Rocznice, o których warto pamiętać

Każdy dzień roku obfituje w rocznice warte uwagi i pamięci. Redakcja „Wszystko co Najważniejsze” prezentuje szczegółowy wykaz dat i wydarzeń, które będziemy wspominać w dniach 8-14 stycznia 2024 r.

Kalendarz rocznic 2024

.Redakcja „Wszystko co Najważniejsze” przygotowała kalendarium, zawierające najważniejsze rocznice, wydarzenia i obchody w roku 2024, a więc te daty, które powinniśmy zapamiętać. Czego należy się spodziewać w naszym zestawieniu?

Kalendarz wydarzeń w 2024 roku – zbierający wszystkie rocznice 2024 – rozpoczynamy od stycznia. Jednocześnie zastrzegając, że niniejszy kalendarz rocznic 2024 roku nie jest zestawieniem zamkniętym. Redaktorzy „Wszystko co Najważniejsze” będą dbać o to, aby na bieżąco uwzględniać nowe zdarzenia i tematy, tak jak było to w poprzednich latach. Oto więc kalendarz rocznic w 2024 roku i ważnych do odnotowania, przygotowywanych wydarzeń.

W naszym zestawieniu zauważalne jest nagromadzenia rocznic okrągłych i półokrągłych dwóch wyjątkowych grup. Po pierwsze to rocznice związane z najwybitniejszymi artystami renesansu (LeonardoDa Vinci, Michał Anioł, Donato Bramante, Petrarka i wielu innych. Po drugie to rocznice związane z najwybitniejszym polskimi pisarzami i poetami (od Jana Kochanowskiego i Mikołaja Reja, przez Juliusza Słowackiego, skamandrytów, Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, po Tadeusza Różewicza, Czesława Miłosza, Zbigniewa Herberta i innych ). Zwracamy również szczególną uwagę na rocznice wzmocnione decyzją Sejmu RP o ustanowieniu np. Roku Wincentego Witosa.

Kalendarz rocznic na 2024 r. przygotowany przez „Wszystko co Najważniejsze” jest dostępny po kliknięciu w link poniżej:

Rocznice, o których warto pamiętać. Tydzień 8-14 stycznia 2024

.Nadchodzący tydzień obfituje w rocznice warte uwagi i pamięci. Poniżej prezentujemy szczegółowy wykaz dat i wydarzeń, które będziemy wspominać w dniach 8-14 stycznia 2024 r.

8 stycznia

1560 – W Pińczowie zmarł Jan Łaski, działacz reformacyjny, kalwiński teolog, humanista.

1693 – W Paryżu zmarł Jan Andrzej Morsztyn, poeta epoki baroku; podskarbi wielki koronny (1668-1683) i przywódca stronnictwa profrancuskiego; w opozycji wobec Jana III Sobieskiego; oskarżony o zdradę stanu, emigrował do Francji.

1884 – W Stryju urodził się Kornel Makuszyński, pisarz, felietonista, autor popularnych książek dla dzieci i młodzieży: „120 przygód Koziołka Matołka”, „O dwóch takich, co ukradli księżyc”, „Szatan z siódmej klasy”, „Awantura o Basię” i „Szaleństwa panny Ewy”.

1889 – W Płocku urodził się Julian Leszczyński, ps. Leński, działacz komunistyczny, sekretarz generalny KC KPP (1929-1937); aresztowany w Związku Sowieckim i oskarżony o działalność agenturalną; rozstrzelany w 1937 r.

1894 – W Zduńskiej Woli urodził się Rajmund Kolbe, imię zakonne Maksymilian Maria, franciszkanin, misjonarz, założyciel klasztorów w Niepokalanowie i Nagasaki, redaktor katolickich pism; zamordowany w 1941 r. w niemieckim obozie KL Auschwitz; w 1982 r. kanonizowany przez papieża Jana Pawła II.

1914 – W Jarosławiu urodził się Władysław Koba, harcerz, oficer Legionów, uczestnik kampanii polskiej 1939 r., członek AK i WiN; zamordowany przez władze komunistyczne na zamku w Rzeszowie w styczniu 1949 r.

1914 – W Łodzi urodził się Henryk Chmielewski, bokser, złoty medalista mistrzostw Europy w Mediolanie (1937); olimpijczyk z Berlina.

1915 – W Lozannie utworzono Komitet Generalny Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce, którego prezesem został Henryk Sienkiewicz.

1918 – Prezydent Stanów Zjednoczonych Thomas Woodrow Wilson w orędziu do Kongresu przedstawił program pokojowy, znany jako 14 punktów Wilsona; 13. punkt dotyczył kwestii powstania niepodległej Polski.

1922 – Wybory do Sejmu Orzekającego na Wileńszczyźnie – tzw. Sejmu Wileńskiego.

1923 – W Krakowie urodził się Emanuel Rostworowski, historyk dziejów nowożytnych, autor m.in. podręcznika akademickiego „Historia powszechna – wiek XVIII”.

1924 – Inflacja w Polsce osiągnęła apogeum, kurs dolara: 10 mld 250 mln marek polskich.

1926 – W Krakowie urodził się Bronisław Pawlik, jeden z najpopularniejszych polskich aktorów, niezapomniany Rzecki z serialu „Lalka”, znany również z ról w filmach „Co mi zrobisz, jak mnie złapiesz”, „Miś”, a także seriali „Stawka większa niż życie”, „Chłopi”, „Kariera Nikodema Dyzmy”, „Zmiennicy” i „Alternatywy 4”.

1927 – W Warszawie urodziła się Małgorzata Lorentowicz (właśc. Jadwiga Lorentowicz), aktorka teatralna i filmowa, Radczyni w „Weselu” Andrzeja Wajdy (1972).

1928 – W Młocku-Kopaczach urodził się Ryszard Bacciarelli, aktor teatralny i filmowy.

1928 – W Krakowie urodził się Jan Szancenbach, malarz, pedagog, przedstawiciel koloryzmu.

1936 – We Włodzimierzu Wołyńskim urodziła się Alicja Bobrowska, aktorka, pierwsza powojenna Miss Polonia.

1939 – W Warszawie na Zamku Królewskim minister spraw zagranicznych Józef Beck spotkał się z prezydentem Ignacym Mościckim i marszałkiem Edwardem Śmigłym-Rydzem, których ostrzegł przed wojną z Niemcami; politycy zdecydowali nie ustępować niemieckim żądaniom terytorialnym.

1947 – W Londynie zmarł gen. Tadeusz Kutrzeba, w latach 1928-1939 komendant Wyższej Szkoły Wojennej; w czasie kampanii polskiej 1939 r. dowódca Armii „Poznań”, stojący na czele wojsk polskich w bitwie nad Bzurą.

1947 – W warszawskim kinie „Palladium” odbyła się premiera filmu „Zakazane piosenki” w reżyserii Leonarda Buczkowskiego.

1949 – W Moskwie zakończyła się konferencja, na której utworzono Radę Wzajemnej Pomocy Gospodarczej (RWPG).

1951 – Sejm uchwalił ustawę o zniesieniu izb aptekarskich i upaństwowieniu aptek.

1951 – W Warszawie biskup Czesław Kaczmarek został aresztowany przez funkcjonariuszy Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego pod zarzutem szpiegostwa na rzecz USA oraz Watykanu, „faszyzacji życia społecznego”, nielegalnego handlu walutami oraz kolaboracji; po sfingowanym procesie trafił do więzienia na 13 lat; niektóre źródła określają datę aresztowania na 20 stycznia.

1962 – Instytut Literacki w Paryżu rozpoczął wydawanie „Zeszytów Historycznych”.

1967 – We Wrocławiu w tragicznym wypadku zginął Zbigniew Cybulski, wybitny aktor, w historii polskiego kina zapisał się rolami w filmach „Popiół i diament” Andrzeja Wajdy, „Salto” Tadeusza Konwickiego, „Do widzenia, do jutra” i „Jowita” Janusza Morgensterna, „Rękopis znaleziony w Saragossie” i „Jak być kochaną” Wojciecha Jerzego Hasa.

