Projekt „Szlaki Nadziei. Odyseja wolności” stanowi godne upamiętnienie losów setek tysięcy Polaków walczących o niepodległość Polski i innych państw okupowanych przez III Rzeszę. “Wszystko co Najważniejsze” jest partnerem medialnym projektu.
.1 września 1939 r. niemiecki pancernik Schleswig-Holstein ostrzelał Westerplatte, rozpoczynając tym samym najkrwawszy konflikt w dziejach ludzkości – II wojnę światową. Niedługo potem tj. 17 września zbrojnej agresji przeciw Polsce dokonał Związek Sowiecki. III Rzesza i ZSRS działały wspólnie, na mocy bezprawnego i zawartego ponad głowami Polaków paktu Ribbentrop-Mołotow.
Te dwie daty wywołały wydarzenie bez precedensu – migrację setek tysięcy Polaków. Część z nich opuściła ojczyznę okupowaną przez dwóch najeźdźców i kontynuowała walkę u boku armii alianckich. Pozostali znaleźli się pod okupacją systemów zła, doświadczając okrutnych represji. Losy tych ostatnich były najbardziej tragiczne.
We wrześniu i październiku 1939 r. kilkadziesiąt tysięcy polskich żołnierzy internowano w obozach na Węgrzech i w Rumunii. Wielu z nich przedostało się na Zachód, gdzie zasilili wojsko odbudowywane przez gen. Władysława Sikorskiego. Wiosną 1940 r. walczyli w obronie Francji, a po jej upadku część została ewakuowana do Wielkiej Brytanii.
Na początku lutego 1940 r. NKWD rozpoczęła masowe deportacje mieszkańców wschodnich terenów Polski na Sybir. Szacuje się, że w ramach czterech fal deportacyjnych w głąb Związku Sowieckiego wywieziono co najmniej 400 tys. obywateli polskich. Dopiero po ataku III Rzeszy na ZSRS w czerwcu 1941 r. nastąpiła zmiana w dotychczasowej polityce Stalina wobec państw zachodnich (Anglii i Francji) oraz rządu polskiego w Londynie.
Tzw. układ Sikorski-Majski doprowadził do wznowienia wzajemnych stosunków dyplomatycznych pomiędzy rządem emigracyjnym a Moskwą. Konsekwencją tej decyzji było następnie podpisanie 14 sierpnia 1941 r. polsko-sowieckiej umowy wojskowej, która umożliwiała tworzenie formacji wojska polskiego w ZSRS.
Ponad 116 tys. cywilów i żołnierzy, dowodzonych przez gen. Władysława Andersa, przebyło długą drogę przez trzy kontynenty: Azję, Afrykę i Europę. Po ewakuacji z nieludzkiej ziemi – Związku Sowieckiego, przez Persję, Irak, Palestynę i Egipt dotarli do Włoch, gdzie jako 2. Korpus Polski z powodzeniem walczyli z Niemcami pod Monte Cassino, Ankoną i Bolonią. Cywile, którzy wraz z Armią Andersa opuścili ZSRS rozproszyli się po całym świecie: Indiach, Afryce, Ameryce, a nawet Nowej Zelandii. Bohaterscy żołnierze Polskich Sił Zbrojnych odegrali też istotną rolę na wielu innych frontach: pod Narwikiem, w Bitwie o Anglię, pod Tobrukiem czy Arnhem. Ramię w ramię z Brytyjczykami, Amerykanami i przedstawicielami innych narodów walczyli o wolność, godność i pokój nie tylko dla siebie, lecz również dla innych.
Gdy 2. Korpus Polski z determinacją toczył boje we Włoszech, inny chwalebny szlak – przez Francję, Belgię, Holandię, aż do niemieckiego Wilhelmshaven – przemierzała 1. Dywizja Pancerna gen. Stanisława Maczka. Została utworzona na rozkaz Naczelnego Wodza gen. broni Władysława Sikorskiego 25 lutego 1942 r. Sformowano ją na bazie jednostek wydzielonych ze składu 1. Korpusu Polskiego w Wielkiej Brytanii.
Wraz z zachodnimi aliantami „Maczkowcy” toczyli ciężkie walki z Niemcami pod Falaise w północnej Francji oraz uczestniczyli w bitwach na terenach Belgii i Holandii, przyczyniając się do zwycięstwa nad III Rzeszą.
Koniec wojny nie przyniósł Polsce wolności. Tak jak w przypadku wielu krajów Europy Środkowo-Wschodniej, Polska znalazła się pod jarzmem reżimu komunistycznego. Było to efektem ustaleń podejmowanych ponad naszymi głowami w trakcie konferencji w Teheranie (1943), Jałcie i Poczdamie (1945). Żołnierze Polskich Sił Zbrojnych, którzy zdecydowali się powrócić do kraju, byli prześladowani, więzieni i mordowani. Generałów Andersa i Maczka, którzy jak wielu rodaków wybrali trudny los emigranta, pozbawiono polskiego obywatelstwa. Pozostała nadzieja, że upragnioną wolność uda się wywalczyć w przyszłości.
Aby nie zatarła się pamięć o tych heroicznych zmaganiach, Instytut Pamięci Narodowej realizuje międzynarodowy projekt edukacyjno-memoratywny „Szlaki nadziei. Odyseja wolności”. Celem przedsięwzięcia, którego realizację prezes IPN dr Karol Nawrocki uznał za priorytet w trakcie swojej kadencji, jest opowiedzenie światu o polskim wkładzie wniesionym w walkę o wolną Europę w latach 1939-1945 i dotarcie z tą opowieścią do jak najszerszego odbiorcy.
Projekt „Szlaki nadziei. Odyseja wolności”, planowany na lata 2022–2025, upamiętni wysiłek zbrojny Polskich Sił Zbrojnych podczas II wojny światowej oraz losy polskiej ludności cywilnej przemieszczającej się wówczas po świecie.
Przedsięwzięcie obejmie zasięgiem kilkadziesiąt krajów na kilku kontynentach, na których zostanie zaprezentowana wystawa składająca się z dwóch części: ogólnej opowiadającej odyseję Polaków podczas II wojny światowej oraz lokalnej, poświęconej historii Polaków w danym kraju lub regionie.
Projektowi będzie towarzyszyło szereg działań o charakterze naukowym i edukacyjnym, w tym m.in. wydawanie książek, materiałów edukacyjnych, organizacji koncertów, konkursów, spotkań i konferencji naukowych. Ważnymi elementami przedsięwzięcia są poszukiwania świadectw wojennej tułaczki Polaków: fotografii, dokumentów, relacji oraz odnowienie zapomnianych miejsc pamięci – tablic, pomników i cmentarzy rozsianych po całym świecie.
.Projekt „Szlaki Nadziei. Odyseja wolności” stanowi godne upamiętnienie losów setek tysięcy Polaków walczących o niepodległość Polski i innych państw okupowanych przez III Rzeszę. Swoimi działaniami wnieśli oni nie tylko realny wkład w pokonanie hitlerowskich Niemiec, ale udowodnili całemu światu, że są gotowi walczyć o wolność pomimo skrajnie niekorzystnej sytuacji militarnej i politycznej.
“Wszystko co Najważniejsze” jest partnerem medialnym projektu.
