Czym jest Święto Pesach?

Święto Pesach jest jednym z najważniejszych i najstarszych świąt judaizmu, upamiętniającym wyjście Żydów z niewoli w Egipcie. Obchody zaczynają się zawsze 15. dnia żydowskiego miesiąca nissan. Według kalendarza gregoriańskiego – 12 kwietnia po zachodzie słońca, a zakończą 20 kwietnia (rok 5785 według kalendarza żydowskiego).

Święto Pesach – jedno z najstarszych świąt judaizmu

.Paschę na całym świecie poprzedza wielkie sprzątanie domu związane z tradycją pozbycia się chamecu, czyli wszelkiej zakwaszonej mąki, która jest symbolem pychy i grzechu, i niektórych alkoholi (np. piwa). Czynności zewnętrzne wskazują na potrzebę duchowej odnowy człowieka.

Zgodnie z przepisami Tory święto Pesach obchodzone jest w Izraelu przez siedem kolejnych dni. Pierwszego i ostatniego dnia jest zakaz wykonywania pracy. W pozostałe wyznawcy judaizmu mogą ją podejmować. Przez ten czas żydzi nie spożywają produktów z zakwasem. W diasporze istnieje zwyczaj świętowania przez osiem dni, co związane jest z powstaniem tzw. drugiego dnia świąt.

Pierwszego dnia Pesach żydzi na całym świecie zasiadają do kolacji sederowej (po hebr. seder oznacza porządek lub kolejność) – najbardziej uroczystego z judaistycznych obrzędów. Przepisy dotyczące jej przebiegu są w ostatnim rozdziale Traktatu Pesachim w Misznie. W czasie uczty czytana jest Hagada paschalna, czyli zbiór modlitw, historii, wspominania plag egipskich i pytań, które są odczytywane w określonej kolejności. W kolacji sederowej uczestniczy przeważnie cała rodzina. Wyrazem otwartości na wszystkich, zwłaszcza potrzebujących, jest jedno z pierwszych zdań z Hagady: „Kto jest głodny, niechaj wejdzie i spożywa z nami. Kto jest w nędzy, niechaj wejdzie i niech razem z nami święci święto Pesach”.

„Co odróżnia tę noc od innych nocy?”

.Zgodnie ze zwyczajem podczas Hagady dzieci zadają cztery pytania, rozpoczynające się po hebrajsku od słów: „Ma nisztana ha-lajla ha-ze mi-kol ha-lejlot?”, czyli „Co odróżnia tę noc od innych nocy?”. Dlaczego tej nocy jemy tylko macę? Dlaczego tej nocy jemy gorzkie zioła? Dlaczego maczamy gorzkie zioła dwa razy? Dlaczego jemy polegując (znak wolnego człowieka)?”.

Wspominając plagi, które spadły kiedyś na Egipt, zwraca się dziś uwagę, na to „co niszczy ludzkość – na nowoczesne plagi takie jak: przemoc, uzależnienia czy zanieczyszczenie środowiska”. Istotnym elementem wieczerzy sederowej jest maca. W rozdziale 11. Księgi Wyjścia czytamy, że lud Izraela wyszedł z Egiptu po północy. Na pamiątkę pośpiechu, w jakim opuszczał on niewolę, podczas kolacji sederowej żydzi jedzą macę wyrabianą z mąki niekwaszonej, pochodzącej z pięciu gatunków zboża: żyta, pszenicy, jęczmienia, orkiszu i owsa oraz wody.

Zwyczaj picia czterech kielichów wina

.W czasie sederu wyznawcy judaizmu piją także cztery kielichy wina, które przypominają cztery obietnice Boga zapisane w Torze: „Ja was uwolnię od jarzma egipskiego (kielich uświęcenia). Ja was wybawię was z niewoli (kielich sądu/plag). Ja was wyswobodzę wyciągniętym ramieniem i przez surowe kary (kielich odkupienia/wybawienia) oraz „I wezmę sobie was za mój lud, i będę wam Bogiem (kielich chwały)”.

Na stole czasie Paschy leżą: pieczone mięso z kością (baranina lub drób) – symbolizujące ofiary składane kiedyś w świątyni jerozolimskiej, jajko ugotowane na twardo – symbol zniszczenia świątyni jerozolimskiej, gorzkie surowe warzywa – symbol cierpienia w Egipcie, mus w kolorze cegły – rodzaj deseru przygotowanego z czerwonego wina, orzechów, jabłek i fig – symbol gliny, z której wyrabiano cegły w Egipcie, a także ucisku niewolników oraz seler lub natka – symbol ubogiego jedzenia, którym żywili się niewolnicy w Egipcie.

Hagadę kończy się recytacją Psalmów 113. i 114. Kolację sederową może poprowadzić zarówno mężczyzna jak i kobieta. Warunkiem jest znajomość języka aramejskiego – języka większości Żydów, po tym jak hebrajski stał się językiem wyłącznie liturgicznym. Ostatniego dnia obchodów święta Pesach wspomina się przejście Żydów przez Morze Trzcinowe, czyli miejsce biblijne, w którym nastąpiło przejście przez Morze Czerwone.

Żydzi i Polacy – co nas łączy?

.”Relacje między Żydami i Polakami są długie i bogate, ale niestety mało znane. Często musieli wspólnie przelewać krew” – pisze Nathaniel GARSTECKA w opublikowanym na łamach „Wszystko co Najważniejsze” tekście „Żydzi i Polacy. To, co nas łączy, jest mocniejsze od tego, co nas dzieli„.