1967 – W Radomiu urodziła się Małgorzata Foremniak, aktorka, wystąpiła m.in. w filmach „Stara baśń”, „Zmruż oczy”, „Quo vadis” oraz w serialu „Na dobre i na złe”.

1977 – W Warszawie zmarł Adam Wysocki, śpiewak, członek przedwojennego Chóru Dana, więzień Pawiaka oraz niemieckich obozów Auschwitz i Sachsenhausen, śpiewak Operetki Warszawskiej.

1987 – W Warszawie zmarł Bohdan Lachert, architekt, przedstawiciel nurtu modernistycznego, autor m.in. projektów kamienic pracowników Zakładu Ubezpieczeń Społecznych na warszawskim Żoliborzu, osiedla Muranów Południowy, gmachu PKO w Warszawie.

2008 – W Łodzi zmarła Jadwiga Żukowska, scenarzysta i reżyserka filmów dokumentalnych.

2010 – W Warszawie zmarł Stanisław Szwarc-Bronikowski, podróżnik, publicysta, filmowiec.

2021 – W Pułtusku zmarł Roman Staniewski, jeden z ostatnich członków oddziału likwidatorów AK i Oddziału Dyspozycyjnego „Anatol” w Związku Odwetu, w czasie Powstania Warszawskiego walczył w szeregach „Miotły”. Przeszedł szlak bojowy: Wola – Stare Miasto – kanały – Śródmieście Północ – Śródmieście Południe – Górny Czerniaków – Śródmieście Południe.

9 stycznia

1433 – Król Władysław Jagiełło nadał szlachcie przywilej krakowski, potwierdzający przywilej jedlneński z 1430 r., który ustanawiał zasadę prawną „neminem captivabimus nisi iure victum” (nikogo nie uwięzimy bez wyroku sądowego).

1797 – We Włoszech powstały Legiony Polskie; umowę z Republiką Lombardii o powołaniu pierwszej po III rozbiorze polskiej formacji wojskowej podpisał gen. Jan Henryk Dąbrowski. 20 stycznia gen. Dąbrowski wydał odezwę zachęcającą do wstępowania do Legionów.

1831 – W Opatówku urodził się Agaton Giller, dziennikarz, pisarz, działacz niepodległościowy; członek Komitetu Centralnego Narodowego (1862-1863) i Rządu Narodowego w okresie Powstania Styczniowego.

1850 – W Kamienicy zmarł Jan Kanty Andrusikiewicz, nauczyciel ludowy, organista, jeden z przywódców antyaustriackiego powstania chochołowskiego w 1846 roku.

1869 – W Warszawie urodził się Władysław Heinrich, psycholog, historyk filozofii, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, twórca pierwszej w Polsce Pracowni Psychologii Doświadczalnej.

1876 – W Podgórzu (obecnie część Krakowa) urodził się Adolf Nowaczyński, pisarz, publicysta, satyryk, działacz polityczny i społeczny; w okresie międzywojennym związany z obozem narodowo-demokratycznym.

1878 – W Warszawie urodził się Janusz Chmielowski, matematyk, inżynier, taternik, działacz turystyczny; jako pierwszy dokonał zimowego wejścia na Gerlach.

1894 – W Warszawie urodził się Henryk Stażewski, malarz, przedstawiciel abstrakcji geometrycznej.

1901 – W Warszawie urodził się Stanisław Dubois, działacz socjalistyczny, uczestnik Powstań Śląskich i wojny polsko-bolszewickiej; przewodniczący Rady Głównej Czerwonego Harcerstwa TUR, członek Rady Naczelnej PPS; rozstrzelany w niemieckim obozie KL Auschwitz w sierpniu 1942 r.; niektóre źródła podają datę 7 stycznia.

1907 – W Kijowie urodził się Feliks Konarski, pseudonim Ref-Ren, pisarz, kierownik artystyczny i literacki teatrów rewiowych; w czasie wojny więzień sowieckich łagrów, następnie w armii gen. Władysława Andersa; autor słów pieśni „Czerwone maki na Monte Cassino”.

1919 – W Dziektarzewie urodził się Stanisław Leopold, ps. Rafał, harcerz, dowódca I kompanii batalionu „Parasol”, dowódca akcji „Koppe” w lipcu 1944 (próba zamachu na dowódcę SS i policji w Generalnym Gubernatorstwie), poległ w czasie Powstania Warszawskiego.

1919 – Samoloty zdobyte przez powstańców wielkopolskich dokonały nalotu bombowego na niemieckie lotnisko we Frankfurcie nad Odrą.

1920 – W Żytomierzu urodził się Mieczysław Pawlikowski, aktor, odtwórca m.in. Zagłoby w filmie Jerzego Hoffmana „Pan Wołodyjowski”; w czasie II wojny światowej pilot w Dywizjonach 300 i 301 Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii.

1925 – We Lwowie urodził się Jerzy Wittlin, pisarz, satyryk, autor popularnej w latach 70. i 80. XX wieku serii „Vademecum”.

1926 – W Warszawie urodził się Józef Nalberczak, aktor, znany z ról m.in. w „Popiołach” Andrzeja Wajdy, „Co mi zrobisz jak mnie złapiesz” Stanisława Barei.

1927 – Działalność rozpoczęło Ministerstwo Poczt i Telegrafów – pierwszym ministrem został Bogusław Miedziński.

1928 – W Warszawie zmarł Antoni Osuchowski, prawnik, działacz narodowy i edukacyjny.

1928 – Odbył się I Zjazd Ligi Ochrony Przyrody.

1931 – W Przystajni koło Częstochowy urodził się Henryk Kluba, reżyser, aktor, producent filmowy, wieloletni rektor łódzkiej szkoły filmowej; autor m.in. filmów „Chudy i inni”, „Słońce wschodzi raz na dzień”, „Pięć i pół bladego Józka”.

1941 – W Lidzie urodził się Jerzy Derfel, pianista, kompozytor, autor muzyki teatralnej i filmowej.

1942 – W okolicach Balearów w katastrofie statku zginął Jerzy Różycki, matematyk, kryptolog; wspólnie z Marianem Rejewskim i Henrykiem Zygalskim złamał kod niemieckiej maszyny szyfrującej Enigma.

1943 – Do warszawskiego getta przybył na inspekcję Reichsfuehrer SS Heinrich Himmler, nakazując deportację 8 tys. Żydów oraz ewakuację niemieckich przedsiębiorstw na Lubelszczyznę.

1943 – We wsi Trzcianka w pow. staszowskim w walce z Niemcami poległ ppor. Władysław Jan Jasiński „Jędruś”; nauczyciel, harcerz, od 1939 r. dowódca organizacji konspiracyjnej Odwet; następnie dowódca oddziału partyzanckiego „Jędrusie”.

1944 – W Warszawie przedstawiciele najważniejszych stronnictw politycznych uznających rząd RP w Londynie powołali Radę Jedności Narodowej; jej przewodniczącym został jeden z przywódców PPS-WRN Kazimierz Pużak „Bazyli”.

1945 – W Poznaniu urodziła się Małgorzata Musierowicz, autorka i ilustratorka książek dla dzieci i młodzieży, m.in. „Kwiatu kalafiora” i „Kłamczuchy”.

1948 – We Wrocławiu urodził się Jan Tomaszewski, piłkarz, bramkarz reprezentacji Polski, zdobywca trzeciego miejsca na Mistrzostwach Świata w RFN w 1974 r. i srebrnego medalu na Igrzyskach Olimpijskich w Montrealu w 1976 r.

1952 – W Łodzi urodził się Marek Belka, ekonomista, wicepremier i minister finansów (1997 i 2001-2002); premier RP w latach 2004-2005; w latach 2010-2016 prezes Narodowego Banku Polskiego.

