Ludobójstwo Ormian. 1,5 mln ofiar

Dnia 24 kwietnia obchodzony jest Dzień Pamięci o Ludobójstwie Ormian. Dzień 24 kwietnia 1915 r. uznaje się za początek rzezi chrześcijańskich Ormian w Imperium Osmańskim w latach 1915-17. Według różnych szacunków na skutek masowych mordów, a także kampanii przesiedleń, ludobójstwo Ormian pochłonęło 1-1,5 mln osób.

Ludobójstwo Ormian

.Dnia 24 kwietnia 1915 roku, władze tureckie aresztowały, a następnie deportowały kilkuset ormiańskich intelektualistów zamieszkujących Stambuł i inne główne miasta. Większość spośród aresztowanych została ostatecznie stracona. Była to pierwsza fala zorganizowanej akcji wysiedleń ludności ormiańskiej z miast i zamieszkiwanych przez nią terenów w północno-wschodniej części Imperium Osmańskiego na pustynne obszary obecnej Syrii i Iraku, gdzie wybudowano dla tych osób obozy koncentracyjne.

Setki tysięcy Ormian zmarły z pragnienia, chorób i wyczerpania podczas marszów na południe. Dochodziło też do tortur, gwałtów i masowych egzekucji, dokonywanych przez żołnierzy tureckich i lokalną ludność. Ofiarami marszów śmierci i deportacji były w dużej mierze kobiety i dzieci; część z nich była też przymusowo islamizowana. Wielu ormiańskich mężczyzn zostało wcześniej powołanych do wojska. Później wszystkich ormiańskich żołnierzy przeniesiono z jednostek liniowych do wojsk pomocniczych, a dużą część z nich następnie zamordowano.

Do ludobójstwa Ormian doszło w momencie postępującego upadku Imperium Osmańskiego, które walczyło po stronie Niemiec w I wojnie światowej. Całkowitą władzę w kraju przejęli w 1913 r. przedstawiciele nacjonalistycznie nastawionego ruchu młodotureckiego, opowiadającego się za modernizacją państwa, ale również dominacją Turków nad emancypującymi się mniejszościami chrześcijańskimi i arabskimi.

Oskarżenia o próbę zniszczenie imperium osmańskiego od środka

.Chrześcijańscy Ormianie uchodzili za grupę lepiej sytuowaną niż etniczni Turcy. Ormianie zamieszkiwali głównie wschodnią Anatolię, zajmowali się m.in. handlem i przemysłem. Przedstawiciele tego narodu mieszkali również w głównych miastach Imperium, wykonując m.in. wolne zawody. Młodoturcy oskarżali Ormian o sojusz z Rosjanami i próbę zniszczenia Imperium od środka. Część z nich faktycznie wspierała Rosjan, ale – według relacji historycznych – większość Ormian zachowywała lojalność wobec swojego państwa. W Imperium Osmańskim w ostatniej dekadzie XIX i pierwszej XX wieku doszło do kilku krwawych pogromów Ormian.

W 1914 r. na terenie Imperium Osmańskiego żyło ponad 2,1 mln Ormian, a w 1922 r. – tylko około 388 tys. – wynika z wyliczeń Centrum Studiów nad Holokaustem i Ludobójstwem Uniwersytetu Minnesoty. W tym samym czasie w Imperium Osmańskim dochodziło do masowych prześladowań i deportacji innych chrześcijańskich mniejszości: Asyryjczyków i Greków. Uważa się, że zabito po kilkaset tysięcy przedstawicieli każdego z tych narodów.

Rzeź po której ukuto termin „ludobójstwo”

.Masowe mordy na Ormianach były na bieżąco relacjonowane przez dziennikarzy i dyplomatów państw zachodnich. Zbrodnia i jej konsekwencje stały się tematem badań m.in. polsko-żydowskiego prawnika Rafała Lemkina, który już w trakcie II wojny światowej stworzył prawną definicję terminu „ludobójstwo”. Rzeź Ormian została uznana za ludobójstwo przez władze ponad 30 państw świata, w tym Polski, Francji, USA i Rosji.