„Chociaż żydowscy kupcy byli obecni w Europie Środkowej już od VII wieku, dopiero w wieku XI pierwsze społeczności żydowskie na dobre osiedliły się w Polsce. Byli to już Żydzi uciekający przed prześladowaniami w Europie Zachodniej (zwłaszcza podczas wypraw krzyżowych) lub w Czechach. W XII wieku w Krakowie, ówczesnej stolicy Polski, było wielu Żydów, którzy byli chronieni przez króla. Odgrywali oni aktywną rolę w rozwoju kraju, a polska szlachta doceniała ich umiejętności w zakresie handlu i finansów. Na przykład już wtedy Żydzi byli upoważnieni do bicia monet w imieniu króla Mieszka III. Lokalne władze dość wcześnie nadały im również akty tolerancyjne (np. Statut kaliski z 1264 r.). Od tego czasu, przez całe średniowiecze, liczba Żydów rosła, ponieważ byli wypędzani z innych krajów europejskich. Szacuje się, że pod koniec XVI wieku 80 proc. europejskiej populacji żydowskiej znajdowało się w Polsce (co stanowiło 2–3 proc. ludności Rzeczypospolitej). Co ciekawe, według pewnej legendy na polskim tronie przez jeden dzień, 18 sierpnia 1587 r., zasiadał Żyd Saul Katzenellenbogen, na prośbę Mikołaja Radziwiłła, podczas bezkrólewia po śmierci Stefana Batorego”.

„Pomimo powstań kozackich i pogromów rosyjskich Żydzi nie opuszczali masowo Polski. W przededniu II wojny światowej w II Rzeczypospolitej mieszkało 3,5 miliona Żydów, co stanowiło 10 proc. ogółu ludności kraju. Wynikało to częściowo z faktu, że Polacy i Żydzi często byli prześladowani w tym samym czasie przez tych samych wrogów. Kozacy Chmielnickiego atakowali „polskich panów i ich żydowskich współpracowników”, szwedzcy najeźdźcy postępowali w ten sam brutalny sposób wobec Żydów i Polaków (dokonując pogromów w polskich miastach), rosyjscy okupanci przeprowadzali depolonizację kulturową w XIX wieku, jednocześnie podżegając do pogromów Żydów. Żydzi przyłączali się do Polaków w walce o niepodległość Polski od końca XVIII wieku i przez cały wiek XIX, aż do odrodzenia kraju w 1918 roku”.

„To samo wydarzyło się podczas II wojny światowej – Sowieci dążyli do wyniszczenia polskiej elity, w tym Żydów, podczas gdy Niemcy dodali do tego eksterminację Żydów, planując jednocześnie eksterminację Polaków. Podczas powstania w getcie warszawskim w kwietniu 1943 r. żydowscy powstańcy umieścili obok siebie dwie flagi – biało-niebieską flagę żydowską i biało-czerwoną flagę polską – na znak wspólnej walki z Niemcami, a w następnym roku, podczas powstania warszawskiego, ocaleni Żydzi walczyli u boku Polaków przeciwko temu samemu wrogowi” – pisze Nathaniel GARSTECKA.

LINK DO TEKSTU: https://wszystkoconajwazniejsze.pl/nathaniel-garstecka-zydzi-i-polacy/

Hagada – jeden z najważniejszych tekstów judaizmu

.Prof. Szewach WEISS na łamach „Wszystko Co Najważniejsze” pisał na temat centralnych składników żydowskiej tożsamości narodowej w tekście „Hagada, opowieść o tożsamości„.

„Nie sposób być Żydem, jeśli nie jest się związanym z żydowską religią i żydowską tradycją. Centralnym punktem żydowskości jest judaizm. Większość żydowskich ateistów poddaje swoje dzieci obrzezaniu. Te dzieci, podobnie jak koledzy z religijnych domów, przechodzą później bar micwę, gdy dorastają, wyprawiają żydowskie wesela, a gdy umierają, rodzina chowa ich na żydowskim cmentarzu. Oczywiście żydzi są podatni na trendy zachodnie i w Izraelu można natknąć się na ludzi, którzy na przykład żyją w trwałych związkach bez ślubu. Co ciekawe, bardziej podatni na zeświecczenie są Żydzi mieszkający w Izraelu niż w diaspora. Być może dlatego, że mogą czuć się związani z żydowską tożsamością, mieszkając w Izraelu. Obywatelstwo państwa żydowskiego jest dla nich wystarczającą gwarancją żydowskości, podczas gdy Żydzi w diasporze wciąż żyją w poczuciu, że muszą koniecznie chronić swą tożsamość, pieczołowicie kultywując tradycje i przekazując zwyczaje kolejnym pokoleniom”.

.”Dlatego jednym z najważniejszych punktów żydowskiej narracji jest hagada, czyli opowieść. Hagada to opowieść, która ma pozwolić zgłębić sens Pisma Świętego. Jest jedną dwóch odmian midraszu, czyli metody interpretacji Biblii. Druga odmiana midraszu to halacha, czyli wykładnia Biblii, dzięki której religijny Żyd wie, jak się zachować w konkretnych sytuacjach życiowych, co wolno mu jeść, albo kiedy może wykonywać jakie czynności. Hagada natomiast jest opowieścią, która ukazuje znaczenie konkretnych fragmentów Pisma Świętego. Nie tylko przypomina o opisanych w Biblii wydarzeniach, ale również objaśnia ich sens dla kolejnych pokoleń Żydów. Jest opowieścią i scenariuszem rozgrywającego się rok w rok przedstawienia. Odpowiada na wszystkie pytania dzieci, które jej słuchają” – pisze prof. Szewach WEISS.

LINK DO TEKSTU: https://wszystkoconajwazniejsze.pl/prof-szewach-weiss-hagada-opowiesc-o-tozsamosci/

PAP/Magdalena Gronek/MJ