1956 – W Mysłowicach urodziła się Lucyna Langer-Kałek, lekkoatletka, płotkarka, medalistka Igrzysk Olimpijskich i Mistrzostw Europy.

1958 – Odbyło się spotkanie prymasa Stefana Wyszyńskiego z Władysławem Gomułką i Józefem Cyrankiewiczem, dotyczące m.in. sprawy nauki religii w szkołach świeckich, harcerstwa oraz dekretu o obsadzaniu stanowisk kościelnych.

1958 – W Katowicach zmarł Józef Szkolnikowski, trener piłkarski, działacz sportowy, major Wojska Polskiego, żołnierz armii gen. Andersa, działacz PZPN, współzałożyciel „Przeglądu Sportowego”.

1966 – Komunikat Urzędu Rady Ministrów o odmowie wydania paszportu prymasowi Polski kard. Stefanowi Wyszyńskiemu; prymas planował wyjazd do Rzymu na inaugurację obchodów Tysiąclecia Chrztu Polski.

1970 – W Londynie zmarł Mieczysław Grydzewski, publicysta, krytyk literacki, współzałożyciel i członek redakcji miesięcznika „Skamander”, twórca i redaktor tygodnika „Wiadomości Literackie” (1924-1939); w czasie II wojny światowej wspólnie z Zygmuntem Nowakowskim doprowadził do powstania „Wiadomości Polskich”; w latach 1946-1966 redaktor naczelny londyńskich „Wiadomości”.

1972 – Premiera serialu „Podróż za jeden uśmiech” w reżyserii Stanisława Jędryki.

1973 – Premiera filmu Andrzeja Wajdy „Wesele”.

1976 – Episkopat Polski skierował list do Nadzwyczajnej Komisji Sejmowej przygotowującej zmiany w Konstytucji PRL, w którym wyraził zaniepokojenie przygotowywanymi zapisami o kierowniczej roli partii komunistycznej i nienaruszalnej braterskiej więzi z ZSRS.

1981 – W Warszawie zmarł Kazimierz Serocki, kompozytor, pianista, pedagog.

1982 – Pierwsze w stanie wojennym spotkanie gen. Wojciecha Jaruzelskiego z prymasem Polski Józefem Glempem.

1984 – W Warszawie urodziła się Weronika Rosati, aktorka; zagrała m.in. w filmach „Pitbull” Patryka Vegi, „Obława” Marcina Krzyształowicza, „Obce ciało” Krzysztofa Zanussiego.

1986 – W Gdańsku SB aresztowała Bogdana Borusewicza, członka TKK NSZZ „Solidarność”, ukrywającego się od wprowadzenia stanu wojennego.

1987 – W wypadku samochodowym pod Wrocławiem zginał Zbigniew Cynkutis, aktor i reżyser teatralny, współpracownik Jerzego Grotowskiego, odtwórca roli „Zawady” w filmie Jerzego Passendorfera „Zamach”.

1991 – W Krakowie zdemontowany został pomnik sowieckiego marszałka Iwana Koniewa.

1992 – Pismo „Nature” poinformowało o odkryciu, że poza Układem Słonecznym istnieją planety; odkrywcą był polski naukowiec, prof. Aleksander Wolszczan.

1995 – Premiera filmu „Spis cudzołożnic” w reżyserii Jerzego Stuhra.

1997 – W Jerozolimie odbyło się prawykonanie monumentalnego dzieła symfonicznego Krzysztofa Pendereckiego pt. „Siedem bram Jerozolimy”, skomponowanego z okazji 3000-lecia założenia tego miasta.

1997 – W Warszawie zmarł Edward Osóbka-Morawski, działacz socjalistyczny, współzałożyciel i wiceprzewodniczący KRN, od 1944 r. przewodniczący PKWN, a następnie premier tzw. Rządu Tymczasowego uznawanego przez ZSRS; w latach 1945-1947 premier Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej.

2015 – W Warszawie zmarł Józef Oleksy, polityk PZPR i SLD, marszałek Sejmu II kadencji, premier RP w latach 1995-96.

2017 – W Leeds zmarł Zygmunt Bauman, lewicowy socjolog, eseista, autor prac o kulturze współczesnej. W latach 1945-1953 był funkcjonariuszem Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego, zajmując się m.in. zwalczaniem zbrojnego podziemia niepodległościowego oraz komunistyczną propagandą.

10 stycznia

1569 – Na zamku w Lublinie rozpoczęły się obrady sejmu koronnego poprzedzające zawarcie unii polsko-litewskiej.

1765 – Król Stanisław August powołał Komisje Menniczą, której zadaniem było wzniesienie mennicy królewskiej i opracowanie projektu nowego systemu monetarnego.

1868 – We Lwowie zmarł Karol Szajnocha, historyk, publicysta, pisarz, działacz niepodległościowy; autor m.in. dzieła „Jadwiga i Jagiełło”.

1892 – W Kałużycach k. Mińska urodził się Melchior Wańkowicz, mistrz szlacheckiej gawędy, klasyk reportażu, autor m.in. książek „Na tropach Smętka”, „Monte Cassino”, „Hubalczycy” i „Ziele na kraterze”.

1899 – Krakowskie czasopismo „Życie” opublikowało esej Stanisława Przybyszewskiego „Confiteor”, uznany wkrótce za manifest polskiego modernizmu.

1902 – W Varese (Włochy) urodził się Leon Rzewuski, poeta i kompozytor, żołnierz Kampanii Polskiej 1939, autor muzyki m.in. do „Walczyka Warszawy” oraz „Tramwajem do Nowej Huty”.

1907 – W Warszawie urodził się Seweryn Pollak, filolog, poeta i tłumacz.

1919 – W Wilnie zmarł Antoni Wiwulski, rzeźbiarz, architekt; twórca m.in. Pomnika Grunwaldzkiego w Krakowie i pomnika Trzech Krzyży w Wilnie.

1919 – Naczelnik Państwa Józef Piłsudski wydał dekret o obowiązkowym ubezpieczeniu pracowników na wypadek choroby.

1925 – W Łucku na Wołyniu urodził się Florian Siwicki, działacz komunistyczny, generał LWP; w 1968 r. dowodził 2 Armią WP uczestniczącą w interwencji Układu Warszawskiego w Czechosłowacji; członek WRON (1981-1983), jeden z głównych autorów stanu wojennego; minister obrony narodowej (1983-1990), członek Biura Politycznego KC PZPR (1986-1990).

1940 – W Warszawie urodził się Maciej Rayzacher, aktor; w okresie PRL działacz Komitetu Obrony Robotników i KSS KOR; internowany w stanie wojennym.

1940 – Niemiecki Volksdeutscher Selbstschutz dokonał ostatniej masowej egzekucji w lesie Barbarka pod Toruniem. Od 28 października 1939 roku zamordowano tam 600–1200 przedstawicieli polskiej inteligencji oraz elit gospodarczych i politycznych z Torunia i okolic.

1940 – W Koprzywnicy pod Sandomierzem urodził się Jan Pieszczachowicz, krytyk literacki, publicysta, animator życia krakowskiego literackiego w latach PRL.

1942 – W okupowanej Warszawie zespoły Organizacji Małego Sabotażu „Wawer” zamazały ok. 250 tablic z niemieckimi nazwami ulic i rozrzuciły 40 tys. ulotek z tekstem noworocznego przemówienia prezydenta RP Władysława Raczkiewicza.

1946 – W Londynie otwarto pierwsze Zgromadzenie Ogólne ONZ – wzięły w nim udział delegacje 51 państw.

1946 – W Krakowie urodził się Robert Gadocha, piłkarz, w latach 70. jeden z najlepszych skrzydłowych; zdobył złoty medal olimpijski w Monachium (1972) i brązowy medal mistrzostw świata w RFN (1974); w drużynie narodowej zagrał 62 razy, strzelając 16 bramek; w latach 1967-1975 zawodnik Legii Warszawa, następnie m.in. FC Nantes.

