Podatki w fundacji rodzinnej – co przedsiębiorcy muszą wiedzieć w 2025 roku?

Konstrukcja fundacji pozwala oddzielić majątek rodzinny od prywatnego majątku członków rodziny, chroniąc go przed rozdrobnieniem i niekorzystnymi zdarzeniami losowymi. Jednocześnie specjalny reżim podatkowy umożliwia gromadzenie i inwestowanie środków bez bieżącego CIT, co sprzyja akumulacji kapitału i długofalowemu planowaniu sukcesji.

Dlaczego podatki w fundacji rodzinnej są tak istotne?

Fundacja rodzinna to nie tylko narzędzie ochrony majątku, ale także instrument optymalizacji podatkowej. Dzięki szczególnym regulacjom może znacząco obniżyć obciążenia fiskalne związane z zarządzaniem i przekazywaniem aktywów. Właściwe zrozumienie zasad opodatkowania fundacji rodzinnej (o którym więcej przeczytasz tutaj: https://rpms.pl/opodatkowanie-fundacji-rodzinnej/) jest kluczowe, ponieważ decyduje o tym, czy fundacja spełni swoją rolę i będzie faktycznie korzystna dla rodziny fundatora.

Korzyści podatkowe w porównaniu z innymi formami działalności

W klasycznych strukturach, np. w spółkach kapitałowych, zyski są opodatkowane podwójnie – najpierw na poziomie spółki (CIT 19%), a potem u wspólników (PIT 19%). Fundacja rodzinna działa inaczej: dochód nie jest opodatkowany, dopóki pozostaje w jej majątku, a przy wypłacie świadczeń obciążenie wynosi efektywnie 15% (dla rodziny fundatora tylko CIT, bez PIT). To czyni ją wyjątkowo korzystnym narzędziem w porównaniu z innymi formami prowadzenia biznesu czy zarządzania aktywami.

Podstawowe akty prawne regulujące opodatkowanie

Opodatkowanie fundacji rodzinnej regulują przede wszystkim:

• ustawa o fundacji rodzinnej,
  
  
• ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych (CIT) – określająca zasady zwolnienia, momenty opodatkowania i stawki 15% lub 25%,
  
  
• ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych (PIT) – wskazująca zasady opodatkowania świadczeń beneficjentów i zakres zwolnień,
  
  
• ustawa o podatku od spadków i darowizn – potwierdzająca zwolnienie z tej daniny świadczeń z fundacji. 
  

Znajomość tych regulacji to podstawa bezpiecznego korzystania z fundacji jako narzędzia sukcesyjnego i podatkowego.

Jak opodatkowany jest majątek fundacji?

Opodatkowanie majątku fundacji rodzinnej zależy od etapu, na którym znajduje się dana czynność – wniesienia aktywów, zarządzania nimi czy prowadzenia działalności. Ustawodawca stworzył system, w którym preferencje podatkowe są zachowane, o ile fundacja działa w granicach prawa.

Wniesienie składników majątku – neutralność podatkowa

Przekazanie mienia do fundacji rodzinnej, niezależnie czy są to środki pieniężne, udziały w spółkach, papiery wartościowe czy nieruchomości, jest neutralne podatkowo.

• CIT – fundacja nie płaci podatku od otrzymanego majątku, a fundator nie rozpoznaje przychodu.
  
  
• PCC – wniesienie wkładów nie jest objęte podatkiem od czynności cywilnoprawnych.
  
  
• VAT – darowizna przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części jest wyłączona spod VAT, a przekazanie pojedynczych składników – zwolnione, jeśli spełnia warunki z ustawy o VAT.
  

Dzięki temu możliwe jest przeniesienie majątku do fundacji bez dodatkowych kosztów podatkowych.

