Demencja - dwa sposoby na jej oddalenie

Leczenie pogarszającego się wzroku i obniżanie wysokiego poziomu cholesterolu to dwa nowe sposoby, dzięki którym demencja jest mniejszym zagrożeniem – sugeruje najnowszy raport Lancet Commission.

Czy demencja może zostać pokonana?

.Demencja nie jest nieuniknionym elementem starzenia się – występuje, gdy choroba, taka jak choroba Alzheimera, uszkadza komórki nerwowe w mózgu i prowadzi do dezorientacji i utraty pamięci. Do roku 2050 liczba osób z demencją może wzrosnąć ponad dwukrotnie – do 153 milionów.

Chociaż demencja ma głównie podłoże genetyczne, ryzyko jej rozwoju można istotnie zmniejszyć w 45 proc przypadków. Udało się zidentyfikować już 14 problemów zdrowotnych, których ograniczenie lub wyeliminowanie mogłoby teoretycznie zapobiec prawie połowie przypadków demencji na świecie. Podjęcie tego rodzaju profilaktyki przyniosłoby korzyść szczególnie osobom w średnim wieku oraz biedniejszym krajom. Jak zaznaczają eksperci, nigdy nie jest za wcześnie ani za późno, aby podjąć działania.

Są powody do optymizmu — chociaż ludzie żyją dłużej, w krajach o wysokich dochodach nastąpił spadek demencji, co uważa się za spowodowane zmianami stylu życia, takimi jak mniejsza liczba osób palących papierosy. Natomiast rosnąca średnia długość życia powoduje wzrost liczby przypadków demencji w krajach o niskich dochodach.

Wśród rekomendowanych środków zaradczych, jakie można podjąć na poziomie państwa lub indywidualnie autorzy raportu wymieniają: zapewnienie dostępu do aparatów słuchowych osobom z niedosłuchem, zapewnienie wszystkim wysokiej jakości edukacji, wspieranie ludzi w rzucaniu palenia, zachęcanie do ćwiczeń i uprawiania sportu, obniżanie wysokiego ciśnienia krwi od 40. roku życia, leczenie wysokiego poziomu cholesterolu od połowy życia, leczenie otyłości tak wcześnie, jak to możliwe, ograniczanie problemu picia alkoholu, upewnianie się, że ludzie nie są społecznie odizolowani ani samotni, badania przesiewowe w kierunku problemów ze wzrokiem i dawanie okularów tym, którzy ich potrzebują oraz ograniczanie narażenia ludzi na zanieczyszczenie powietrza.

Jak sugeruje raport (https://www.thelancet.com/commissions/dementia-prevention-intervention-care), niektóre czynniki zwiększają ryzyko bardziej niż inne. Na przykład utrata słuchu i wysoki poziom cholesterolu są odpowiedzialne za większość przypadków możliwej do uniknięcia demencji (po 7 proc.). We wczesnym dzieciństwie ważnym czynnikiem jest brak wykształcenia, natomiast w późniejszym życiu groźne są izolacja społeczna i pogarszający się wzrok.

Na razie nie wiadomo, w jaki dokładnie sposób dbałość o wzrok chroni przed demencją, jednak może to wynikać z ograniczenia aktywności mózgu, koniecznej do przetwarzania doznań wzrokowych. Pogorszenia i utrata wzroku mogą również zniechęcać do wychodzenia z domu, większego izolowania się i mniejszej liczby nowych doświadczeń.

Jak lepiej dbać o umysł?

.„Konserwacja” naszego mózgu wydaje się odgrywać kluczową rolę w utrzymaniu jego plastyczności między 30 a 60 rokiem życia. To zjawisko słabnie jeśli tylko przestajemy się uczyć i podtrzymywać stan zaciekawienia umysłu nowymi rzeczami. Pierre Marie Lledo, neurobiolog z Instytutu Pasteura, podaje spis czynników, których kombinacja może mieć korzystny wpływ na utrzymanie plastyczności mózgu. Są to: aktywność fizyczna, mała ilość stresu, niezażywanie leków psychotropowych, posiadanie relacji społecznych, wszystko to oczywiście jako dodatek do regularnej aktywności poznawczej.

„W każdym wieku, jeśli okoliczności na to pozwalają, i jeśli nie mamy patologii neurologicznych, uczenie się poprzez doświadczenie jest podstawową aktywnością naszego mózgu na co dzień! Nawet jeśli mechanizmy uczenia się stają się mniej wydajne wraz z wiekiem, jeśli chodzi o szybkość pozyskiwania nowych umiejętności, neuroplastyczność to proces trwający przez całe życie. Należy tylko mieć aktywny i otwarty na nowe doświadczenia umysł. W przeciwieństwie do tego, co przez całe lata sądziła nauka, nie jesteśmy zamknięci w czymś na kształt determinizmu biologicznego, który pozwalałby nam uczyć się tylko do osiągnięcia przez nas jakiegoś konkretnego wieku” – zaznacza Alice LATIMIER, doktorantka w ENS specjalizująca się w nauce o mózgu, ze szczególnym uwzględnieniem psychologii poznawczej i nauki szkolnej z użyciem narzędzi świata cyfrowego. 

Zatem, z punktu widzenia mechanizmów zachodzących w mózgu, nic nie stoi na przeszkodzie, żeby Philippe uczył się grać na fortepianie w wieku 55 lat, a Nathalie zaczęła uczyć się hiszpańskiego w wieku 30 lat. Doświadczenie życiowe oraz pragnienie uczenia się okażą się bowiem kluczowe w tej nauce.

„Według państwowego instytutu INSEE (francuski odpowiednik GUS), do 2070 roku liczba osób starszych powyżej 75 roku życia ma się podwoić i osiągnąć we Francji 13 milionów. Jakie miejsce zarezerwujemy dla seniorów w tym starzejącym się społeczeństwie? Czy ograniczymy tę ważną część populacji do tego, żeby żyła jedynie przeszłością, wspomnieniami, czy raczej będziemy ją postrzegać jako zdolną do ewoluowania i uczenia się? Rezultaty badań w dziedzinie nauk kognitywnych mogą posłużyć za konkretne narzędzie, pomocne w tym, by dostęp do kształcenia się był możliwy przez całe życie” – zastanawia się autorka.