1951 – W Warszawie urodził się Wiktor Zborowski, aktor, znany m.in. z roli Moryca Habera w „C.K. Dezerterach” oraz Longinusa Podbipięty w „Ogniem i mieczem”.

1953 – W Londynie zmarł Władysław Studnicki, polityk, publicysta, działacz niepodległościowy, zesłany na Syberię przez władze carskie; przywódca proniemieckiego Klubu Państwowców Polskich, członek Tymczasowej Rady Stanu (1917-1918); w okresie II RP związany z dziennikiem wileńskich konserwatystów „Słowo”; w czasie II wojny światowej zwolennik porozumienia z Niemcami.

1957 – Rozkazem ministra obrony narodowej utworzona została Wojskowa Służba Wewnętrzna (WSW), w miejsce zlikwidowanego Głównego Zarządu Informacji.

1966 – W Gdyni zmarł gen. Ignacy Oziewicz, w czasie kampanii polskiej 1939 r. dowódca 29 Dywizji Piechoty, w latach 1941-1942 zastępca komendanta głównego Narodowej Organizacji Wojskowej; komendant Narodowych Sił Zbrojnych (1942-1943).

1972 – W Radomiu urodził się Maciej Skorża, trener piłkarski, zdobywca trzech tytułów Mistrza Polski (dwukrotnie z Wisłą Kraków i raz z Lechem Poznań), i trzech Pucharów Polski.

1976 – W Białymstoku urodził się Tomasz Bagiński, rysownik, animator, reżyser; w 2003 r. nominowany do Oscara w kategorii krótki film animowany za film „Katedra”; autor animacji o tematyce historycznej, m.in. „Animowanej historii Polski” i filmów na 600-lecie bitwy pod Grunwaldem.

1982 – Stan wojenny: w całym kraju przywrócone zostały połączenia telefoniczne; rozmowy oficjalnie podsłuchiwano, po wykręceniu numeru słychać było w słuchawce komunikat: „Rozmowa kontrolowana”.

1987 – Premiera filmu „Przypadek” w reżyserii Krzysztofa Kieślowskiego.

1987 – W Warszawie zorganizowany został konspiracyjny II Zjazd Niezależnego Zrzeszenia Studentów (NZS).

1993 – W Londynie zmarł Adam Aston, właściwie Adolf Loewinsohn, aktor, wokalista; wykonawca piosenek „Warszawo, moja Warszawo”, „Ach, jak przyjemnie”, „Dlaczego właśnie dziś” i „Jak trudno zapomnieć”.

1993 – Premiera filmu „Niebieski” w reżyserii Krzysztofa Kieślowskiego, pierwsza części tryptyku „Trzy kolory”.

1999 – W Warszawie zmarł Juliusz Żuławski, pisarz, tłumacz, dwukrotny prezes polskiego PEB-Clubu, taternik.

2003 – Sejm powołał komisję śledczą w sprawie „afery Rywina”; jej przewodniczącym został Tomasz Nałęcz z Unii Pracy.

2009 – W Toruniu zmarła gen. Elżbieta Zawacka, kurierka i emisariuszka KG ZWZ-AK, jedyna kobieta wśród cichociemnych; po wojnie więziona przez władze komunistyczne.

2014 – W Warszawie zmarł Zbigniew Messner, ekonomista, polityk; profesor Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Katowicach, od 1975 do 1982 r. jej rektor; członek PZPR, premier PRL w latach 1985-1988.

2017 – W Warszawie zmarł Ryszard Parulski, szermierz i działacz sportowy, mistrz świata we florecie w 1961 r.

11 stycznia

1386 – W Wołkowysku poselstwo polskiej szlachty zawarło porozumienie z księciem litewskim Jagiełłą, na mocy którego Jagiełło miał poślubić Jadwigę Andegaweńską i objąć tron polski.

1397 – Papież Bonifacy IX wydał bullę o utworzeniu wydziału teologicznego przy Akademii Krakowskiej.

1893 – W Sanoku urodził się Kazimierz Piech, botanik, cytolog, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, żołnierz wojny polsko-bolszewickiej w 1920 roku, więzień niemieckiego obozu koncentracyjnego w Sachsenhausen.

1897 – W Stryju na Podolu urodził się Kazimierz Nowak, podróżnik, reporter, fotograf; w 2000 r. ukazały się jego relacje prasowe z podróży w latach 30. do Afryki pt. „Rowerem i pieszo przez Czarny Ląd”.

1904 – W Krakowie urodził się Adam Doboszyński, działacz Stronnictwa Narodowego; w 1936 r. zorganizował tzw. najazd na Myślenice, w czasie którego podpalono synagogę i niszczono sklepy żydowskie; podczas II wojny światowej przebywał w Londynie; po wojnie powrócił do Polski; aresztowany przez UB i oskarżony o współpracę z Niemcami, po brutalnym śledztwie skazany w pokazowym procesie na karę śmierci; stracony w 1949 r.

1911 – W Łodzi urodził się Jerzy Zarzycki, reżyser i scenarzysta, autor filmów „Żołnierz królowej Madagaskaru”, „Miasto nieujarzmione”, „Uczta Baltazara”, „Kochankowie z Marony”, uczestnik Powstania Warszawskiego.

1915 – W Lozannie zmarł Zygmunt Miłkowski, ps. Teodor Tomasz Jeż, pisarz, publicysta, działacz społeczny i niepodległościowy; współzałożyciel i prezes Ligi Polskiej.

1919 – Gen. Józef Dowbor-Muśnicki objął dowództwo nad Powstaniem Wielkopolskim.

1919 – Dekret Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego o obowiązkowym ubezpieczeniu pracowników na wypadek choroby.

1924 – Sejm uchwalił ustawę o naprawie Skarbu Państwa i reformie walutowej.

1926 – W Ostrowie Wielkopolskim urodził się Jerzy Ofierski, satyryk, aktor estradowy, pisarz, dziennikarz.

1929 – W Warszawie urodziła się Wanda Wiłkomirska, skrzypaczka, pedagog; laureatka Konkursu Henryka Wieniawskiego w 1952 r.

1930 – W Ciechankach Łańcuchowskich na Lubelszczyźnie urodził się Witold Skaruch, aktor, reżyser teatralny; wystąpił m.in. w filmach „Zamach”, „Ostatnia akcja”, a także w serialu „Pogranicze w ogniu”.

1933 – We Lwowie zmarł prof. Oswald Balzer, prawnik, historyk prawa.

1935 – W Nowym Jorku zmarła Marcelina Sembrich-Kochańska, śpiewaczka operowa, gwiazda nowojorskiej Metropolitan Opera.

1936 – W Warszawie urodził się Marian Kociniak, aktor filmowy i teatralny, od 1959 do 2009 r. związany z Teatrem Ateneum; niezapomniany Franek Dolas w komedii „Jak rozpętałem drugą wojnę światową” i pechowy Murgrabia z serialu „Janosik”.

1937 – W Białymstoku urodził się Henryk Boukołowski, aktor, reżyser, współzałożyciel Teatru Adekwatnego w Warszawie.

1940 – W niemieckim obozie koncentracyjnym Sachsenhausen zmarł z wycieńczenia prof. Michał Siedlecki, zoolog, pisarz; rektor Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie (1919-1921), profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego; aresztowany przez gestapo w ramach Sonderaktion Krakau.

1944 – W Podszkodziu k. Ostrowca Świętokrzyskiego urodził się Maciej Damięcki, aktor, zagrał w takich filmach jak „Rzeczpospolita babska”, „Tajemnica Enigmy”, a także w serialach TV m.in. „Stawka większa niż życie”, „Czas honoru”, „Bodo”.

1946 – W Grudziądzu urodził się Ryszard Poznakowski, wokalista, gitarzysta, kompozytor, członek zespołów „Czerwono-Czarni”, „Trubadurzy”.

