O tym, czy ktoś przeżyje udar mózgu decydują pierwsze minuty

Udar mózgu najczęściej dotyka osoby z nieleczonym nadciśnieniem, miażdżycą, narażone na stres i prowadzące niezdrowy tryb życia. Tkanka mózgowa jest bardzo wrażliwa na niedotlenienie – już po siedmiu minutach bez tlenu mogą wystąpić nieodwracalne zmiany. Szybkie leczenie jest kluczowe.

Do choroby predysponują również szkodliwe nawyki

.Udar mózgu to nagłe zaburzenie funkcji mózgu spowodowane problemami z krążeniem krwi w naczyniach mózgowych. Najczęstszą formą jest udar niedokrwienny, który występuje, gdy dopływ krwi do mózgu zostaje zablokowany.

Dochodzi do niego gdy naczynie mózgowe zostaje zablokowane lub znacznie zwężone przez zakrzep, zator lub nagły spadek ciśnienia krwi. Prowadzi to do uszkodzenia tkanki nerwowej w wyniku braku dopływu krwi do mózgu i jego niedotlenienia. Szacuje się, że aż 85 proc. wszystkich przypadków udaru ma postać niedokrwienną.

Drugą, znacznie rzadszą (15 proc.) postacią jest udar krwotoczny (potocznie określany wylewem), który powstaje, gdy tętnica w mózgu pęka, prowadząc do krwawienia do tkanki mózgowej. Krew nie ma dostępu do części mózgu, którą zaopatruje uszkodzona tętnica, dochodzi do zniszczenia znajdującej się wokół tkanki nerwowej i wzrostu ciśnienia wewnątrz czaszki.

Udar krwotoczny ma zazwyczaj cięższy przebieg od niedokrwiennego, ponadto wiąże się z większym ryzykiem niepełnosprawności i zgonu.

Na udar mózgu szczególnie narażone są osoby z nieleczonym lub źle leczonym nadciśnieniem tętniczym oraz miażdżycą. Do innych czynników ryzyka należą choroby serca (takie jak wrodzone wady serca czy migotanie przedsionków), otyłość, zaburzenia gospodarki lipidowej (np. hipercholesterolemia) oraz cukrzyca. Ważnym czynnikiem ryzyka jest także stres, który prowadzi do niekontrolowanych skoków ciśnienia krwi.

Do choroby predysponują również szkodliwe nawyki, takie jak nadmierne spożycie alkoholu oraz palenie papierosów. Udar mózgu występuje częściej u mężczyzn, osób starszych oraz tych z obciążonym wywiadem rodzinnym.

Tkanka mózgowa jest niezwykle wrażliwa na niedotlenienie – już po 7 minutach bez dostępu tlenu mogą wystąpić nieodwracalne zmiany. Dlatego w przypadku udaru kluczowe jest szybkie podjęcie leczenia, które ma wpływ na życie pacjenta, jego zdrowie, a także na to, z jakimi powikłaniami będzie musiał się zmagać oraz w jakim stopniu zachowa sprawność i samodzielność po chorobie.

Czy da się przeżyć udar mózgu?

.Aby szybko rozpoznać udar mózgu, warto znać jego objawy. Do najczęstszych należą: nagłe osłabienie mięśni, zwykle po jednej stronie ciała (np. niedowład lub drętwienie ręki lub nogi), trudności w poruszaniu, asymetria twarzy (np. opadnięty kącik ust), problemy z mówieniem, zaburzenia widzenia i równowagi, zawroty głowy oraz silne bóle głowy. W przypadku wystąpienia tych objawów, należy natychmiast wezwać pogotowie ratunkowe, które przetransportuje pacjenta do najbliższego szpitala z oddziałem udarowym.

Statystyki wskazują, że udary mózgu są trzecią przyczyną zgonów oraz najczęstszym powodem trwałej niepełnosprawności osób dorosłych na świecie i w Polsce. Jedna na sześć osób z udarem obecnie umiera z jego powodu, a jedna na cztery – doznaje kolejnego udaru. Aż jedna piąta chorych, którzy przeżywają ostrą fazę udaru, jest niesamodzielna i wymaga stałej opieki.

Choroba coraz częściej dotyczy osób młodszych, nawet przez 50 rokiem życia. Zgodnie z najnowszymi badaniami aż 30 proc. pacjentów z udarem mózgu ma mniej niż 65 lat.

Jest to w dużej mierze efekt dominującego obecnie stylu życia: szybkiego tempa, intensywnej pracy, niezdrowego odżywiania, braku aktywności fizycznej, a także nieleczenia ciśnienia tętniczego, zaburzeń lipidowych, a także arytmii serca, będących głównymi czynnikami ryzyka udaru mózgu.

