boku armii rosyjskiej przez Witolda Gorczyńskiego ochotniczego oddziału polskiego, nazywanego później Legionem Puławskim lub Legionem Gorczyńskiego.

1920 – Zawieszenie broni w wojnie polsko-bolszewickiej; „Kraj, co w dwa lata potrafił wytworzyć takiego żołnierza, jakim wy jesteście, może spokojnie patrzeć w przyszłość” – pisał w rozkazie do polskich żołnierzy Józef Piłsudski.

1922 – W Oleszycach na Podkarpaciu urodził się Olgierd Terlecki, pisarz, publicysta; w czasie II wojny światowej żołnierz II Korpusu Polskiego.

1928 – W Warszawie zmarł gen. Tadeusz Rozwadowski, generał armii austriackiej, szef Sztabu Generalnego Wojska Polskiego w czasie wojny polsko-bolszewickiej; w latach 1921-1926 generalny inspektor kawalerii; podczas zamachu majowego w 1926 r. dowódca wojsk rządowych.

1938 – W Krakowie urodził się Tadeusz Kwinta, aktor, związany m.in. z krakowskim Teatrem Ludowym oraz Teatrem im. Juliusza Słowackiego; w latach 1986-1990 dyrektor artystyczny Teatru Bagatela.

1942 – Likwidacja getta w Brześciu nad Bugiem.

1944 – W Częstochowie zastrzelony został płk Stanisław Nakoniecznikoff-Klukowski, ps. Kmicic, komendant główny Narodowych Sił Zbrojnych (1944); powodem zabójstwa był prawdopodobnie popierany przez niego plan podporządkowania NSZ Armii Krajowej.

1944 – W nocy z 17/18 października doszło do największej masakry na Pawiaku. Hitlerowcy rozstrzelali z broni maszynowej ponad sześciuset więźniów.

1948 – W Hamburgu zmarł Walter von Brauchitsch, feldmarszałek, w latach 1938-1941 naczelny dowódca niemieckiej armii lądowej; dowodził m.in. kampaniami przeciwko Polsce, Francji i ZSRS.

1949 – Rząd polski uznał Niemiecką Republikę Demokratyczną.

1950 – W Krakowie urodził się Marek Kondrat, jeden z najpopularniejszych polskich aktorów, znany z ról w filmach „Zaklęte rewiry”, „C.K. Dezerterzy”, „Pułkownik Kwiatkowski”, „Dzień świra”, „Weiser”, a także serialu „Ekstradycja”.

1954 – W Toronto zmarł gen. Mieczysław Norwid-Neugebauer, współzałożyciel polskiego harcerstwa, oficer Legionów Polskich, generał WP.

1956 – Sowieccy przywódcy, przeciwni objęciu władzy w Polsce przez Władysława Gomułkę, zażądali od Edwarda Ochaba odroczenia VIII plenum KC PZPR.

1956 – W nocy z 18 na 19 października sowieckie wojska z Legnicy i Bornego-Sulinowa skierowały się w stronę Warszawy.

1965 – Pomnik ks. Józefa Poniatowskiego został przeniesiony z warszawskich Łazienek przed Pałac Namiestnikowski przy Krakowskim Przedmieściu.

1972 – W Chorzowie urodził się Wojciech Kuczok, prozaik, poeta, scenarzysta, krytyk filmowy.

1976 – W Krakowie, po rekonstrukcji, odsłonięty został Pomnik Grunwaldzki, ufundowany w 1910 r. przez Ignacego Paderewskiego, zniszczony przez Niemców w czasie II wojny światowej.

1976 – Premiera filmu „Brunet wieczorową porą” w reżyserii Stanisława Barei.

1978 – Zmarł Zbigniew Marian Ziembiński, reżyser, aktor, twórca nowoczesnego teatru w Brazylii.

1980 – W Warszawie przedstawiciele Komitetów Założycielskich NZS uchwalili statut i wybrali ogólnopolskie władze związku.