1949 – W Lidzbarku Warmińskim urodził się Bogdan Borusewicz, członek KOR (1976-1981), współzałożyciel Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża (1978); główny organizator strajku w Stoczni Gdańskiej w sierpniu 1980 r.; członek prezydium Międzyzakładowego Komitetu Założycielskiego NSZZ „Solidarność” Gdańsk; po wprowadzeniu stanu wojennego jeden z przywódców podziemnej Solidarności; poseł na Sejm (1991-2001); w latach 2005-2015 marszałek Senatu; wicemarszałek Senatu IX kadencji i X kadencji.

1949 – Zlikwidowane zostało Ministerstwo Ziem Odzyskanych.

1957 – Zarząd Główny Związku Młodzieży Polskiej (ZMP) podjął uchwałę o rozwiązaniu związku.

1958 – W Teatrze Dramatycznym w Warszawie oficjalnie zainaugurował działalność kabaret „Koń”, założony przez Jerzego Dobrowolskiego.

1962 – Premiera filmu Stanisława Barei „Dotknięcie nocy”.

1963 – Premiera filmu „Jak być kochaną” w reżyserii Wojciecha Jerzego Hasa.

1965 – W Warszawie urodziła się Edyta Bartosiewicz, piosenkarka, gitarzystka, kompozytorka, autorka tekstów i producentka muzyczna.

1967 – W Warszawie zmarł Arnold Szyfman, reżyser, założyciel i dyrektor Teatru Polskiego w Warszawie.

1973 – W Krośnie Odrzańskim urodziła się Joanna Brodzik, aktorka znana m.in. z seriali „Kasia i Tomek”, „Magda M.”, „Graczykowie” oraz „Dom nad Rozlewiskiem”.

1973 – Premiera serialu dla młodzieży „Gruby” w reżyserii Wojciecha Fiwka.

1978 – Grupa intelektualistów związanych z opozycją założyła w Warszawie Towarzystwo Kursów Naukowych, które zajęło się organizowaniem niezależnych wykładów i dyskusji, poszerzając inicjatywę tzw. Uniwersytetu Latającego.

1982 – Rada Atlantycka potępiła wprowadzenie stanu wojennego w Polsce i zaleciła państwom NATO wprowadzenie sankcji wobec PRL.

1983 – W Warszawie zmarł prof. Adam Kersten, historyk, badacz dziejów XVII-wiecznej Rzeczypospolitej.

1986 – Jerzy Kukuczka i Krzysztof Wielicki dokonali pierwszego zimowego wejścia na ośmiotysięcznik Kanczendzonga.

1992 – W Gorzowie Wielkopolskim zmarł Edward Jancarz, żużlowiec, medalista indywidualnych i drużynowych mistrzostw świata.

2001 – W Warszawie zmarł Jarema Junosza-Stępowski, aktor, piosenkarz.

2001 – W Warszawie zmarł Ignacy Machowski, aktor, zagrał m.in. w filmach „Popiół i diament”, „Eroica”, „Pociąg”.

2005 – W Warszawie zmarł Jerzy Pawłowski, szablista, wielokrotny medalista igrzysk olimpijskich i mistrzostw świata; w 1976 r. skazany za szpiegostwo „na rzecz jednego z państw NATO” na 25 lat więzienia i przepadek mienia.

2008 – W Warszawie zmarł Henryk Alber, gitarzysta jazzowy, kompozytor, autor muzyki do piosenki „Zaproście mnie do stołu”.

2008 – W Warszawie zmarł Mieczysław Widaj, w latach 1946-1956 członek władz Wojskowego Sądu Rejonowego, a następnie Naczelnego Sądu Wojskowego, odpowiedzialny za ponad 100 wyroków śmierci na żołnierzy i działaczy podziemia niepodległościowego.

2012 – W Warszawie zmarła prof. Hanna Świda-Ziemba, socjolog, wykładowca akademicki, działaczka opozycyjna w czasach PRL.

2015 – W Krakowie zmarła Danuta Michałowska, aktorka krakowskich teatrów Rapsodycznego i Starego, w latach 1981-84 rektor krakowskiej PWST.

2023 – W Katowicach zmarł Jan Ludwiczak – przewodniczący NSZZ „Solidarności” w kopalni Wujek w 1981 roku. W jego obronie, gdy został zatrzymany przez milicję w noc wprowadzenia w Polsce stanu wojennego, w kopalni wybuchł strajk, zakończony pacyfikacją i śmiercią 9 górników.

12 stycznia

1578 – W Jazdowie pod Warszawą na weselu podkanclerzego koronnego Jana Zamojskiego i Krystyny Radziwiłłówny odbyła się premierowa inscenizacja „Odprawy posłów greckich” Jana Kochanowskiego.

1758 – Zmarł Jan Józef Przypkowski, herbu Radwan, astronom, matematyk, profesor Uniwersytetu Krakowskiego.

1760 – W Bursie nad Morzem Marmara, urodziła się Zofia Glavani, Greczynka słynąca z urody i licznych romansów, żona gen. Józefa Witta, a następnie Stanisława Szczęsnego Potockiego – najzamożniejszego magnata Rzeczypospolitej, marszałka konfederacji targowickiej.

1860 – W Krakowie zmarł gen. Jan Zygmunt Skrzynecki, uczestnik wojen napoleońskich, naczelny wódz w Powstaniu Listopadowym.

1899 – W Markowicach (obecnie dzielnica Raciborza) urodził się Arka Bożek (właśc. Arkadiusz Bożek), polski działacz narodowy na Śląsku Opolskim, uczestnik Powstań Śląskich.

1907 – W Lipawie urodził się Stanisław Jaśkiewicz, aktor teatralny i filmowy.

1919 – W Warszawie urodził się Jan Józef Szczepański, pisarz, tłumacz, scenarzysta filmowy, reporter, wieloletni prezes Związku Literatów Polskich; uczestnik kampanii 1939 r., oficer AK; autor m.in. powieści „Portki Odysa”, „Polska jesień”, „Pojedynek”, „Ikar”, „Wyspa”; opowiadań „Dzień bohatera”, „Motyl”, „Za przełęczą”, „Trzy czerwone róże”, „Historyjki” oraz „Dziennika” obejmującego lata 1945-2002; do jego najbardziej znanych zbiorów reportaży należą „Zatoka Białych Niedźwiedzi”, „Trzy podróże” i „Przed nieznanym trybunałem”.

1919 – Dowództwo sił bolszewickich wydało Armii Czerwonej rozkaz ofensywy do rzek Niemen i Szczara, a następnie 12 lutego aż po Bug. W ten sposób rozpoczynano przygotowania do podboju Polski oraz pozostałej części Europy Środkowej.

1922 – W Warszawie urodził się Henryk Giedroyc, działacz emigracyjny, kierownik Instytutu Literackiego, żołnierz Brygady Strzelców Karpackich.

1924 – W Kołomyi urodził się Mieczysław Jagielski, ekonomista, minister rolnictwa w latach 1959-1970, wicepremier w latach 1970 – 1981, działacz komunistyczny, w latach 1971-1981 członek Biura Politycznego KC PZPR; przewodniczył delegacji rządowej na rozmowy z Międzyzakładowym Komitetem Strajkowym w sierpniu 1980 roku.

1924 – W Warszawie zmarł Wincenty Rapacki (ojciec), aktor i reżyser teatralny.

1929 – W Warszawie urodził się Janusz Szpotański, filolog, z zamiłowania szachista; autor satyrycznych wierszy i poematów wyśmiewających rzeczywistość PRL-u, za które skazany został na trzy lata więzienia.

1929 – W Łodzi urodził się Hieronim Przybył, reżyser filmowy, autor m.in. filmów „Rzeczpospolita babska” i „Milion za Laurę”.

1934 – W Nowym Jorku zmarł Paweł Kochański, skrzypek, pedagog.

1939 – W Warszawie urodził się Arkadiusz Bazak, aktor, wystąpił m.in. w filmach „Westerplatte”, „Potop”, „Katastrofa w Gibraltarze”, a także serialu „Naznaczony”.