Jak podkreślają neurolodzy, mamy realny wpływ na czynniki związane ze stylem życia: dietę, masę ciała, aktywność fizyczną, używki, a także na kontrolę chorób zwiększających ryzyko udaru (nadciśnienie tętnicze, zaburzenia lipidowe, cukrzycę, choroby serca). Możemy zatem skutecznie zapobiegać udarom, dbając o zdrowe odżywianie oraz aktywność fizyczną, regularnie kontrolując ciśnienie krwi i stężenie cholesterolu, a także starając się redukować stres.

Rosnące globalne obciążenie chorobami nowotworowymi znacząco przekracza obecne możliwości skutecznej kontroli zachorowań

.W 2020 roku na całym świecie zdiagnozowano ponad 19 milionów nowych przypadków nowotworów (w tym w Polsce ok. 170 000), a 10 milionów ludzi z tego powodu zmarło. Oczekuje się, według Global Cancer Observatory, że do 2040 roku obciążenie to wzrośnie do około 30 milionów nowych przypadków raka rocznie i 16 milionów zgonów, a nowotwory staną się główną przyczyną śmierci. Tymczasem wiele zachorowań na nowotwory można przypisać potencjalnie modyfikowalnym czynnikom ryzyka. Znajomość tego faktu jest absolutnie kluczowa dla rozwoju skutecznych strategii zapobiegania chorobom nowotworowym.

Niedawno w renomowanym międzynarodowym czasopiśmie medycznym „Lancet” konsorcjum Global Burden of Disease Study 2 opublikowało badania związków między wskaźnikami czynników ryzyka (metabolicznego, zawodowego, środowiskowego i behawioralnego) a nowotworami na całym świecie.

Korzystając z szacunków dotyczących zachorowalności na raka, śmiertelności i danych dotyczących czynników ryzyka z 204 krajów oraz obejmujących czynniki ryzyka, od palenia tytoniu do narażenia na działanie czynników rakotwórczych w miejscu pracy, autorzy stwierdzili, że 4,45 miliona zgonów wynika z wystąpienia wymienionych czynników ryzyka. Stanowi to ogółem aż 44,4 proc. zgonów z powodu nowotworów. Jednocześnie skutkowało to utratą 105 milionów lat życia skorelowanych z niepełnosprawnością. Dane te są alarmujące.

Palenie tytoniu odpowiadało za 36,3 proc. zgonów z powodu raka u mężczyzn i 12,3 proc. u kobiet, spożywanie alkoholu – za 6,9 proc. zgonów z powodu raka u mężczyzn i 2,3 proc. u kobiet. Z kolei otyłość (stwierdzana w oparciu o wysoki wskaźnik Body Mass Index – BMI) odpowiadała za 4,2 proc. zgonów z powodu raka u mężczyzn i 5,2 proc. u kobiet. Odkryto również bardzo niepokojący, ponad 20-procentowy wzrost zgonów z powodu nowotworów w latach 2010–2019, który można przypisać powyższym możliwym do uniknięcia przyczynom. Zauważono także, że czynniki ryzyka metabolicznego odgrywały rosnącą rolę. Rośnie też liczba nowotworów związana z czynnikami dietetycznymi i hormonalnymi, w tym zwłaszcza nowotworów piersi i prostaty.

Co istotne, wszystkie wymienione wyżej czynniki można kontrolować czy też ograniczać za pomocą stosunkowo prostych interwencji. Ich szkodliwy wpływ jest zresztą znany już od dziesięcioleci. Dlatego tak ważna jest profilaktyka zdrowotna. Można w jej obrębie wyróżnić kilka typów:

– profilaktykę wczesną, polegającą na kształtowaniu prawidłowych wzorców zdrowotnych w oparciu o odpowiednią edukację, w tym również szczepienia ochronne,

– profilaktykę zdrowotną pierwotną, polegającą na kontrolowaniu czynników ryzyka oraz identyfikacji osób, które znajdują się w grupie ryzyka,

– profilaktykę wtórną, skierowaną do osób znajdujących się w grupie ryzyka i nakierowaną na wczesne wykrycie choroby, a tym samym jak najszybsze wdrożenie leczenia,

– profilaktykę III fazy, skierowaną do osób chorych, mającą na celu zminimalizowanie skutków choroby i zapobieganie powikłaniom.

Tekst dostępny na łamach Wszystko co Najważniejsze: https://wszystkoconajwazniejsze.pl/prof-piotr-czauderna-zdrowie/