Dochody fundacji – zwolnienia i wyjątki

Po wniesieniu aktywów fundacja może czerpać z nich dochody, np. z dywidend, odsetek, najmu czy sprzedaży udziałów. Co do zasady, wszystkie te przychody są zwolnione z CIT, dopóki pozostają w majątku fundacji i nie są wypłacane beneficjentom. To kluczowa przewaga nad klasycznymi spółkami, w których podatek jest naliczany na bieżąco.

Wyjątkiem od zwolnienia jest m.in. podatek minimalny od nieruchomości komercyjnych, który fundacja musi zapłacić, gdy posiada budynki o wartości przekraczającej 10 mln zł.

Przypadki utraty zwolnienia – sankcyjny CIT 25%

Preferencje podatkowe przestają działać, gdy fundacja prowadzi działalność gospodarczą wykraczającą poza katalog dozwolony w ustawie. Należą do niego tylko pasywne formy inwestowania, jak najem, zbywanie mienia, lokowanie kapitału czy uczestnictwo w spółkach kapitałowych.

Jeżeli fundacja zacznie np. prowadzić handel towarami, świadczyć usługi operacyjne czy inwestować w sposób przypominający działalność spekulacyjną, fiskus uzna to za naruszenie zasad i nałoży 25% CIT na uzyskany z tego dochód.

W konsekwencji, by zachować preferencyjny reżim podatkowy, fundacja musi działać zgodnie z przepisami i swoim statutowym celem.

Podatki przy wypłatach świadczeń i dystrybucji majątku

Mechanizm CIT 15% po stronie fundacji

Podatek dochodowy po stronie fundacji pojawia się dopiero w chwili, gdy zyski są przekazywane beneficjentom albo gdy wydaje ona majątek w ramach likwidacji. W obu sytuacjach fundacja rozlicza CIT w stawce 15%, naliczany od wartości świadczenia lub przekazywanego mienia. Jest to podatek ryczałtowy – nie pomniejsza się go o koszty, ani nie łączy z innymi zobowiązaniami podatkowymi.

PIT beneficjentów – stawki, zwolnienia, proporcje mienia

Po stronie beneficjentów pojawia się drugi etap opodatkowania – PIT od otrzymanych świadczeń.

• Najbliższa rodzina fundatora (małżonek, zstępni, wstępni, rodzeństwo, pasierbowie) jest całkowicie zwolniona z PIT, co sprawia, że ich obciążenie podatkowe ogranicza się wyłącznie do 15% CIT płaconego przez fundację.
  
  
• Dalsi krewni i osoby niespokrewnione płacą PIT w formie ryczałtu: 10% w przypadku I i II grupy podatkowej oraz 15% dla pozostałych.
  

Dodatkowo, przy wielu fundatorach, stosuje się mechanizm proporcji mienia – zwolnienie PIT obejmuje tylko tę część świadczenia, która odpowiada udziałowi danego fundatora w majątku wniesionym do fundacji.

Podwójne opodatkowanie czy efektywna stawka?

Choć nominalnie występują dwa podatki – CIT fundacji i PIT beneficjenta – w praktyce najbliżsi członkowie rodziny fundatora korzystają z bardzo korzystnego reżimu. W ich przypadku obciążenie podatkowe kończy się na 15% CIT, co jest niższe niż w modelu spółki kapitałowej. Dla osób niespokrewnionych suma CIT i PIT jest wyższa (efektywnie ok. 27–28%), co dodatkowo zachęca do korzystania z fundacji w obrębie rodziny.

Nowe obowiązki i ryzyka w 2025 roku

Zmiany legislacyjne: opodatkowanie zbycia majątku, CFC, danina solidarnościowa

W 2025 r. wchodzą w życie zmiany ograniczające dotychczasowe preferencje:

• dochody ze sprzedaży majątku wniesionego przez fundatora mogą zostać objęte CIT już w momencie zbycia,
  
  
• świadczenia z fundacji będą wliczane do podstawy obliczenia daniny solidarnościowej,
  
  
• wprowadzono nowe zasady opodatkowania zagranicznych jednostek kontrolowanych (CFC), co zwiększa ryzyko dodatkowych podatków przy zagranicznych strukturach inwestycyjnych.
  