1981 – Gen. Wojciech Jaruzelski zastąpił Stanisława Kanię na stanowisku I sekretarza KC PZPR.

1986 – W Ottawie zmarł Wilhelm Orlik-Rueckemann, oficer Legionów Polskich, członek Polskiej Organizacji Wojskowej, generał WP; w kampanii 1939 r. dowódca Korpusu Ochrony Pogranicza (KOP).

1987 – Premiera serialu telewizyjnego „Zmiennicy” w reżyserii Stanisława Barei.

1988 – W Warszawie zmarł Jan Świderski, aktor, reżyser teatralny, pedagog.

1993 – Prezydent Lech Wałęsa desygnował Waldemara Pawlaka na stanowisko premiera.

1995 – Ministerstwo Łączności ogłosiło przetarg na budowę dwóch sieci komórkowych w standardzie cyfrowym GSM.

2002 – Premiera filmu „Edi” w reżyserii Piotra Trzaskalskiego.

2004 – Po raz pierwszy od 1927 roku przyznano honorowy stopień Harcmistrza Rzeczypospolitej pośmiertnie Tomaszowi Strzemboszowi. Wcześniej stopień ten nadano tylko raz 12 harcmistrzyniom i harcmistrzom ZHP.

2022 – W Warszawie zmarł Stanisław Ciosek, działacz PZPR, ambasador Polski w ZSRS i Rosji w latach 1989-1996 oraz doradca prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego ds. międzynarodowych i polityki wschodniej.

19 października

1335 – W Brnie zmarła Elżbieta Ryksa, córka polskiego króla Przemysła II i Ryksy szwedzkiej; żona Wacława II, królowa czeska i polska (1303-1305).

1466 – W Toruniu zawarty został pokój polsko-krzyżacki kończący wojnę trzynastoletnią; na jego mocy Pomorze Gdańskie, zachodnie Prusy z Malborkiem i Elblągiem, a także Warmia oraz ziemia chełmińska zostały przyłączone bezpośrednio do Polski jako Prusy Królewskie; część wschodnia Prus – Prusy Zakonne – ze stolicą w Królewcu – stała się lennem Polski.

1578 – Zygmunt Waza został wybrany królem Rzeczypospolitej. Nie była to jednak jedyna elekcja w tym czasie, co doprowadziło do zbrojnego konfliktu między zwolennikami Wazów a stronnictwem habsburskim.

1798 – Bulla papieża Piusa VI erygująca diecezję warszawską.

1813 – W bitwie pod Lipskiem zginął książę Józef Poniatowski, minister wojny i naczelny wódz wojsk Księstwa Warszawskiego; marszałek Francji.

1871 – W Wielogórze koło Radomia urodził się Karol Adwentowicz, aktor, reżyser teatralny. Reprezentant szkoły Tadeusza Pawlikowskiego przełomu XIX w XX wieku.

1901 – Urodził się Aleksander Maliszewski, poeta, dramatopisarz, tłumacz, prozaik, krytyk teatralny i filmowy.

1914 – Zwycięskie walki 2 Pułku Legionów Polskich na froncie karpackim pod Zieloną i Rafajłową.

1918 – Powołano Radę Narodową Księstwa Cieszyńskiego, na czele której stanęli ksiądz Józef Londzin, Jan Michejda i Tadeusz Reger.

1918 – Rada Regencyjna przejęła od niemieckich władz zwierzchnictwo nad wojskami polskimi stacjonującymi na terenach niemieckiej okupacji.

1918 – We Lwowie Ukraińska Rada Narodowa proklamowała powstanie niezależnego państwa ukraińskiego.

1921 – Urodził się Bogusław Klimczuk, kompozytor, pianista, autor utworów fortepianowych, pieśni i kantat.

1926 – Urodził się Stanisław Gorgolewski, fizyk i astronom, specjalizujący się w radioastronomii.

