Göbekli Tepe zadziwia archeologów. Jest dwa razy starsze niż Stonehenge
Göbekli Tepe to neolityczne stanowisko archeologiczne położone w regionie gór Germuş w południowo-wschodniej Turcji. Ta prehistoryczna lokalizacja składa się z monumentalnych budowli megalitycznych o najrozmaitszym kształcie – były one stawiane na planie koła, elipsy oraz prostokąta. Jej twórcami była społeczność łowców zbieraczy żyjąca w tej części Anatolii w okresie od około 9600 do 8200 r. p.n.e.
Göbekli Tepe – megalityczne stanowisko z neolitu
.Położone w regionie górnej Mezopotamii Göbekli Tepe powstało w czasach neolitu preceramicznego, który był wczesnym okresem epoki kamienia gładzonego (obejmował X-VI tysiąclecie p.n.e.). Najbardziej charakterystyczne dla tego stanowiska budowle były najprawdopodobniej wykorzystywane jako obiekty przeznaczone do odprawiania rytuałów religijnych, najpewniej o charakterze pogrzebowym. Najstarszymi strukturami stanowiącymi część tego miejsca są głazy wyciosane w kształt litery T – pochodzą one z X milenia p.n.e. Część z tych słupów ma nawet 5,5 metra wysokości.
Wiele z filarów charakteryzuje się tym, iż zostały wyrzeźbione w taki sposób, aby przypominały kształtem abstrakcyjne ludzkie postaci o wielkich gabarytach. Konstrukcje te zostały także okazale ozdobione wizerunkami dzikich zwierząt, przedstawionymi za pomocą płaskorzeźb. Niektóre z reliefów odwzorowywały elementy odzieży sprzed nawet 10-12 tys. lat – takie jak pasy, czy przepaski biodrowe. Do tej pory na terenie Göbekli Tepe zidentyfikowano 43 takich megalitycznych filarów. Zgodnie z przypuszczeniami specjalistów takich struktur na terenie tego obiektu jest kilka razy więcej, być może prawie 5 razy więcej, gdyż najprawdopodobniej w ziemi ukrytych jest jeszcze nieco ponad filarów. Ich łączna liczba najpewniej wynosi ponad 250 obiektów.
Typowe dla tego kompleksu archeologicznego są monumentalne budowle, które były wykorzystywane przez całą wspólnotę zamieszkującą Göbekli Tepe. Prawdopodobnie służyły one do celów społecznych i rytualnych, takich jak chociażby pogrzeby. Niedawne wykopaliska doprowadziły do odkopania w tym miejscu także pozostałości nie-monumentalnych konstrukcji, które najprawdopodobniej są przykładami budynków mieszkalnych z neolitu preceramicznego.
Struktury dwa razy starsze niż Stonehenge
.Prehistoryczna społeczność, która zbudowała monumentalne megalityczne struktury Göbekli Tepe żyła w okresie jednego z najważniejszych przełomów w historii ludzkości, jaką była rewolucja neolityczna. To właśnie wówczas nastąpiło przejście z tryby życia zbieracko-łowieckiego na typ społeczeństwa osiadłego. Na Bliskim Wschodzie, a dokładnie na terenie określanym jako Żyzny Półksiężyc proces ten miał miejsce już około 10 tys. lat p.n.e., czyli w okresie istnienia Göbekli Tepe. Jak czytamy na stronie UNESCO, imponujące zabytki z terenu tego prehistorycznego stanowiska ukazują twórczy geniusz ludzi żyjących w okresie neolitu preceramicznego.
Göbekli Tepe jest jednym z najstarszych przykładów monumentalnej architektury, jaka zachowała się do naszych czasów. Konstrukcje znajdujące się w tym miejscu są dwa razy starsze niż inny słynny megalityczny obiekt, jakim jest Stonehenge, a także poprzedzają o nawet 8 tysięcy lat starożytne egipskie piramidy, czy mezopotamskie zigguraty. Jak wskazują eksperci, w miejscu tym zostały zastosowane innowacyjne techniki budowlane, czego świadectwem są wyciosane w charakterystyczny sposób filary w kształcie litery T, które pełniły również konkretne funkcje architektoniczne.
.Motywy artystyczne występujące w Göbekli Tepe zdobią nie tylko słupy, ale także niektóre z drobnych znalezisk, takich jak kamienne naczynia i inne artefakty. Podobne zdobienia można znaleźć na terenie innych stanowisk z regionu Górnej Mezopotamii, znanej także pod nazwą Al-Dżazira. Zdaniem naukowców fakt ten wskazuje na to, iż w tym okresie neolitu funkcjonowały już dość rozwinięte sieci społeczne, mające możliwość utrzymywania kontaktów i relacji na dalsze odległości.
Marcin Jarzębski