  

AML i CRBR – dodatkowe obowiązki sprawozdawcze

Fundacja rodzinna jest zobowiązana do zgłoszenia beneficjentów rzeczywistych do CRBR oraz do przestrzegania wymogów ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy (AML). Obejmuje to m.in. aktualizację danych i przejrzystość struktur. Zaniedbania w tym zakresie grożą karami finansowymi sięgającymi nawet miliona złotych.

Sankcje za działalność niedozwoloną

Poza podatkowym CIT 25%, nowe przepisy przewidują również możliwość rozwiązania fundacji przez sąd, jeśli ta notorycznie prowadzi działalność wykraczającą poza dozwolone ramy. Tym samym ryzyko utraty preferencji podatkowych może przerodzić się w całkowitą likwidację instytucji.

Jak zatem widzimy, w 2025 r. korzystanie z fundacji rodzinnej wymaga ściślejszego przestrzegania przepisów i bieżącej analizy ryzyk. Odpowiednio zaplanowana struktura nadal pozwala jednak zachować znaczące korzyści podatkowe i sukcesyjne.

Jak bezpiecznie korzystać z fundacji rodzinnej?

Fundacja rodzinna daje znaczące korzyści podatkowe i sukcesyjne, ale tylko wtedy, gdy działa zgodnie z przepisami i w granicach celów przewidzianych przez ustawę. Kluczem do uniknięcia problemów z fiskusem jest właściwe przygotowanie dokumentów, dbałość o ewidencję i stosowanie się do aktualnych interpretacji prawa.

Znaczenie prawidłowego statutu i ewidencji

Statut fundacji to jej fundament – powinien jasno określać cele, organy, zasady wypłat świadczeń oraz sposób zarządzania majątkiem. Starannie sporządzony statut minimalizuje ryzyko sporów, a także pomaga udowodnić, że działalność fundacji mieści się w dozwolonym zakresie.

Nie mniej ważna jest ewidencja mienia i lista beneficjentów. Te dokumenty pozwalają precyzyjnie ustalić, kto wniósł dany składnik majątku i w jakiej proporcji, co jest istotne przy stosowaniu zwolnień podatkowych w PIT. Brak rzetelnej ewidencji może prowadzić do zakwestionowania preferencji.

Rola interpretacji indywidualnych

Przepisy o fundacji rodzinnej są stosunkowo nowe, a praktyka organów podatkowych wciąż się kształtuje. Dlatego warto korzystać z interpretacji indywidualnych KIS, które potwierdzają prawidłowość planowanych działań – np. wniesienia określonych składników, sposobu opodatkowania wypłat czy zasad ustalania proporcji mienia. Posiadanie interpretacji to skuteczna ochrona w razie kontroli.

Praktyczne wskazówki dla fundatora i doradców

• Korzystaj z pomocy doradców podatkowych – przy planowaniu dużych transakcji, sprzedaży aktywów czy restrukturyzacji struktury fundacji.
  
  
• Regularnie aktualizuj dane w CRBR i spełniaj obowiązki AML, by uniknąć wysokich kar.
  
  
• Unikaj działalności niedozwolonej – prowadzenie handlu, usług operacyjnych czy działań spekulacyjnych może skutkować utratą zwolnienia i sankcjami.
  
  
• Monitoruj zmiany prawa – regulacje dotyczące fundacji są wciąż modyfikowane, a zaniedbanie aktualizacji działań może drogo kosztować.
  

Dzięki zachowaniu tych zasad fundacja rodzinna pozostanie skutecznym narzędziem, które jednocześnie zapewnia bezpieczeństwo prawne i optymalizuje obciążenia podatkowe.

Krzysztof Hetmaniak