1925 – W Roczynach koło Andrychowa urodził się Czesław Kiszczak, funkcjonariusz Informacji Wojskowej, od 1973 r. szef wywiadu wojskowego, jednocześnie zastępca szefa Sztabu Generalnego WP (1978); w latach 1979-1981 szef Wojskowej Służby Wewnętrznej; od lipca 1981 do 1990 r. pełnił funkcję ministra spraw wewnętrznych; należał do najbliższych współpracowników gen. Wojciecha Jaruzelskiego; współautor stanu wojennego, członek Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego (WRON), odpowiedzialny za represje stosowane wobec polskiego społeczeństwa; w latach 1986-1989 r. członek BP KC PZPR; jeden z inicjatorów rozmów Okrągłego Stołu; desygnowany na premiera w lipcu 1989 r., nie zdołał utworzyć rządu; w gabinecie Tadeusza Mazowieckiego pełnił funkcję wicepremiera; w lipcu 1990 r. ustąpił ze stanowiska. W 2015 r. został skazany prawomocnie na 2 lata więzienia w zawieszeniu za udział w „związku przestępczym o charakterze zbrojnym”, który przygotowywał stan wojenny. Po jego śmierci ujawniono przechowywane w jego domu dokumenty poświadczające współpracę Lecha Wałęsy z komunistyczną bezpieką.

1927 – Założono Aeroklub Warszawski.

1937 – W Brodni w woj. łódzkim urodziła się Teresa Ciepły, lekkoatletka, trzykrotna medalistka olimpijska, rekordzistka świata i Europy.

1940 – W Częstochowie urodził się Jerzy Kulej, pięściarz, dwukrotny mistrz olimpijski – z Tokio (1964) i Meksyku (1968).

1941 – W warszawskim getcie zmarł Leo Belmont, założyciel Polskiego Towarzystwa Esperantystów, adwokat, obrońca polityczny, publicysta, krytyk literacki, poeta, autor powieści.

1942 – W Warszawie zmarł Cyryl Ratajski, adwokat, przedwojenny prezydent Poznania, w czasie niemieckiej okupacji Delegat Rządu na Kraj (1940-1942).

1943 – W Moskwie rozpoczęła się konferencja ministrów spraw zagranicznych Związku Sowieckiego, Stanów Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii.

1949 – W Strzelnie urodził się Stanisław Gądecki, arcybiskup metropolita poznański; od 2014 r. przewodniczący Konferencji Episkopatu Polski.

1953 – W Poznaniu zmarł Wojciech Trąmpczyński, prawnik, polityk związany z Narodową Demokracją, poseł na sejm pruski i do parlamentu niemieckiego; w II RP marszałek Sejmu (1919-1922) oraz marszałek Senatu (1922-1927).

1956 – Do Warszawy przyleciała sowiecka delegacja na czele z Nikitą Chruszczowem. Początek obrad VIII plenum KC PZPR, które wybrało Władysława Gomułkę na stanowisko I sekretarza KC PZPR.

1968 – W Warszawie zmarł Anatol Stern, poeta, prozaik, współtwórca polskiego futuryzmu.

1969 – W Poznaniu zmarł prof. Józef Kostrzewski, archeolog, muzeolog, współtwórca uniwersytetu w Poznaniu; kierował m.in. badaniami w Biskupinie.

1969 – Ił-18 lecący z Warszawy-Okęcie na znajdujące się we Wschodnim Berlinie lotnisko Schonefeld został uprowadzony przez dwóch młodych mieszkańców Berlina, Peter Klemta i Ulricha von Hofa.

1970 – Premiera filmu „Rejs” w reżyserii Marka Piwowskiego.

1970 – Zmarł Jacek Woszczerowicz, aktor, reżyser teatralny.

1976 – W Warszawie urodził się Michał Zadara, reżyser teatralny, scenarzysta.

1980 – W Warszawie zakończył się X Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina; jego zwycięzcą został Dang Thai Son z Wietnamu.

