Słowianie. Skąd pochodzili i jak brzmiał ich język?

Nasi przodkowie, pradawni Słowianie od wieków intrygowali historyków i etnografów. O ich pochodzeniu powstało wiele mitów i wątpliwej jakości badań, ale prawda o tym, skąd pochodzili Słowianie, jest w pewnym stopniu znana. 

Od kiedy Polacy mówią po Polsku?

.Według większości badaczy, praojczyzna, którą zamieszkiwali Słowianie, mogła znajdować się na terenie dzisiejszej Ukrainy lub wschodniej Polski. Historycy utrzymują, że Słowianie pojawiają się w źródłach pisanych dopiero w początkach drugiej połowy pierwszego tysiąclecia n.e. Pierwszy raz nazwa Słowianie została użyta przez historyka i kronikarza Prokopiusza z Cezarei. Opisywał on rzymskie starcia z plemieniem Gotów, i to w kontekście tych wydarzeń wspomniał o plemieniu Słowian. Rzymskie wzmianki nie oferują jednak zbyt dużo informacji o naszych przodkach.

Na przestrzeni lat wielu historyków, etnografów i artystów próbowały zrozumieć (i opisać) pochodzenie wszystkich Słowian. Wielu z nich miało podobne wnioski, nawet jeżeli ich badania dzieliły setki lat. Łukasz Górnicki, polski autor z czasów renesansu, sekretarz i bibliotekarz Zygmunta Augusta oraz sekretarz Stefana Batorego, już w 1566 opisywał w Dworzaninie Polskim, że: 

“Nasz język nie jest sam w sobie stary […]. ale urodził sie niedawno bardzo z słowańskiego. Abowiem wszytkie języki: polski, czeski, ruski, charwacki, bosneński, serbski, racki, bulgarski i ine, był pirwej jeden język, jako i naród jeden, słowański. […]Z tego tedy narodu, kiedy jedni tam, drudzy sam siedliska przenieśli, przyszło i to, iż z jednego języka wiele sie ich urodziło róznych”

Po Górnickim byli kolejni wybitni Polacy, tak samo zaciekawieni na wpół legendarną, na wpół historyczną przeszłością. Adam Naruszewicz jezuita i poeta ery Oświecenia szukał pochodzenia Słowian u starożytnych Sarmatów, a Adam Sapieha na Kaukazie. Tezę o azjatyckich korzeniach naszych przodków popierał także sam Adam Mickiewicz, opisując, że:

“Z głębi Azji przed czasami Abrahama wyszło z pokolenia Jafeta plemię, które później nazwało się Słowianami”. 

Współcześnie badacze przypuszczają, że wspólnota Słowiańska miała swój matecznik na terenach dzisiejszej Ukrainy – nad środkowym Dnieprem w ujściu Prypeci i nad górnym oraz środkowym Dniestrem, skąd wyruszyli na tereny współczesnej Polski, Czech, Słowacji i dalej na południe, na Bałkany. 

.Jak brzmiał język którym posługiwali się Słowianie. I skąd wzięła się nazwa tego ludu? Na takie pytanie badacze również starają się znaleźć odpowiedzi. Wiadomo na pewno, że język prasłowiański miał swój początek w praindoeuropejskim – prastarym języku koczowniczych ludów z terenów dolnej Wołgi lub wybrzeży Morza Kaspijskiego. Ci pasterze i myśliwi wędrowali zarówno na Wschód (m.in. Iran i Indie) jak i na Zachód (praktycznie cała Europa), gdzie następnie podczas procesu wędrówek kolejne grupy oddzielały się od siebie, stając się zalążkiem przyszłych narodów. 

Wspólnota prasłowiańska istniała prawdopodobnie do V-VI wieku n.e. i to właśnie od momentu jej rozpadu można mówić o początkach mowy prapolskiej, która rozwijała się powoli przez całe średniowiecze, by zacząć w pełni rozkwitać w okresie Renesansu.

Słowianie. Swoi, sławni, czy słowni? Skąd pochodzi ta nazwa?

.Tak powstawały pierwsze języki Europy – m.in. celtycki, grecki, i także starosłowiański, który prawdopodobnie istniał pomiędzy VI w. p.n.e. a VI w. n.e. Współcześnie nie możemy być całkowicie pewni, jak brzmiał, ale badacze języka cały czas próbują rekonstruować jego strukturę, w czym pomaga przede wszystkim język starocerkiewnosłowiański (liturgiczny alfabet, stworzony na potrzeby chrystianizacji Moraw przez Cyryla i Metodego), który jest prawdopodobnie najbliżej brzmienie mowy dawnych Słowian. 

Skąd wiec pochodzi nazwa Słowianie? Polscy badacze gramatyki historycznej na przestrzeni lat stworzyli wiele hipotez, z których jak dotąd 4 zebrały największe uznanie. 

– Pierwsza z nich wskazuje, że nazwa Słowianie a raczej Slověne, wzięła się od cząstki slovą, czyli słowo. Według tej teorii Słowianie oznaczają osoby mówiące tym samym językiem, osoby znające słowo. Badacze tłumaczyli tą teorie na podstawie tego, że ta nazwa musiała powstać po kontaktach z innymi ludami, mówiącymi niezrozumiałymi językami. Według tej teorii tak samo miała powstać nazwa Niemcy, opisująca lud niemy, nie mówiący słowiańskim językiem.

-Druga przypuszcza, że nazwa Słowianie pochodzi od jakiegoś miejsca, znanego w dawnych czasach jako jakaś Slova, Slava itd. Niestety, nie udało się odnaleźć żadnej przypuszczalnej kolebki Słowian o takiej nazwie, ale niektórzy badacze uznają taką genezę tego słowa. Tłumaczą, że cząstka -janin/ianin, tworząca takie słowa jak Wiślanin, z reguły tworzyła słowa pochodzące od nazw topograficznych takie jak rzeki, jeziora czy regiony. 

-Kolejna teoria zakłada, że Słowianin oznacza swojego, i pochodzi od praindoeuropejskiego przymiotnika sṷedho. Ta antyczna geneza nazwy Słowianie jest oparta na innych nazwach ludów, zawierających tą prastarą formę. “Swoi” występują bowiem w nazwie Sṷēbi “Szwabi, Szwabowie”, a nawet w greckiej nazwie ethnos (czyli praindoeruopejskie sṷedhnos).

MB