Sztuczna inteligencja ujawniła tajemnice starożytnych zwojów znad Morza Martwego
Nowe badanie archeologiczne, w którym została połączona sztuczna inteligencja z zaawansowanym datowaniem radiowęglowym, doprowadziła do odsłonięcia tajemnic starożytnych zwojów znad Morza Martwego. Eksperci są przekonani, że za sprawą tych nowatorskich technik badawczych określili dokładne pochodzenie oraz wiek tych starożytnych źródeł pisanych.
Zwoje znad Morza Martwego
.Przełomowe badanie przeprowadzone przez prof. Mladena Popovicia z Uniwersytetu w Groningen doprowadziło do zakwestionowania długo utrzymywanych założeń dotyczących wieku oraz autorstwa zwojów znad Morza Martwego. Wyniki tego badania zostały opublikowane w recenzowanym czasopiśmie naukowym PLOS One.
Przy skrupulatnej analizie tych artefaktów naukowiec posłużył się innowacyjnym połączeniem zdobywającej coraz większą popularność w nauce sztuczną inteligencję oraz ulepszonymi metodami datowania radiowęglowego. Dzięki zastosowaniu w takiej kombinacji tych technik badawczych udało mu się datować te starożytne rękopisy z niespotykaną dotąd dokładnością. Okazało się, że niektóre ze zwojów są starsze o nawet 150 lat niż do tej pory zakładano.
Słynne zwoje znad Morza Martwego odkryto w jaskiniach Kumran na początku drugiej połowy lat 40. XX wieku. Na artefakty te jako pierwsi natrafili beduińscy chłopcy podczas wypasania kóz. W sumie w 11 grotach z Qumran oraz znajdujących się w odległości ośmiu kilometrów od nich licznych kryjówkach, skrytkach znaleziono około 900 rękopisów, w tym 233 manuskrypty biblijne.
Najstarsze znane fragmenty Biblii hebrajskiej
.Rękopisy te zostały zapisane w j. hebrajskim, aramejskim i greckim – zdecydowanie dominują teksty napisane w tym pierwszym języku. Zwoje znad Morza Martwego są najstarszymi zachowanymi do naszych czasów tekstami Biblii hebrajskiej. Zwoje te obejmują teksty religijne, przepisy prawne oraz starożytne kalendarze. Pierwotnie były one datowane na okres od III wieku p.n.e. do II wieku n.e.
Na samym początku przy datowaniu zwojów znad Morza Martwego naukowcy posługiwali się technikami paleograficznymi (związanymi z analizą stylów pisma). Potem dodano do tego metodę datowania radiowęglowego. Jednak wcześniejsze wyniki datowania radiowęglowego były błędne, co było wynikiem tego, że w połowie XX wieku w celu lepszej konwersacji zwojów badacze pokryli je olejem rycynowym. W nowym badaniu ponownie zbadano te próbki, starannie oczyszczając 30 fragmentów, aby usunąć zanieczyszczenia, z czego 27 dało wiarygodne wyniki datowania radiowęglowego.
Sztuczna inteligencja Enoch odsłania sekrety starożytnych manuskryptów
.Aby maksymalnie zwiększyć dokładność datowania zespół badaczy opracował model sztucznej inteligencji o nazwie Enoch, który został tak nazwany na cześć biblijnej postaci kojarzonej z wiedzą i mądrością. Wytrenowany na 62 wysokorozdzielczych obrazach pochodzących z 24 zwojów, Enoch nauczył się rozpoznawać subtelne różnice w stylach pisma. Podczas testów na 135 wcześniej niedatowanych zwojach, szacunki Enocha pokrywały się z oczekiwaniami ekspertów-paleografów w 79% przypadków. „Ta technologia AI to jak otwarcie wehikułu czasu do starożytnego świata. Przybliża nas jak nigdy dotąd do ludzi, którzy faktycznie spisali najwcześniejsze wersje Biblii” – twierdzi prof. Mladen Popović.
Jednym z najbardziej uderzających przykładów jest zwój 4Q114, który zawiera fragmenty Księgi Daniela. Wcześniejsze badania datowały jego powstanie na koniec II wieku p.n.e. Tymczasem sztuczna inteligencja Enoch datowała go na okres pomiędzy 230 a 160 rokiem p.n.e., co potencjalnie pokrywa się z życiem jego przypuszczalnego autora. Co więcej, badanie wskazuje na nakładanie się stylów pisma hasmonejskiego (czyli pochodzącego z czasów dynastii Hasmoneuszy) i herodiańskiego (tj. pochodzącego z okresu panowania dynastii herodiańskiej), co oznacza, że okres ich współistnienia był szerszy niż wcześniej sądzono.
.Inne ważne odkrycie przyniosła analiza Księgi Koheleta, którą Enoch datował na dokładny okres życia jej autora, za którego tradycyjnie uważa się biblijnego króla Salomona. W przekonaniu badaczy fakt ten może doprowadzić do zredefiniowania historii intelektualnej Żydów. Naukowcy widzą duże perspektywy zastosowania Enocha do analizy całego szeregu innych starożytnych tekstów, stanowiąc nieinwazyjną alternatywę dla tradycyjnego datowania węglem. To przełomowe połączenie AI i archeologii nie tylko zmienia nasze rozumienie historii biblijnej, ale także otwiera nowe możliwości badania literackiego i religijnego dziedzictwa ludzkości z precyzją i dbałością.
Marcin Jarzębski