1984 – W pobliżu wioski Górsk koło Torunia funkcjonariusze IV Departamentu MSW, zajmującego się zwalczaniem Kościoła katolickiego, uprowadzili a następnie zamordowali księdza Jerzego Popiełuszkę, duszpasterza ludzi pracy, kapelana Solidarności, organizatora mszy św. za ojczyznę odprawianych w kościele św. Stanisława Kostki na Żoliborzu w Warszawie.

1987 – W Warszawie zmarł Igor Abramow-Newerly, pisarz, współpracownik Janusza Korczaka, w 1932 r. przejął od niego redakcję „Małego Przeglądu”, którą kierował do 1939 r.; w czasie II wojny światowej więziony w niemieckich obozach koncentracyjnych na Majdanku i w Auschwitz; autor książek „Chłopiec z Salskich Stepów”, „Pamiątka z Celulozy” oraz „Zostało z uczty Bogów”.

1987 – Premiera filmu „W zawieszeniu” w reżyserii Waldemara Krzystka.

1991 – W Warszawie zmarł ksiądz Jan Zieja, kapelan wojskowy w czasie wojny polsko-bolszewickiej, kampanii 1939 r. i powstania warszawskiego; naczelny kapelan Szarych Szeregów, współpracownik Rady Pomocy Żydom „Żegota”; współtwórca i członek Komitetu Obrony Robotników.

1991 – Sejm podjął ustawę o likwidacji Państwowych Gospodarstw Rolnych.

2001 – Na urząd Prezesa Rady Ministrów powołany został Leszek Miller.

2005 – Prezydent Aleksander Kwaśniewski desygnował na stanowisko premiera Kazimierza Marcinkiewicza.

2010 – W Łodzi Ryszard Cyba wtargnął do siedziby PiS i zastrzelił Marka Rosiaka – działacza partii i asystenta europosła Janusza Wojciechowskiego oraz ranił nożem Pawła Kowalskiego – asystenta posła Jarosława Jagiełły; za zbrodnię Cyba został skazany na dożywotnie więzienie.

2011 – W Czechówce koło Myślenic zmarł Bohdan Osadczuk, ukraiński historyk, politolog, intelektualista, publicysta, współpracownik paryskiej „Kultury”, orędownik pojednania polsko-ukraińskiego.

2011 – W kanadyjskiej prowincji Ontario zmarł Tadeusz Sawicz, polski pilot myśliwski biorący udział w Bitwie o Anglię.

2017 – W Warszawie zmarła Zofia Bartoszewska, harcerka Szarych Szeregów, uczestniczka Powstania Warszawskiego, działaczka opozycji antykomunistycznej i Prymasowskiego Komitetu Pomocy Osobom Pozbawionym Wolności i ich Rodzinom, wieloletnia współpracowniczka Państwowego Instytutu Wydawniczego.

2020 – W Warszawie zmarł Wojciech Pszoniak, wybitny aktor teatralny i filmowy. W swej karierze zagrał w ok. 100 filmach, m.in.: „Weselu”, „Ziemi obiecanej”, „Dantonie”, „Korczaku” i „Arii dla atlety”.

20 października

1655 – W Kiejdanach książę Janusz II Radziwiłł i jego stryjeczny brat książę Bogusław Radziwiłł podpisali ze Szwedami układ, w którym uznawali Karola X Gustawa za króla Polski i zgadzali się na detronizację Jana II Kazimierza.

1677 – We Lwowie urodził się Stanisław Leszczyński, król Polski w latach 1704-1709 i 1733-1736; książę Lotaryngii, filozof, pisarz i mecenas kultury.

1733 – Na Polesiu urodził się Adam Naruszewicz, biskup, historyk, poeta, dramatopisarz.

1791 – Sejm Wielki uchwalił akt „Zaręczenia Wzajemnego Obojga Narodów”.

1860 – W Warszawie odbył się zjazd monarchów, podczas którego spotkali się car Aleksander II, cesarz Franciszek Józef I oraz pruski następca tronu książę Wilhelm Hohenzollern; celem spotkania było m.in. zwalczanie ruchów niepodległościowych.

