Powstała najdokładniejsza jak dotąd mapa Andromedy

galaktyka andromedy

Kosmiczny Teleskop Hubble’a pozwolił na stworzenie największej mapy najbliższej sąsiadki Drogi Mlecznej, jaką jest Galaktyka Andromedy. Astronomowie z ESA wykorzystali obserwacje prowadzone w ciągu ponad 10 lat.

Galaktyka Andromedy, najbliższa sąsiadka Drogi Mlecznej

.Galaktyka Andromedy w dobrych warunkach jest widoczna nawet nieuzbrojonym okiem jako mglisty obiekt przypominający kształtem cygaro.

Jak przypominają naukowcy z Europejskiej Agencji Kosmicznej, przed stoma laty Edwin Hubble po raz pierwszy ustalił, że tak zwana „mgławica spiralna” znajduje się daleko poza granicami Drogi Mlecznej – w odległości około 2,5 miliona lat świetlnych, czyli mniej więcej 25 średnic naszej galaktyki. 

Wcześniej uważano, że Droga Mleczna obejmuje cały wszechświat i odkrycie Hubble’a natychmiast zrewolucjonizowało kosmologię.

Fot. NASA, ESA, B. Williams (U. of Washington)

.Teraz, dzięki Teleskopowi Hubble’a, powstała najdokładniejsza mapa Galaktyki Andromedy, dostarczając jednocześnie nowych wskazówek dotyczących historii i ewolucji tej galaktyki, która okazuje się znacząco różnić od historii Drogi Mlecznej.

Jednocześnie, ponieważ znajduje się poza Drogą Mleczną – ale niedaleko niej, jej badania pomagają w zrozumieniu budowy i przeszłości naszej galaktyki.

Szacuje się, że Galaktyka Andromedy zawiera ok. biliona gwiazd, jednak Hubble był w stanie zarejestrować ich ponad 200 milionów. Chodzi o gwiazdy jaśniejsze od Słońca. 

Założenie związane z badaniami było ambitne. Bliska nam galaktyka zajmuje bowiem na niebie nieporównanie więcej miejsca, niż bardzo odległe galaktyki, które Hubble obserwuje rutynowo. Mapa powstała więc z obserwacji prowadzonych w czasie ponad tysiąca orbit teleskopu i trwających ponad dekadę. 

Ponad 10 lat obserwacji

.Jak tłumaczą naukowcy ESA, obserwacje rozpoczęły się około dekady temu w ramach programu Panchromatic Hubble Andromeda Treasury (PHAT), kiedy to wykonano zdjęcia północnej części Andromedy. Program ten został uzupełniony przez Panchromatic Hubble Andromeda Southern Treasury (PHAST), w którym uzyskano obrazy około 100 milionów gwiazd w południowej części. 

To strukturalnie unikalny i bardziej wrażliwy na historię galaktycznych zderzeń – wyjaśniają naukowcy. Obejmująca 2,5 miliarda pikseli mapa jest tak duża, że do jej złożenia potrzebne było połączenie aż 600 oddzielnych ujęć. Badacze podkreślają, że obserwacje dostarczyły jednocześnie informacji na temat wieku, mas gwiazd w galaktyce oraz obecności ciężkich pierwiastków. To bezcenne dane, które pozwolą astronomom lepiej zrozumieć historię i ewolucję Andromedy, w tym jej dawne łączenie się z jedną lub, ewentualnie kilkoma innymi galaktykami.

Fot. NASA, ESA, B. Williams (U. of Washington)

.Chociaż Droga Mleczna i galaktyka Andromedy powstały prawdopodobnie w tym samym czasie, wiele miliardów lat temu i rozwijały się w tej samej kosmicznej okolicy, wydaje się, że mają różne historie ewolucyjne. Według specjalistów galaktyka Andromedy wydaje się bogatsza w młodsze gwiazdy oraz niezwykłe struktury, takie jak strumienie gwiazd. Wskazuje to na historię bardziej niedawnego formowania się gwiazd w porównaniu z Drogą Mleczną.

Według jednego ze scenariuszy galaktyka Messier 32 – przypominająca samo jądro starszej galaktyki spiralnej, mogła w przeszłości oddziaływać z Andromedą. To bliskie spotkanie mogło zużyć praktycznie cały dostępny gaz międzygwiezdny i stłumić proces formowania się nowych gwiazd.

Jak podkreśla ESA, uzyskane teraz informacje będą także wykorzystane do dalszych badań Galaktyki Andromedy prowadzonych z pomocą Teleskopu Jamesa Webba.

Kosmiczny Teleskop Jamesa Webba oraz program Artemis

.Na temat współczesnego dynamicznego rozwoju astronomii, którego wynikiem są tak spektakularne projekty jak Kosmiczny Teleskop Jamesa Webba, czy program Artemis, na łamach “Wszystko Co Najważniejsze” pisze prof. Piotr ORLEAŃSKI w tekście “Kosmos coraz bliżej, także z Polakami“.

“W 2022 roku pierwszy raz udało się ustawić wszystkie 18 luster Kosmicznego Teleskopu Jamesa Webba. Stanowią one razem zwierciadło o rozpiętości 6,5 metra. Każde z luster musi być oddzielnie wyjustowane, by móc dobrze zobrazować dane, które pozyskuje. W lipcu 2022 roku zobaczyliśmy pierwsze zachwycające zdjęcia różnego rodzaju obiektów kosmicznych. NASA opublikowało specjalną animację, na której można porównać zdjęcia tych samych obiektów pozyskane za pomocą teleskopu Hubble’a i Webba. Dopiero gdy się porównuje zdjęcia, widać, jaka jest różnica między tymi teleskopami”.

“Teleskopy Hubble’a i Webba różnią się dwoma rzeczami. Nowszy z nich jest większy, w związku z tym jest w stanie obserwować mniejsze obiekty, głównie te, które znajdują się dalej od nas. Widziane przez nas w ten sposób kosmiczne zdarzenia zachodziły w przeszłości – światło potrzebowało milionów lat, by do nas dotrzeć i byśmy mogli te zdarzenia teraz zaobserwować. Można powiedzieć, że widzimy to, co działo się np. 13,5 miliarda lat temu. W przypadku teleskopu Hubble’a było to 12 miliardów lat. Ale nawet obiekty wcześniej zaobserwowane przez teleskop Hubble’a widzimy dziś dzięki teleskopowi Webba znacznie bardziej szczegółowo. Tym, co różni te teleskopy, jest również to, że instrumenty teleskopu Hubble’a pracują w zakresie widzialnym, natomiast Webba w podczerwieni. To jest zupełnie inne spektrum fali elektromagnetycznej. Również dzięki temu można więcej zobaczyć. Jednak tym, co znacznie różni te twa teleskopy, jest ich wielkość – starszy ma dwa metry średnicy, nowszy ponad sześć”.

“Drugim znaczącym wydarzeniem w działaniach człowieka w kosmosie było rozpoczęcie programu Artemis. Od zakończenia programu Apollo, kiedy człowiek chodził po Księżycu, minęło 50 lat. Wiele czynników wpłynęło na to, że nie podejmowano kolejnych wypraw na naturalnego satelitę Ziemi”- pisze prof. Piotr ORLEAŃSKI.

PAP/Marek Matacz/WszystkocoNajważniejsze/eg

Materiał chroniony prawem autorskim. Dalsze rozpowszechnianie wyłącznie za zgodą wydawcy. 21 stycznia 2025
Fot. NASA/JPL-Caltech