Niestabilność polityczna niszczy nasze zdrowie, przyspiesza starzenie się [Nature Medicine]

Niestabilność polityczna, niekorzystne warunki środowiskowe i nierówności społeczne przyspieszają starzenie się – informuje „Nature Medicine”.

Niestabilność polityczna – jak wpływa na nasze samopoczucie?

.Międzynarodowe badanie, w którym brali udział naukowcy z Ameryki Łacińskiej, Afryki, Europy, Azji i Ameryki Północnej objęło 161 981 uczestników z 40 krajów. Przeanalizowano czynniki środowiskowe, społeczne i polityczne, w tym jak niestabilność polityczna wpływa na nasze zdrowie, oraz ich wpływ na starzenie się mózgu, wykorzystując zaawansowaną sztuczną inteligencję i modelowanie epidemiologiczne

Badacze oceniali ekspozom objętych badaniem osób. Pojęcie „ekspozom” określa wszystkie czynniki, na jakie wystawia się człowiek przez całe swoje życie. Wpływ czynników środowiskowych (w tym wynikających ze stylu życia) jest dopełnieniem cech związanych z genomem.

Jak wynika z analizy danych, zanieczyszczenie powietrza, nierówności społeczne i słabe instytucje demokratyczne znacznie przyspieszają starzenie się.

Autorzy wprowadzają globalne ramy ekspozomu (badanie wpływu narażenia środowiskowego – fizycznego, społecznego i politycznego – na zdrowie i choroby) oraz jego wpływ na biobehawioralne luki wiekowe (BBAG), nowatorski miernik przyspieszonego starzenia. BBAG to różnica między rzeczywistym wiekiem danej osoby a wiekiem ocenianym na podstawie jej stanu zdrowia, funkcji poznawczych, wykształcenia, funkcjonalności i czynników ryzyka, takich jak zdrowie kardiometaboliczne czy upośledzenie sensoryczne.

Niestabilność polityczna – wszystko ma wpływ na nasze zdrowie

.Nowe badanie redefiniuje zdrowe starzenie się jako zjawisko środowiskowe, społeczne i polityczne. Autorzy wzywają do rozszerzenia strategii zdrowia publicznego poza zalecenia dotyczące stylu życia, aby rozwiązać problemy nierówności strukturalnych i deficytów w zarządzaniu

Jak wynika z badania, miejsce zamieszkania i związane z nim czynniki ekspozomu mogą powodować starzenie się szybsze o kilka lat, zwiększając ryzyko pogorszenia funkcji poznawczych i funkcjonalnych.

– Nasz wiek biologiczny odzwierciedla świat, w którym żyjemy. Ekspozycja na toksyczne powietrze, niestabilność polityczną i nierówności oczywiście wpływają na społeczeństwo, ale także kształtują nasze zdrowie. Musimy przestać postrzegać zdrowie mózgu jako wyłącznie indywidualną odpowiedzialność i rozważyć bardziej ekologiczne i neurosyndemiczne ramy – wskazał Agustin Ibanez, autor korespondencyjny badania i stypendysta Atlantic Fellow w Global Brain Health Institute (GBHI) w Trinity College Dublin oraz Latin American Brain Health Institute (BrainLat).

Uzyskane dane stanowią pierwszy dowód na to, że połączone czynniki strukturalne, wykraczające poza indywidualny styl życia, są głęboko zakorzenione w procesie starzenia się. 

– To nie metafora: warunki środowiskowe i polityczne pozostawiają mierzalne ślady w 40 krajach, ujawniając wyraźny gradient przyspieszonego starzenia się od Afryki, przez Amerykę Łacińską, Azję, po Europę – wskazał dr Hernan Hernandez z Instytutu Zdrowia Mózgu Ameryki Łacińskiej (BrainLat) i główny autor badania.

Behawioralna luka wieku

.Wykorzystując narzędzia obliczeniowe, naukowcy opracowali biobehawioralną lukę wieku (BBAG), biologiczny marker porównujący wiek przewidywany z wiekiem chronologicznym. BBAG ściśle odpowiadały rzeczywistemu wiekowi ludzi, ale wiele z nich wykazywało opóźnione lub przyspieszone starzenie się, wykraczające poza oczekiwania. Następnie naukowcy wykorzystali te luki do zbadania wzorców w różnych regionach świata i rodzajów ekspozycji, które mogą przyspieszać starzenie się. Europa charakteryzowała się najzdrowszym starzeniem się w porównaniu z innymi regionami, podczas gdy Egipt i Republika Południowej Afryki wykazały najszybsze starzenie się. Mieszkańcy Azji i Ameryki Łacińskiej plasowali się pośrodku. W Europie szybsze starzenie się zaobserwowano w krajach wschodnich i południowych. Globalnie szybsze starzenie się było silnie powiązane z niższym poziomem dochodów narodowych.