1866 – W Warszawie urodził się Aleksander Janowski, krajoznawca, popularyzator turystyki, współzałożyciel Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego.

1866 – W Wiedniu urodził się Kazimierz Twardowski, filozof, psycholog.

1892 – W Krakowie urodził się Jan Stanisław Bystroń, historyk kultury, etnolog i socjolog.

1895 – We wsi Huta urodził się Franciszek Jóźwiak, działacz komunistyczny, w czasie II wojny światowej szef sztabu GL i AL; w latach 1944-1949 komendant główny MO; członek Biura Politycznego KC PZPR (1948-1956), wicepremier (1955-1956).

1898 – W Żywcu urodził się Tadeusz Faliszewski, piosenkarz, aktor.

1918 – Rada Miejska Lwowa przyjęła uchwałę o przyłączeniu miasta do odradzającej się Polski.

1919 – W auli Uniwersytetu Jagiellońskiego Naczelnik Państwa Józef Piłsudski dokonał uroczystego otwarcia Akademii Górniczej (obecnie Akademii Górniczo-Hutniczej im. Stanisława Staszica).

1921 – Rada Ambasadorów zatwierdziła decyzję Rady Ligi Narodów o podziale Górnego Śląska między Polskę i Niemcy.

1922 – W Mszczonowie urodził się Tadeusz Maklakiewicz, kompozytor, pedagog, działacz muzyczny.

1926 – W Nowym Targu urodził Andrzej Waligórski, poeta, satyryk, wieloletni pracownik wrocławskiej rozgłośni Polskiego Radia, jeden z twórców „Studia 202”, współtwórca i autor kabaretu „Elita”.

1928 – Zmarł Józef Kotarbiński, aktor, reżyser i krytyk teatralny.

1937 – Zmarł Franciszek Lilpop, architekt, prezes Warszawskiego Koła Architektów. Zaprojektował wiele budynków w Warszawie, między innymi: szkołę Ronthalera, gmach Instytutu Higieny Dziecięcej, Dom Towarowy Braci Jabłkowskich.

1939 – Okupacyjny komisarz Rzeszy na Warszawę Helmut Otto podpisał obwieszczenie o natychmiastowej konfiskacie wszelkich aparatów radiowych, które należało oddać do 5 listopada.

1955 – W Londynie zmarł Stanisław Stroński, romanista, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego i Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego; publicysta, członek Ligi Narodowej; w okresie międzywojennym związany ze Stronnictwem Narodowym, poseł na Sejm (1922-1935), działacz Frontu Morges; w latach 1939-1943 wicepremier i minister informacji w rządzie RP na uchodźstwie.

1956 – W Warszawie urodził się Krzysztof Gosztyła, aktor filmowy i teatralny. Grał w filmach „Dziki”, „Ogniem i mieczem”, „Pułkownik Kwiatkowski”, „Jezioro Bodeńskie”, „Kobieta w kapeluszu”, „Dolina Issy”, „Przesłuchanie”.

1957 – W Chorzowie piłkarska reprezentacja Polski pokonała drużynę ZSRS 2:1; obie bramki dla Polski strzelił Gerard Cieślik.

1970 – W Warszawie zmarł Antoni Bohdziewicz, reżyser, scenarzysta, pedagog; twórca filmów „Za wami pójdą inni”, „Szkice węglem”, „Kalosze szczęścia”, „Dziewczyna z dobrego domu”; podczas Powstania Warszawskiego kierował zespołem operatorów filmowych realizujących kroniki powstańcze; w latach 1948-1966 kierownik Katedry Reżyserii PWSF w Łodzi.

1972 – Władze watykańskie poinformowały ambasadora Kazimierza Papee, reprezentującego rząd RP na uchodźstwie, o tym, że Stolica Apostolska uważa jego misję za zakończoną.