1939 – Urodziła się Grażyna Hase, projektantka mody, kostiumolog.

1940 – W Chełmie Niemcy rozstrzelali 440 pacjentów szpitala psychiatrycznego.

1944 – Władze sowieckie powołały Komisję Specjalną do Spraw Ustalenia i Zbadania Okoliczności Rozstrzelania przez Niemieckich Najeźdźców Faszystowskich w Lesie Katyńskim (tzw. Komisja Burdenki), której zadaniem było przypisanie Niemcom odpowiedzialności za zbrodnię katyńską.

1944 – W Gliwicach urodził się Gerard Wilk, tancerz, choreograf, pedagog.

1945 – Początek wielkiej ofensywy Armii Czerwonej na kierunku berlińskim, prowadzonej przez 1 Front Białoruski marszałka Gieorgija Żukowa i 1 Front Ukraiński marszałka Iwana Koniewa.

1946 – W Świebodowie koło Milicza urodził się Ryszard Szurkowski, kolarz szosowy, złoty medalista mistrzostw świata w wyścigu indywidualnym (1973) i dwukrotny wicemistrz świata w wyścigu drużynowym; srebrny medalista igrzysk olimpijskich w Monachium (1972) i Montrealu (1976) w drużynie; czterokrotny zwycięzca Wyścigu Pokoju.

1949 – W Krakowie urodził się Andrzej Zaucha, wokalista jazzowy, piosenkarz, saksofonista, perkusista; wśród jego najbardziej znanych i lubianych piosenek są „Byłaś serca biciem”, „Siódmy rok”, „Bądź moim natchnieniem”.

1952 – W Gdańsku urodziła się Alina Pienkowska, pielęgniarka, działaczka opozycyjna; w latach 70. współzałożycielka Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża; w 1980 r. współorganizatorka strajku w Stoczni Gdańskiej i sygnatariuszka Porozumień Sierpniowych; senator RP (1991-1993).

1953 – Nominacja kardynalska dla prymasa Stefana Wyszyńskiego.

1953 – W Gdańsku urodził się Arkadiusz Rybicki, uczestnik Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela, redaktor niezależnego pisma „Bratniak”; członek Ruchu Młodej Polski; szef Biura Informacji Prasowej NSZZ „Solidarność” (1981); internowany w stanie wojennym; w latach 1983-1988 sekretarz Lecha Wałęsy; sekretarz stanu w Kancelarii Prezydenta RP (1990-1991); wiceprzewodniczący Partii Konserwatywnej (1992-1996); członek Platformy Obywatelskiej od 2001 r.; od 2007 r. poseł na Sejm; zginął 10 kwietnia 2010 r. w katastrofie lotniczej pod Smoleńskiem.

1959 – Premiera filmu „Zamach” w reżyserii Jerzego Passendorfera.

1971 – W Warszawie zmarł Jerzy Zaruba, malarz, karykaturzysta.

1984 – Maciej Berbeka i Ryszard Gajewski dokonali pierwszego zimowego wejścia na ośmiotysięcznik Manaslu.

1986 – Polscy himalaiści Jerzy Kukuczka i Krzysztof Wielicki dokonali pierwszego zimowego wejścia na trzeci szczyt ziemi – Kanczendzongę (8586 m n.p.m.)

1989 – W Warszawie zmarł Zygmunt Huebner, reżyser, aktor, pedagog; dyrektor Starego Teatru w Krakowie i Teatru Powszechnego w Warszawie.

1991 – Sejm powołał rząd Jana Krzysztofa Bieleckiego.

1993 – W Maisons-Laffitte pod Paryżem zmarł Józef Czapski, malarz, krytyk sztuki, pisarz, współzałożyciel i współredaktor paryskiej Kultury; uczestnik wojny polsko-bolszewickiej 1920 r. i kampanii polskiej 1939 r.; więzień sowieckich łagrów; żołnierz Armii Polskiej w ZSRS utworzonej przez gen. Władysława Andersa i 2 Korpusu Polskiego.

1994 – W Pradze na spotkaniu z prezydentem USA Billem Clintonem prezydenci państw Grupy Wyszehradzkiej – Czechy, Słowacja, Węgry i Polska – zaakceptowali program NATO „Partnerstwo dla Pokoju”.

1999 – W Lublinie zmarł Kazimierz Grześkowiak, muzyk, piosenkarz, satyryk, autor tekstów, kompozytor.

2001 – W Warszawie zmarł Aleksander Bocheński, eseista, tłumacz, publicysta, związany ze Stowarzyszeniem „Pax”.

2009 – W Warszawie zmarła Joanna Guze, tłumaczka z języka francuskiego, autorka książek poświęconych historii sztuki.

2012 – Sąd Okręgowy w Warszawie wydał wyrok, w którym uznał, że stan wojenny w grudniu 1981 r. nielegalnie wprowadziła tajna grupa przestępcza pod kierunkiem Wojciecha Jaruzelskiego w celu likwidacji Solidarności, zachowania ówczesnego ustroju oraz osobistych pozycji we władzach.

2020 – W Częstochowie zmarła Sabina Świątek, w latach 1946–1947 łączniczka w Oddziale „Babinicza” Konspiracyjnego Wojska Polskiego, w lutym 1947 r. aresztowana przez funkcjonariuszy UB i skazana na pięć lat więzienia (w maju 1947 zwolniona na mocy amnestii). W latach 1951–1952 współpracowała z organizacją antykomunistyczną Liga Walki Patriotów Polski, od kwietnia 1952 do kwietnia 1956 r. więziona przez reżim. W latach osiemdziesiątych działaczka „Solidarności”.

2022 – W Warszawie zmarł raper Pjus, właściwie Karol Jerzy Nowakowski. Był znany z występów z m.in. 2cztery7, Ten Typ Mes, Numer Raz, Molesta Ewenement, Pezetem i Eldo. Był znany jako raper, któremu operacyjnie przywrócono słuch.

13 stycznia

1650 – Wejherowo, założone w 1643 roku przez wojewodę malborskiego Jana Wejhera, otrzymało prawa miejskie.

1738 – W Bledzewie koło Międzychodu urodził się Jan Dekert, kupiec, prezydent Starej Warszawy (1789); w okresie Sejmu Wielkiego walczył o prawa mieszczan; przywódca tzw. czarnej procesji w 1789 r.

1789 – W Krupie k. Łucka urodził się Ignacy Ledóchowski, wojskowy, żołnierz armii Księstwa Warszawskiego, w czasie Powstania Listopadowego dowódca twierdzy Modlin.

1817 – W czasie obrad Senatu Rzeczpospolitej Krakowskiej prof. Feliks Radwański przedstawił referat na temat wartości historycznej północnej części murów Krakowa, z wieżą Floriańską i Barbakanem. Pod wpływem referatu Radwańskiego władze Krakowa zrezygnowały z planów wyburzenia tej części murów.

1870 – W Trzemesznie koło Gniezna urodził się Jędrzej Moraczewski, inżynier, działacz socjalistyczny, poseł do austriackiej Rady Państwa (1907-1918); pierwszy premier niepodległej Polski (1918-1919), powołany przez Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego; minister robót publicznych (1925-1929); poseł na Sejm (1919-1930).

1894 – W Sotnikach koło Sandomierza urodził się Stanisław Grzmot-Skotnicki, oficer Legionów Polskich, generał WP; w czasie kampanii polskiej 1939 r. dowódca Grupy Operacyjnej „Czersk”; zmarł 19 września 1939 r. w wyniku ran odniesionych w bitwie nad Bzurą.

1894 – W Warszawie zmarł Jerzy Aleksandrowicz, botanik, wykładowca i organizator instytucji związanych z przyrodą; pionier jedwabnictwa; w 1879 r. założył pierwszą w Polsce Szkołę Ogrodniczą.

