Nagroda Nobla z fizyki w 2023 r. za badania dynamiki elektronów w materii
Szwedzka Akademia Nauk ogłosiła 3 października że nagroda Nobla z fizyki w 2023 r trafi do trzech naukowców Pierre Agostiniego, Ferenca Krausza i Anne L’Huillier za metody eksperymentalne generujące attosekundowe impulsy światła do badania dynamiki elektronów w materii.
Nagroda Nobla z fizyki w 2023 r.
.W 2023 r. decyzją Szwedzkiej Akademii Nauk nagroda Nobla z fizyki trafi do za – jak napisano w uzasadnieniu „za metody eksperymentalne generujące attosekundowe impulsy światła do badania dynamiki elektronów w materii.”
Tegoroczni Nobliści z fizyki – Pierre Agostini, Ferenc Krausz i Anne L’Huillier – podarowali ludzkości narzędzia do badania świata elektronów wewnątrz atomów – podkreślił we wtorek Komitet Nobloski w uzasadnieniu swojej decyzji.
W wyniku eksperymentów laureatów wygenerowano impulsy światła tak krótkie, że można je mierzyć w attosekundach (attosekunda to jedna trylionowa część sekundy – czas w którym światło pokonuje rozmiar atomu), co pokazało, że impulsy te można wykorzystać do uzyskania obrazów procesów zachodzących wewnątrz atomów i cząsteczek.
Ich odkrycie jest możliwe do zastosowania w wielu różnych obszarach. Na przykład w elektronice, gdzie ważne jest zrozumienie i kontrolowanie zachowania elektronów w materiale. Impulsy attosekundowe można również wykorzystać do identyfikacji różnych cząsteczek, na przykład w diagnostyce medycznej.
Nobliści podzielą się po równo nagrodą w wysokości 11 mln koron szwedzkich (ok. 4,41 mln zł).
Od początku przyznawania tego wyróżnienia, czyli w latach 1901–2022, Nagrodą Nobla w dziedzinie fizyki zostało uhonorowanych łącznie 221 osób, w tym cztery kobiety: Maria Skłodowska-Curie (1903), Maria Goeppert-Mayer (1963), Donna Strickland (2018) oraz Andrea Ghez (2020). Statut Fundacji Nobla przewiduje możliwość wyróżnienia do trzech osób każdego roku, między które dzielona jest nagroda pieniężna. Do 2022 roku Nagroda Nobla w dziedzinie fizyki wręczona została 116 razy, przy czym 47-krotnie laureatem była jedna osoba, 32 razy zostały wyróżnione dwie osoby, zaś sytuacja, gdy wyróżnionych było trzy osoby, miała miejsce 37 razy.
Fizyka i granice poznania
.Analiza wyników badań fizyków, nie tylko tych nagrodzonych kolejnymi nagrodami Nobla, nasuwa często pytania o granice nauki i granice ludzkiego poznania. Jak zauważa publikujący na łamach „Wszystko co Najważniejsze” prof. Jan Śliwa, gdy chcemy rozwiązywać nowe problemy, musimy dotrzeć do granicy między znanym a nieznanym. Wziąwszy pod uwagę, jak wiele już wiemy, jest to trudne. „Właściwie sama nauka uczy nas skromności. Nasza planeta straciła swoje centralne miejsce we Wszechświecie, straciliśmy uprzywilejowane miejsce jako gatunek. Jesteśmy tylko ogniwem w długim łańcuchu ewolucji, jak bakterie czy dinozaury. Nasze DNA różni się tylko w 2 proc. od DNA szympansów. Nasz mózg wyewoluował, aby pomóc nam polować na mamuty, a nie latać na Księżyc czy rozwiązywać równania różniczkowe – pisze prof. Jan Śliwa.
ad/WszystkocoNajważniejsze