1972 – W Warszawie zmarła Magdalena Samozwaniec, pisarka, autorka popularnych powieści i opowiadań satyrycznych.

1976 – Zmarł Janusz Grabiański, grafik, plakacista, ilustrator książek dla dzieci, stworzył własny styl techniki akwarelowej.

1984 – W „Dzienniku Telewizyjnym” podano informację o uprowadzeniu księdza Jerzego Popiełuszki. W kościele św. Stanisława Kostki w Warszawie zaczęły gromadzić się tłumy na mszy świętej, różańcu i Apelu Jasnogórskim.

1989 – Zmarł Jerzy Wittlin, pisarz i wydawca, wieloletni szef „Iskier”, autor felietonów oraz popularnej serii „wademeków”, np. grafomana czy petenta. Kierował oficyną Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe. Urodził się 9 stycznia 1925 roku.

1987 – W Katowicach zmarł Jerzy Chromik, lekkoatleta, trzykrotny rekordzista świata w biegu na 3000 m z przeszkodami, mistrz Europy ze Sztokholmu (1958).

1992 – Zmarł Jan Weber, muzykolog, krytyk muzyczny i dziennikarz, wybitny znawca twórczości Fryderyka Chopina i Ferenca Liszta.

1995 – W Warszawie zmarł Andrzej Woyciechowski, dziennikarz, pomysłodawca i założyciel Radia Zet.

2008 – W Warszawie zmarł Krzysztof Zaleski, reżyser teatralny, scenarzysta, aktor; wystąpił m.in. w filmach „Indeks”, „Szansa” i „Matka królów”; od 2007 r. dyrektor i redaktor naczelny Programu 2 Polskiego Radia.

2010 – W Warszawie zakończył się XVI Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina; jego zwyciężczynią została Rosjanka Julianna Awdiejewa.

2012 – W Warszawie zmarł Przemysław Gintrowski, pieśniarz, kompozytor, współtwórca „Murów”, nieformalnego hymnu Solidarności.

2019 – W Warszawie zmarł Andrzej Heidrich, grafik, autor okładek i ilustracji do książek, znaczków pocztowych, wzorów polskich banknotów, paszportów i dowodów osobistych. W obiegu jest sześć zaprojektowanych przez niego banknotów z władcami Polski.

2021 – W Krakowie zmarł Dariusz Gnatowski, aktor teatralny i filmowy. Wystąpił m.in. w serialach „Ekstradycja”, „Siedlisko”, „13 posterunek”, „Pierwsza miłość”, ale największą popularność przyniosła mu rola Arnolda Boczka – sąsiada głównych bohaterów w „Świecie według Kiepskich”.

„Piękno Historii”

.Ruszył nowy projekt redakcji „Wszystko co Najważniejsze” – newsletter „Piękno Historii”.

Nasz newsletter to przestrzeń dla każdego, kto interesuje się historią – zarówno na co dzień, jak i okazjonalnie. Co tydzień prezentujemy wybór najważniejszych i najciekawszych wydarzeń historycznych, których rocznice obchodzimy w danym tygodniu. Znajdą tu Państwo również jakościowe teksty na temat historii autorstwa profesjonalnych historyków, napisane w sposób przystępny i ciekawy.

Newsletter „Piękno Historii” to także szansa na zapoznanie się z głosem z epoki, w który warto się wsłuchać. Prezentujemy go pod postacią cytatu z wybranego źródła historycznego. Proponujemy ponadto zdjęcie bądź obraz z epoki, dzięki którym obcowanie z przeszłością będzie ciekawsze. Znajdą tu Państwo również polecenia książek historycznych, po jakie warto sięgnąć. Co tydzień przedstawimy także sylwetkę polskiego naukowca, wynalazcy, myśliciela lub artysty, którego dokonania  wpłynęły na świat, jaki znamy dziś. 

Zapraszamy do subskrybowania!

Link do zapisów: [Zapisz się].

PAP/WszystkoCoNajważniejsze/sn