1903 – W Działoszynie urodziła się Irena Jurgielewiczowa, pisarka, pedagog, autorka książek dla młodzieży, kawaler Orderu Uśmiechu.

1911 – W Monachium zmarł Władysław Czachórski, malarz, autor m.in. obrazów „Dama przy oknie”, „Martwa natura z czaplą”, „Portret Jadwigi Sienkiewiczówny”, „Dama w liliowej sukni”, „Aktorzy przed Hamletem”.

1921 – W Łodzi urodził się Jerzy Pomianowski, prozaik, eseista, krytyk literacki i teatralny, współpracownik Jerzego Giedroycia, autor powieści „Koniec i początek” i sztuk teatralnych; wybitny znawca współczesnej Rosji i krajów Europy Wschodniej, tłumacz „Archipelagu GUŁag” Aleksandra Sołżenicyna i książek Izaaka Babla, Antona Czechowa, Lwa Tołstoja.

1923 – W Krakowie urodził się Adam Mularczyk, aktor, reżyser teatralny.

1930 – W Jasionowie urodził się Marian Konieczny, rzeźbiarz, profesor ASP w Krakowie, w latach 1972-1981 jej rektor; autor wielu pomników, wśród nich Warszawskiej Nike.

1930 – We Lwowie urodził się Roman Cieślewicz, grafik, jeden z czołowych twórców polskiego plakatu.

1932 – Przed Sądem Okręgowym w Warszawie zakończył się tzw. proces brzeski; na kary więzienia skazani w nim zostali przywódcy antysanacyjnej opozycji, wśród nich trzykrotny premier Wincenty Witos, Władysław Kiernik, Norbert Barlicki i Herman Lieberman.

1936 – Ogłoszono wyrok w procesie o zabójstwo ministra spraw wewnętrznych Bronisława Pierackiego, który zginął 15 czerwca 1934 r. w Warszawie w zamachu dokonanym przez członka Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów. Na ławie oskarżonych zasiadło w sumie 12 osób. Trzej oskarżeni otrzymali wyroki śmierci, zamienione na mocy amnestii na kary dożywotniego więzienia. Dwaj inni skazani zostali na dożywocie. Pozostałym wymierzono kary od 15 do 7 lat pozbawienia wolności. Bezpośredniego sprawcy zabójstwa Pierackiego nie udało się jednak zatrzymać. Był nim, jak ustalono, 31 letni Grzegorz Maciejko ps. Gont, którego policja aresztowała w październiku 1933 r. za przynależność do OUN, jednak z braku dowodów został on zwolniony w lutym 1934 r.; G. Maciejko po przeprowadzonym zamachu uciekł do Czechosłowacji, a następnie przedostał się do Argentyny, gdzie zmarł w 1966 r.

1938 – W Warszawie urodził się Stefan Krzysztof Kuczyński, historyk, mediewista.

1939 – W Pruszkowie urodził się Jacek Gmoch, piłkarz, reprezentant Polski; trener, działacz sportowy; w latach 1976-1978 selekcjoner reprezentacji Polski, z którą zajął 5-8 miejsce na Mistrzostwach Świata w Argentynie w 1978 r.

1943 – Niemcy przeprowadzili likwidację tzw. getta wtórnego w Szydłowcu, w którym zgromadzili około 5 tys. ludzi; większość Żydów wywieziono do obozu zagłady w Treblince; około 300 osób zginęło w czasie samej akcji likwidacyjnej.

1944 – W Warszawie w wyniku egzekucji dokonanych przez władze niemieckie zginęło ponad 300 osób, większość z nich została zamordowana w ruinach getta.

1951 – W Tomaszowie Mazowieckim urodził się Antoni Szymanowski, piłkarz, trener, złoty i srebrny medalista olimpijski, srebrny medalista mistrzostw świata w 1964 roku.

1964 – Biskup Karol Wojtyła został mianowany arcybiskupem metropolitą krakowskim.

1965 – W warszawskiej kawiarni „Nowy Świat” rozpoczął działalność kabaret Dudek, założony przez Edwarda Dziewońskiego.

1966 – W Rzymie zainaugurowano obchody Tysiąclecia Chrztu Polski.

1972 – W Poznaniu zmarł Edward Fiszer, poeta, autor tekstów piosenek, m.in. „Pójdę na Stare Miasto”, „Srebrne wesele” i „Przyjedź mamo, na przysięgę”.

1976 – Premiera filmu Krzysztofa Kieślowskiego „Personel”.

1981 – Początek wizyty we Włoszech delegacji NSZZ „Solidarność” z Lechem Wałęsą na czele; delegacja została przyjęta w Watykanie przez papieża Jana Pawła II.

1982 – W Gdańsku powstał podziemny Ogólnopolski Komitet Oporu „Solidarność”, na jego czele stanął Eugeniusz Szumiejko; była to pierwsza w stanie wojennym ogólnopolska struktura podziemna, zastąpiona w kwietniu 1982 r. przez Tymczasową Komisję Koordynacyjną „Solidarności”.

1982 – Stan wojenny: Część środowiska aktorskiego i artystycznego ogłosiła bojkot Polskiego Radia i Telewizji.

1984 – W Warszawie zakończył się proces byłego kierownictwa Komitetu do spraw Radia i Telewizji; jego przewodniczący Maciej Szczepański, oskarżony o malwersacje, skazany został na osiem lat więzienia.

1987 – Przebywający z wizytą we Włoszech gen. Wojciech Jaruzelski został przyjęty na audiencji przez papieża Jana Pawła II.

1991 – Podczas interwencji wojsk sowieckich w Wilnie doszło do ataku na wieżę telewizyjną. W wyniku starć z broniącymi jej mieszkańcami Wilna śmierć poniosło 14 osób (15 osoba zmarła w lutym w wyniku obrażeń).

1992 – W Wilnie podpisana została polsko-litewska deklaracja o przyjaznych stosunkach i dobrosąsiedzkiej współpracy.

2001 – W Warszawie zmarł Wojciech Ziembiński, działacz społeczny, uczestnik opozycji demokratycznej, współzałożyciel Komitetu Obrony Robotników i Ruchu Praw Człowieka i Obywatela; inicjator budowy warszawskiego Pomnika Poległych i Pomordowanych na Wschodzie.

2007 – W Warszawie zmarł Mieczysław Wojnicki, piosenkarz, aktor i śpiewak operetkowy.

2012 – W Warszawie zmarł Zbigniew Wegehaupt, kontrabasista jazzowy, kompozytor.

2013 – W Warszawie zmarł Michał Kulesza, prawnik, współautor reform administracyjnych z 1990 i 1997 roku.

2016 – W Londynie zmarł Jan Mieczysław Ciechanowski – żołnierz AK, powstaniec warszawski, po wojnie na emigracji, historyk, autor znanej publikacji „Powstanie Warszawskie. Zarys podłoża politycznego i dyplomatycznego”.

2019 – W Gdańsku, podczas koncertu Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy, niezrównoważony psychicznie napastnik zaatakował prezydenta miasta Pawła Adamowicza, który w wyniku odniesionych ran zmarł następnego dnia w szpitalu.

14 stycznia

1392 – Chełm otrzymał od króla Władysława Jagiełły prawa miejskie.

1770 – W Warszawie urodził się książę Adam Jerzy Czartoryski; mąż stanu, dyplomata, prezes Rządu Narodowego w czasie Powstania Listopadowego; działacz emigracyjny, jeden z prekursorów zjednoczonej Europy; pisarz, mecenas nauki i sztuki.

1771 – Zakończyło się nieudane oblężenie Jasnej Góry przez wojska królewskie i rosyjskie pod dowództwem pułkownika Iwana Drewicza.

1793 – W Biskupicach urodził się Wojciech Chrzanowski, generał, topograf wojskowy; w Powstaniu Listopadowym szef Sztabu Głównego; w 1849 r. naczelny wódz armii piemonckiej.