Władze Turcji do dziś nie uznają wydarzeń rozpoczętych w 2015 r. za ludobójstwo. Prezydent Recep Tayyip Erdogan w 110. rocznicę początku masakr powtórzył swoje wcześniejsze stanowisko, że „osmańscy Ormianie zginęli w trudnych warunkach panujących podczas I wojny światowej”, unikając nazwania sprawców ich śmierci. W stolicy Armenii, Erywaniu, od rana trwają uroczystości rocznicowe przy pomniku ofiar ludobójstwa na wzgórzu Cicernakaberd. Hołd ofiarom oddali m.in. przywódcy państwa, duchowni Ormiańskiego Kościoła Apostolskiego i dyplomaci, w tym przedstawiciele Unii Europejskiej.

„Dziś upamiętniamy niewinne ofiary ludobójstwa Ormian. (…) Te wydarzenia pozostawiły głęboki ślad w duszy i świadomości każdego Ormianina. Dla wielu obywateli Armenii to ludobójstwo to nie tylko wydarzenie historyczne, ale osobista i rodzinna tragedia” – podkreślił w okolicznościowym przesłaniu premier Nikol Paszynian. Podtrzymujmy pamięć o ofiarach ludobójstwa Ormian i w imię ludzkości kontynuujmy wysiłki na rzecz prawdy i sprawiedliwości – napisał w serwisie X prezydent Francji Emmanuel Macron.

Rafał Lemkin o ludobójstwie

.Publikujemy fragment klasycznej książki „Rządy państw Osi w okupowanej Europie” autorstwa Rafała LEMKINA, który stworzył i zastosował nową wówczas kategorię z dziedziny prawa międzynarodowego – ludobójstwo. Wydanie opracowane przez Instytut Pileckiego jest pierwszym pełnym przekładem tej wstrząsającej w swojej precyzji pracy na język polski.

Książka powstała z chęci opartej na obiektywnych informacjach i dowodach analizy regulacji prawnych wprowadzonych na okupowanych terytoriach w Europie przez państwa Osi – Niemcy, Włochy, Węgry, Bułgarię i Rumunię. Reżimy te były totalitarne w swych metodach i duchu. Każdy aspekt życia, nawet najbardziej intymny, regulowany był przez zespół praw i norm tworzących instrumentarium najbardziej całościowej kontroli i przymusu administracyjnego.

Dlatego ustawy i inne regulacje okupacyjne stanowią tak wartościowe źródło informacji o ówczesnych rządach i ich praktykach. Światu zewnętrznemu oferują niezaprzeczalne i obiektywne dowody ukazujące traktowanie podbitych narodów Europy przez państwa Osi. Autor uważa, że tego rodzaju dowody są szczególnie potrzebne czytelnikowi anglosaskiemu, który, ze względu na swe wrodzone poszanowanie dla praw człowieka oraz jednostki ludzkiej, może być skłonny sądzić, iż reżimy państw Osi nie mogły być aż tak okrutne i bezwzględne jak to dotychczas opisywano.

.Regulacje prawne nałożone na społeczeństwa okupowanej Europy są wielce wymowne. Okupant nie powstrzymał się od nadania charakteru prawnego nakazom stanowiącym w swej istocie ciężkie przestępstwa przeciw ludzkości i prawu międzynarodowemu, a także przeciw prawom człowieka, moralności i religii. Znaleźć można wśród nich np. takie tego świadectwa jak przepisy o konfiskacie własności prywatnej na podstawie domniemania przyszłych win, zakaz użycia języka ojczystego przez ludność okupowanego państwa, a także dowody moralnego upodlenia w formie regulacji przyznających świadczenia finansowe kobietom z podbitych nacji za urodzenie dzieci z nieprawego łoża poczętych przez członków Wehrmachtu. Z tego powodu autor uznał, że taki zbiór ustaw i innych regulacji okupacyjnych stanowiłby istotne uzupełnienie analizy reżimów państw Osi.

LINK DO TEKSTU: https://wszystkoconajwazniejsze.pl/rafal-lemkin-rzady-panstw-osi-w-okupowanej-europie-ludobojstwo/

PAPJerzy Adamiak//MJ