Polscy naukowcy coraz mniej publikują, coraz rzadziej we współpracy międzynarodowej

Liczba publikacji naukowych w Polsce maleje, w 2017 r. było ich ponad 142 tys., podczas gdy w 2021 roku ok. 104 tys. – wynika z raportu o stanie nauki w Polsce Ośrodka Przetwarzania Informacji (OPI PIB). Jedynie 33 proc. dorobku publikacyjnego polskich naukowców opierało się na współpracy międzynarodowej.

.Opublikowany w lutym 2023 r. przez Ośrodek Przetwarzania Informacji – Państwowy Instytut Badawczy (OPI PIB) raport “Nauka w Polsce 2022” to wynik cyklicznego monitoringu stanu nauki, który prowadzony jest na zlecenie Ministerstwa Edukacji i Nauki. Jedna z części dokumentu poświęcona jest efektom działalności naukowej. Tam zebrano informacje m.in. na temat publikacji naukowych i patentów.

Podano na przykład, że według Polskiej Bibliografii Naukowej (PBN), w latach 2017-2021 opublikowano blisko 619 tys. prac naukowych, z których większość (67 proc.) stanowiły artykuły, 29 proc. rozdziały w monografiach, a pozostałe 4 proc. – monografie naukowe.

W analizowanym okresie liczba publikacji naukowych malała. W 2021 roku opublikowano prawie 104 tys. prac, czyli o 27 proc. mniej niż w 2017 roku. W 2021 roku opublikowano prawie 104 tys. prac, czyli o 27 proc. mniej niż w 2017 roku.

Agatę Roguz, współautorka raportu i analityczka w OPI PIB, zapytana dlaczego liczba publikacji naukowych maleje i czy rośnie ich jakość, odpowiedziała:

“Należy wziąć pod uwagę, że publikacje zawarte w Polskiej Bibliografii Naukowej (PBN) są publikacjami sprawozdanymi w szczególności na potrzeby procesu ewaluacji. Jeśli za kryterium jakości publikacji przyjąć wykaz czasopism naukowych i recenzowanych materiałów z konferencji międzynarodowych oraz wydawnictw monografii naukowych (publikowany na potrzeby oceny uczelni i instytutów przez MEiN – przyp. red.) to można założyć, że jakość publikacji naukowych rośnie”.

“W latach 2019-2021 wzrosła zarówno liczba, jak i odsetek artykułów opublikowanych w najwyżej punktowanych i zarazem najbardziej prestiżowych czasopismach (tj. za 200 punktów). Takich prac – w całej puli artykułów w 2021 roku sprawozdano prawie 2,5 razy więcej niż miało to miejsce w 2019 roku, a ich odsetek w całej puli artykułów wzrósł o 13 punktów procentowych” – dodała.

Prof. Piotr NOWAK, Anna KILJAN: “Uniwersytet umarł”

W raporcie podano, że w latach 2019–2021 jedynie 3 proc. artykułów naukowych zostało opublikowanych w najbardziej prestiżowych czasopismach (według ministerialnego wykazu), którym przypisano 200 punktów.

“Obecny podział na progi punktowe został wprowadzony na potrzeby ewaluacji polskich instytucji naukowych i obowiązuje dopiero od 2019 roku. Jest to zatem zbyt krótki okres, aby jednoznacznie ocenić ten odsetek oraz trendy publikacyjne. Niemniej jednak wydaje się, że polskie instytucje nie wykorzystują w pełni swojego potencjału naukowego, o czym świadczy dość odległa pozycja w zestawieniu wpływu dorobku publikacyjnego mierzonego znormalizowanym średnim poziomem cytowań” – skomentowała ekspertka.

Polscy naukowcy zbyt rzadko współpracują z zagranicą

Publikacje anglojęzyczne stanowiły połowę prac naukowych sprawozdanych w latach 2017–2021.

Roguz zwróciła uwagę na to, że w latach 2017-2021, jedynie 33 proc. dorobku publikacyjnego polskich naukowców opierało się na współpracy międzynarodowej, podczas gdy takie prace stanowiły ponad połowę dorobku publikacyjnego siedemnastu państw Unii Europejskiej. “Prace powstałe w międzynarodowym współautorstwie charakteryzowały się większym wpływem, mierzonym średnim poziomem cytowań” – zauważyła.

Raport dotyczy też patentów. “W 2021 roku zauważalny jest wzrost udzielonej liczby patentów i spadek liczby zgłoszeń wynalazków w stosunku do poprzednich lat. W porównaniu do roku 2017 liczba patentów udzielonych w 2021 roku była większa o 16 proc., z kolei liczba zgłoszeń mniejsza o 14 proc.. W latach 2017–2021 udzielono niemal 3,2 tys. praw ochronnych na wzory użytkowe – najwięcej – 776 w 2017 roku, najmniej – 503 w 2020 roku. Liczba zgłoszeń wzorów użytkowych przez podmioty krajowe do Urzędu Patentowego wynosiła w 2017 roku 953 i zmniejszała się w kolejnych latach aż do poziomu 722 w roku 2021” – czytamy w dokumencie.

Roguz komentując te dane, zwróciła uwagę na to, że pod względem liczby patentów triady Polska uplasowała się na 12. pozycji wśród krajów Unii Europejskiej, co korespondowało z pozycją naszego kraju, jeśli chodzi o nakłady na działalność badawczo-rozwojową. Tzw. patenty triady to prawa nadane jednocześnie przez Europejski Urząd Patentowy, Urząd Patentów i Znaków Towarowych Stanów Zjednoczonych oraz Japoński Urząd Patentowy

“Świadczy to o dość dużym potencjale twórczym zgromadzonym w tym obszarze i w tym kontekście można uznać tę liczbę za satysfakcjonującą” – oceniła pozycję Polski ekspertka.

Jak poprawić działalność polskich uczelni?

.Temat stanu polskiej nauki jest często podejmowany przez wielu polskich intelektualistów, w tym również na łamach “Wszystko co Najważniejsze“. Choć często pisali o sukcesach polskich naukowców w wielu dziedzinach, np. rozwoju sztucznej inteligencji, medycynie czy fizyce, zwracają oni uwagę, że bez prowadzenia badań naukowych na dobrym, światowym poziomie Polska jest skazana na cywilizacyjne zapóźnienie i marginalizację w świecie. Dlatego, zdaniem prof. Andrzeja Jajszczyka “wspieranie nauki powinno być zadaniem ogólnonarodowym, niezależnym od sympatii politycznych”.