1820 – W Krakowie urodził się Feliks Księżarski, architekt, autor m.in. projektu Collegium Novum Uniwersytetu Jagiellońskiego.

1850 – W Warszawie urodził się Jan Reszke, śpiewak operowy, gwiazda Metropolitan Opera.

1863 – W nocy z 14 na 15 stycznia na rozkaz naczelnika Rządu Cywilnego w Królestwie Polskim margrabiego Aleksandra Wielopolskiego w Warszawie przeprowadzono brankę – przymusowy pobór polskiej młodzieży do rosyjskiego wojska; branka przyspieszyła decyzję Komitetu Centralnego Narodowego o wybuchu Powstania Styczniowego.

1887 – W Jaśle urodził się Hugo Steinhaus, matematyk, jeden z twórców lwowskiej szkoły matematycznej.

1887 – W Krakowie powstał Związek Młodzieży Polskiej „Zet”, będący konspiracyjną organizacją działającą w środowisku akademickim.

1901 – W Warszawie urodził się Alfred Tarski, matematyk, filozof, jeden z najwybitniejszych logików, profesor Uniwersytetu Kalifornijskiego w Berkeley.

1916 – W Chmielińcu urodził się Jan Świderski, aktor teatralny i filmowy, reżyser, pedagog; grał m.in. w „Zakazanych piosenkach” Leonarda Buczkowskiego, „Popiołach” Andrzeja Wajdy, „Spirali” Krzysztofa Zanussiego.

1917 – W Budach urodziła się Marianna Cel, jedyna kobieta-żołnierz Wydzielonego Oddziału Wojska Polskiego dowodzonego przez mjr Henryka Dobrzańskiego „Hubala”.

1934 – W Warszawie urodził się Marek Hłasko, pisarz, scenarzysta filmowy; autor „Sonaty marymonckiej”, „Pięknych dwudziestoletnich”, „Ósmego dnia tygodnia”, „Pętli”.

1936 – Dekret Prezydenta RP o ochronie interesów Państwa Polskiego i jego obywateli w stosunkach międzynarodowych.

1942 – W Pułtusku urodził się Krzysztof Klenczon, piosenkarz, gitarzysta, kompozytor, współzałożyciel zespołu Czerwone Gitary.

1947 – W Gorzowie Wielkopolskim urodziła się Krystyna Prońko, wokalistka jazzowa i rockowa, kompozytorka, pedagog.

1954 – W Londynie zmarł gen. Nikodem Sulik, dowódca 5. Kresowej Dywizji Piechoty 2. Korpusu Polskiego, walczącej m.in. pod Monte Cassino.

1956 – Utworzono Ojcowski Park Narodowy.

1969 – W Strzelcach Opolskich urodził się Arkadiusz Jakubik, aktor, reżyser, scenarzysta teatralny; znany m.in. z ról w filmach Wojciecha Smarzowskiego „Dom zły”, „Drogówka” i „Pod Mocnym Aniołem”, „Wołyń” oraz „Jestem mordercą” Macieja Pieprzycy.

1980 – Telewizyjna premiera sztuki Jana Drdy „Igraszki z diabłem” w reżyserii Tadeusza Lisa, z Marianem Kociakiem, Markiem Kondratem i Barbarą Wrzesińską w rolach głównych.

1982 – Ukazał się pierwszy numer „Rzeczpospolitej” – oficjalnego dziennika rządowego.

1993 – Na Morzu Bałtyckim u wybrzeży Rugii zatonął prom „Jan Heweliusz”; w wyniku katastrofy zginęło 55 osób.

1999 – W Pontederze we Włoszech zmarł Jerzy Grotowski, reżyser, teoretyk i reformator teatru, pedagog; twórca eksperymentalnego teatru „Laboratorium” we Wrocławiu, który zyskał światową sławę.

2000 – Premiera filmu „Prawo ojca” w reżyserii Marka Kondrata.

2005 – Piotr Morawski i Simone Moro, jako pierwsi stanęli na niezdobytym do tej pory zimą himalajskim szczycie Shisha Pangma (8027 m).

2008 – W Warszawie zmarła Justyna Kreczmarowa, aktorka teatralna i filmowa.

2011 – Benedykt XVI wyraził zgodę na ogłoszenie dekretu o uznaniu cudu za wstawiennictwem Jana Pawła II, co formalnie zakończyło jego proces beatyfikacyjny. Watykan wyznaczył jednocześnie datę beatyfikacji na 1 maja 2011 r.

2015 – W Warszawie zmarł Jerzy Holzer, historyk i politolog zajmujący się najnowszymi dziejami Polski i Europy, współpracownik Komitetu Obrony Robotników, autor wielu książek historycznych.

2019 – W Warszawie zmarł operator, profesor sztuk filmowych Wiesław Zdort, twórca zdjęć do takich dzieł polskiej kinematografii, jak „Sól ziemi czarnej”, „Dekalog I” oraz seriali telewizyjnych, m.in. „Syzyfowe prace”, „Szaleństwo Majki Skowron”.

Patriotyzm pamięci

.Patriotyzm pamięci – to przedmiot jednego z kilku ważnych, ale źle prowadzonych polskich sporów” – pisze we „Wszystko co Najważniejsze” prof. Anna CEGIEŁA, językoznawca, specjalistka w zakresie kultury języka, leksykologii oraz etyki słowa. Jak dodaje, „spór ten jest upolityczniony, pozbawiony namysłu nad sensem samego pojęcia oraz refleksji nad znaczeniem patriotyzmu dla moralności społecznej i dla tożsamości narodowej. Polega właściwie na dyskredytowaniu przeciwnika politycznego”.

„Prawica odwołująca się do tej wartości i przypominająca jego ofiarną wersję z czasu wojny jest w nim przedstawiana jako nurt anachroniczny, skupiony na przeszłości, budujący swój mit na klęskach różnych powstań. Liberałowie i lewica – jako obóz walczący z patriotyzmem w każdej jego postaci i uznający polskość za nienormalność. Poważna dyskusja o patriotyzmie jest właściwie niemożliwa. Instrumentalizacja patriotyzmu (oczywiście opatrzonego przydawką, np. bogoojczyźniany, kliniczny albo czekoladowy i kotylionowy) powoduje, że jakaś jego postać staje się własnością jednego obozu i antywartością dla obozu przeciwników. Patriotyzm myli się z moralnością społeczną oraz obywatelską – staje się nim zachowywanie wyznaczonej prędkości na drodze albo płacenie podatku. Taka jego wersja jest bezpieczna – nie grozi wyborem symboli osobowych i nie wymaga wysiłku, mieści się bowiem w ramach wyznaczonych przez prawo i daje natychmiast po spełnieniu obowiązku znakomite samopoczucie” – pisze prof. Anna CEGIEŁA.

Jak podkreśla, „mało pożyteczne jest posługiwanie się kategoriami dumy i wstydu. Wprowadza to do sporu subiektywne wartościowanie i niepotrzebne emocje. Powinniśmy raczej dyskutować o rzeczach ważniejszych – o znajomości oraz rozumieniu własnej historii i kultury, tudzież pamięci o przeszłości. Innymi słowy, o postawie mającej fundamentalne znaczenie dla tożsamości narodowej. Bez uprzedzeń, wychodząc od podstawowych ustaleń”.

Zdaniem prof. Anny CEGIEŁY „patriotyzm pamięci to działania różnego typu – poszukiwanie prawdy o przeszłości, także tej trudnej prawdy o błędach i grzechach naszych przodków, przekazywanie wiedzy o ludziach i wydarzeniach ważnych dla naszej tożsamości, zwłaszcza tej wiedzy, którą latami ukrywano, odpominanie tego, co kazano nam na zawsze zapomnieć, rehabilitacja ludzi, których za patriotyzm skazano na śmierć lub, jak Eugeniusza Kwiatkowskiego, wykluczono z życia publicznego. Jesteśmy im przecież winni szacunek i wdzięczność”.

PAP/WszystkoCoNajważniejsze/SN