GULAG XR – multimedialny program edukacyjny o represjach sowieckich

Szkoły w Czechach, a później w Polsce, Słowacji i Niemczech będą miały bezpłatny dostęp do multimedialnego programu edukacyjnego GULAG XR o represjach sowieckich. Chcemy pokazać, że represje nie dotyczyły tylko sowieckich obywateli, powiedział szef projektu Sztiepan Czernouszek.

GULAG XR

.Skrót XR oznacza rozszerzoną rzeczywistość. „Trzeba mieć apkę i kierując telefon lub tablet na różne obiekty, można zobaczyć coś więcej niż normalnie” – tłumaczy 14 letni uczeń szkoły podstawowej z Kravarza koło Czeskiej Lipy Jirzi. Razem z kolegami od XR woli wirtualną rzeczywistość. Dzięki specjalny okularom uczniowie mogą zobaczyć, jak wyglądały sowieckie koncentracyjne obozy pracy. Baraki, prycze, druty oraz śmierć.

„W zasadzie nasz program kierujemy do uczniów 9-tej, ostatniej, klasy szkoły podstawowej. Oni już wiedzą, co to są reżimy totalitarne, co to jest Holokaust. I możemy pokazać im program, o sprawach, które są na co dzień trochę pomijane” – powiedział szef projektu Sztiepan Czernouszek. Jego zdaniem problemem dla nauczycieli opowiadających dzieciom historię Gułagu jest ich drastyczność. „Naszym celem nie jest wywoływanie traumy u uczniów. Chcemy, aby umieli myśleć o tych sprawach i mogli mieć o nich własne zdanie” – dodał.

Jak powstał nowy program edukacyjny?

.Według Czernouszka zaprezentowany w Pradze projekt był wprawdzie przygotowywany przez trzy lata, ale podsumowuje on 15 lat pracy, w których odwiedzał dawne obozy pracy w Związku Sowieckim, przygotowywał relacje filmowe i przede wszystkim rozmawiał z tymi którzy przeszli przez „Archipelag Gułag”. „Trudniej było to wszystko wymyślić, niż przejść przez sprawy techniczne” – ocenił. Zwrócił uwagę, że temat sowieckich represji nie jest jedynie tematem rosyjskim. „Ta byli przedstawiciele wielu narodów europejskich i musimy postrzegać Gułag jako naszą wspólną, europejską historię” – powiedział Czernouszek.

Ujawnił, że jedną z metod pracy nad programem była analiza podręczników szkolnych w Czechach, Słowacji, Niemczech i Polsce. „We wszystkich naszych krajach uczy się o Gułagu, chociaż tylko na marginesie i to w sposób, który jest oderwany od poszczególnych krajów. Wyjątkiem jest Polska. Tam są informacje o tysiącach ofiar, są informacje o deportacjach. Inaczej niż w Czechach lub na Słowacji” – powiedział Czernouszek. Zauważył także, że temat stalinowskich represji nie jest podejmowany przez niemieckie podręczniki.

Część informacji o sowieckich represjach autorzy projektu GULAG XR otrzymali dzięki współpracy z rosyjskim Memoriałem, organizacji, która otrzymała w 2022 r. Pokojową Nagrodę Nobla i została zlikwidowana przez Kreml. Część jego działaczy zdecydowała się na emigrację, wśród nich jest Boris Bielenkin, który w Moskwie kierował biblioteką Memoriału a obecnie mieszka i pracuje w Pradze. Zwrócił uwagę, że edukacyjne projekty w Rosji miały mniej nowatorski charakter. „Nie dlatego,że nie potrafiliśmy zrobić czegoś podobnego, że nie chcieliśmy. W Moskwie niewiele szkół chciało rozmawiać z Memoriałem” – przyznał Bielenkin i dodał, że nieco lepiej było na prowincji, gdzie niektórzy nauczyciele współpracowali z Memoriałem do ostatnich jego chwil. „Nawet wówczas, gdy był już toksyczny” – powiedział.

Projekt GULAG XR powstaje przy pomocy europejskiego programu Erasmus+ i przy współpracy m.in. Kolegium Europy Wschodniej im. Jana Nowaka-Jeziorańskiego z Wrocławia.

Hołodomor – jedna z największych zbrodni ZSRS

.„Odnalezione dokumenty archiwalne dają podstawę do wniosku, że Hołodomor była zaplanowaną egzekucją chłopów ukraińskich mającą charakter ludobójstwa” – pisze ukraiński historyk prof. Jurij SZAPOWAŁ.

Jak podkreśla, „w 1933 roku Mendel Chatajewicz, jeden z wyższych przywódców komunistycznych, członek Biura Politycznego KC KPZR, przekonywał: toczy się zacięta walka między chłopami a naszym rządem. To jest walka na śmierć i życie. Ten rok był decydującym sprawdzianem naszych sił i wytrzymałości. Trzeba było głodu, by pokazać im, kto tu rządzi. Kosztowało to miliony żyć ludzkich, ale system kołchozów został stworzony, wygraliśmy wojnę”.

„Wśród innych republik związkowych byłego ZSRR Ukraina poniosła największe straty ludzkie w tej walce. Czemu stało się tak, a nie inaczej? Czy to przypadek? Naukowcy z różnych krajów do dziś dyskutują, poszukując odpowiedzi. Jedna rzecz już jest jasna: Hołodomor nie jest rzeczą, którą można przemilczeć i zignorować w historycznym łańcuchu klęsk humanitarnych, jakich ludzkość doświadczyła w XX wieku” – pisze prof. Jurij SZAPOWAŁ.

Nawiązując do odnajdywanych dokumentów archiwalnych na temat Hołodomoru, historyk zwraca uwagę, że „nowa wiedza między innymi obala stwierdzenie o braku dokładnych informacjach na temat działań władz w tym czy innym regionie byłego ZSRR w latach 1932–1933. Historycy Rosji Putina są przekonani, że wszystkie narody w Związku Sowieckim głodowały tyle samo. Jednak to nie jest prawdą. Wszyscy głodowali, ale z pewnością nie w takim samym stopniu”.

Prof. SZAPOWAŁ twierdzi, iż „obecnie wydaje się, że dzięki prowadzonym badaniom zmniejsza się na świecie liczba ludzi, którzy wierzą w kłamstwa stalinowskiej, a teraz putinowskiej Rosji. Hołodomor był zbrodnią, miał szczególne akcenty antyukraińskie. I nie wolno o tym zapomnieć”.