Z szybszym starzeniem się powiązane były zarówno czynniki fizyczne, takie jak zła jakość powietrza; czynniki społeczne, w tym nierówności ekonomiczne, nierówności płci i migracje; czynniki społeczno-polityczne, takie jak brak reprezentacji politycznej, ograniczona wolność partii, ograniczone prawa wyborcze, nieuczciwe wybory i słabe systemy demokratyczne. Co ważne, wyższe wskaźniki BBAG były powiązane z realnymi konsekwencjami: przewidywały przyszły spadek zarówno zdolności poznawczych, jak i codziennego funkcjonowania. Osoby z większymi różnicami wieku częściej wykazywały w miarę upływu czasu znaczące pogorszenie w tych obszarach

– To, czy dana osoba starzeje się w zdrowy, czy przyspieszony sposób, zależy nie tylko od indywidualnych wyborów lub biologii, ale także od jej środowiska fizycznego, społecznego i politycznego – a te efekty są bardzo zróżnicowane w zależności od kraju – powiedziała Sandra Baez, współautorka i stypendystka Atlantic Fellow for Equity in Brain Health w GBHI.

Zdrowie – nikt się nie dowie, jako smakujesz, aż się zepsujesz

.W 2020 roku na całym świecie zdiagnozowano ponad 19 milionów nowych przypadków nowotworów (w tym w Polsce ok. 170 000), a 10 milionów ludzi z tego powodu zmarło. Oczekuje się, według Global Cancer Observatory, że do 2040 roku obciążenie to wzrośnie do około 30 milionów nowych przypadków raka rocznie i 16 milionów zgonów, a nowotwory staną się główną przyczyną śmierci. Tymczasem wiele zachorowań na nowotwory można przypisać potencjalnie modyfikowalnym czynnikom ryzyka. Znajomość tego faktu jest absolutnie kluczowa dla rozwoju skutecznych strategii zapobiegania chorobom nowotworowym.

Niedawno w renomowanym międzynarodowym czasopiśmie medycznym „Lancet” konsorcjum Global Burden of Disease Study 2 opublikowało badania związków między wskaźnikami czynników ryzyka (metabolicznego, zawodowego, środowiskowego i behawioralnego) a nowotworami na całym świecie.

Korzystając z szacunków dotyczących zachorowalności na raka, śmiertelności i danych dotyczących czynników ryzyka z 204 krajów oraz obejmujących czynniki ryzyka, od palenia tytoniu do narażenia na działanie czynników rakotwórczych w miejscu pracy, autorzy stwierdzili, że 4,45 miliona zgonów wynika z wystąpienia wymienionych czynników ryzyka. Stanowi to ogółem aż 44,4 proc. zgonów z powodu nowotworów. Jednocześnie skutkowało to utratą 105 milionów lat życia skorelowanych z niepełnosprawnością. Dane te są alarmujące.

Palenie tytoniu odpowiadało za 36,3 proc. zgonów z powodu raka u mężczyzn i 12,3 proc. u kobiet, spożywanie alkoholu – za 6,9 proc. zgonów z powodu raka u mężczyzn i 2,3 proc. u kobiet. Z kolei otyłość (stwierdzana w oparciu o wysoki wskaźnik Body Mass Index – BMI) odpowiadała za 4,2 proc. zgonów z powodu raka u mężczyzn i 5,2 proc. u kobiet. Odkryto również bardzo niepokojący, ponad 20-procentowy wzrost zgonów z powodu nowotworów w latach 2010–2019, który można przypisać powyższym możliwym do uniknięcia przyczynom. Zauważono także, że czynniki ryzyka metabolicznego odgrywały rosnącą rolę. Rośnie też liczba nowotworów związana z czynnikami dietetycznymi i hormonalnymi, w tym zwłaszcza nowotworów piersi i prostaty.

Co istotne, wszystkie wymienione wyżej czynniki można kontrolować czy też ograniczać za pomocą stosunkowo prostych interwencji. Ich szkodliwy wpływ jest zresztą znany już od dziesięcioleci. Dlatego tak ważna jest profilaktyka zdrowotna. Można w jej obrębie wyróżnić kilka typów:

– profilaktykę wczesną, polegającą na kształtowaniu prawidłowych wzorców zdrowotnych w oparciu o odpowiednią edukację, w tym również szczepienia ochronne,

– profilaktykę zdrowotną pierwotną, polegającą na kontrolowaniu czynników ryzyka oraz identyfikacji osób, które znajdują się w grupie ryzyka,

– profilaktykę wtórną, skierowaną do osób znajdujących się w grupie ryzyka i nakierowaną na wczesne wykrycie choroby, a tym samym jak najszybsze wdrożenie leczenia,

– profilaktykę III fazy, skierowaną do osób chorych, mającą na celu zminimalizowanie skutków choroby i zapobieganie powikłaniom.

Tekst dostępny na łamach Wszystko co Najważniejsze: https://wszystkoconajwazniejsze.pl/prof-piotr-czauderna-zdrowie/

PAP/ Paweł Wernicki/ LW