Wojna o kakao na Wybrzeżu Kości Słoniowej

Wybrzeże Kości Słoniowej zaangażowało siły zbrojne do powstrzymania nielegalnego wywozu kakao, które jest surowcem o kluczowym znaczeniu dla gospodarki kraju. W odkąd rozpoczęła się wojna o kakao – operacja „Śluza 322” – w ciągu pół roku przechwycono 600 ton przemycanych ziaren.

„To są dobrze zorganizowani bandyci”

.Dwie główne dogi prowadzące do granic z zachodnimi sąsiadami Wybrzeża Kości Słoniowej – Gwinei i Liberii, naszpikowane są posterunkami z uzbrojonymi żołnierzami, noszącymi charakterystyczne czerwone berety. To powołana przed trzema laty brygada do walki z przemytem kakao.

Jej kwatera główna znajduje się w Danane, mieście oddalonym o 20 km od liberyjskiej granicy, w którym rozwidla się wiodąca z głębi kraju droga A8. Stąd jedno rozgałęzienie prowadzi na północ do granic z Gwineą, drugie ciągnie się przez dziesiątki kilometrów na południe wzdłuż granicy z Liberią. Z sąsiednim krajem drogę tę łączą wyboiste, piaszczyste ścieżki wycięte w lesie. To nimi w nocy przedzierają się przemytnicy.

Nieco ponad 50 km na wschód od Danane leży Man, które jest sercem krajowej produkcji kakao. Miasto otoczone jest setkami farm kakaowca, które z daleka trudno odróżnić od zwykłego lasu deszczowego. Ale Man to również siedlisko przemytników.

„To są dobrze zorganizowani bandyci. Jeżdżą w konwojach po pięć, dziesięć motocykli, każdy ciągnie przyczepę wyładowaną dziesiątkami worków z ziarnem. Ale kontrabandę wożą też ciężarówkami, które przed granicą przeładowują na mniejsze pojazdy. Teraz jest największy ruch” – wyjaśnił PAP sierżant Kone, wraz z trzema żandarmami patrolujący odcinek drogi w okolicy Fieuple tuż przy granicy z Liberią. To tutaj wypełnione workami z ziarnami kakao pojazdy najczęściej przedzierają się przez busz, by po kilku godzinach pojawić się po liberyjskiej stronie, skąd kakao zwykle przerzucane jest dalej do Gwinei. Tam przepakowywane w worki z nadrukiem lokalnych producentów trafia do Europy i Stanów Zjednoczonych.

Gospodarka państwa jest zależna od tego, jak zakończy sie wojna o kakao

.Przemytnicy muszą się spieszyć, bo nadciąga pora deszczowa i za chwilę drogi zamienią się w błotne grzęzawiska, a jedyna naturalna przeszkoda, płytka w porze suchej i wąska na kilka metrów rzeka Cavally, ciągnąca się przez 500 km wzdłuż granicy z Liberią zamieni się w trudną do pokonania barierę.

„Z drogami będą miały problem ciężarówki, lżejsze pojazdy dadzą sobie radę. Rzeki też się nie obawiają, bo miejscowi rybacy przewiozą im worki swoimi dłubankami. Dziennie jedną taką łódką są w stanie przetransportować na liberyjski brzeg ponad tonę kakao. Dostają za to od 100 do 200 dolarów. Przemytnicy dobrze im płacą, nie tylko za usługę, ale i za milczenie” – powiedział sierżant Kone, dodając, że pośpiech wynika z obawy przed deszczem, który może zniszczyć źle zabezpieczone ziarna.

Wybrzeże Kości Słoniowej jest największym producentem kakao na świecie, którego produkuje rocznie 2 mln ton. To niemal połowa światowej rocznej produkcji. Ceny ziarna ustala rząd, aby zabezpieczyć producentów przez gwałtownymi zmianami na rynkach światowych. Teraz w kraju 1 kg kakao kosztuje około 2,6 dolara, a ceny na światowych giełdach, nawet po kwietniowych spadkach, przekraczają 8 dolarów za kilogram.

Dla tego zachodnioafrykańskiego kraju kakao jest dobrem narodowym, przynoszącym budżetowi ponad jedną czwartą dochodów. A tegoroczne zbiory wyniosą według prognoz Międzynarodowej Organizacji Kakao (ICCO) około 1,85 mln ton, co tłumaczy wzmocnioną obecność wojska na granicy.

Dlaczego powinniśmy interesować się tym, co dzieje się w Afryce?

.To, co dzieje się obecnie, jest kolejnym epizodem długiej serii wstrząsów geopolitycznych, które miały miejsce w tej części świata w ostatnich latach. Francja, była potęga kolonialna, która stara się utrzymać swoje wpływy, staje w obliczu coraz bardziej otwartej konkurencji ze strony Chin, a przede wszystkim Rosji. Rosja ma tradycję infiltracji krajów afrykańskich od czasów sowieckich, postrzega osłabienie Francji jako okazję do rozszerzenia swojej strefy wpływów kosztem Zachodu i zdobycia bogactwa tych krajów. Rosja dąży również do rozwoju sieci handlowych i wojskowych poprzez instalację baz i obecność grup paramilitarnych, a także do eksportu swojego przemysłu nuklearnego i gazowego.

Rosyjska retoryka schlebia afrykańskiej goryczy i niechęci do Francji. Prezydent Federacji Rosyjskiej, Władimir Putin, regularnie wygłasza hasła, które można określić jako dekolonialne i antyzachodnie. Na przykład na ostatnim szczycie Rosja-Afryka porównał „walkę Afryki o wolność” do „walki ZSRR o wolność”, dodając, że to Zachód (zwłaszcza Francja) jest odpowiedzialny za trudności, jakich doświadczają kraje afrykańskie. Ta retoryka, która staje się coraz wyraźniejsza, jest podejmowana i powtarzana przez rosyjskie sieci wpływów w krajach będących celem Moskwy. Tak było w szczególności w Mali, gdzie w 2021 r. doszło do zamachu stanu i przejęcia władzy przez juntę wojskową, która nie zawahała się „zaprosić” rosyjskiej grupy paramilitarnej „Wagner” (nazwanej tak przez Jewgienija Prigożyna i Dmitrija Utkina w hołdzie dla słynnego kompozytora, ponieważ był on ulubieńcem Adolfa Hitlera) do zastąpienia francuskich żołnierzy sił Barkhane, którzy walczyli z organizacjami islamistycznymi w Sahelu, w szczególności z Al-Kaidą Islamskiego Maghrebu i Państwem Islamskim w Wielkiej Saharze. W 2022 r. Francja została zmuszona do zakończenia operacji Barkhane i ewakuacji swoich baz, które zostały natychmiast zajęte przez najemników Wagnera. W trakcie tego procesu wagnerowcy rozpowszechniali kłamstwa o rzekomym zaangażowaniu Francji w zbrodnie wojenne, narażając życie żołnierzy Barkhane.

Wrogość wobec Francji jest również widoczna w Nigrze, gdzie demonstranci skandują hasła na rzecz Rosji. Moskwa wzmocniła już swoją obecność w Republice Środkowoafrykańskiej, Libii i Sudanie, ale także w krajach Maghrebu, zwłaszcza w Algierii. Ten szybki postęp zaczyna niepokoić Francję, której wpływy w Afryce kurczą się z roku na rok w wyniku bezsilności jej kolejnych przywódców. Oprócz osłabienia sojusznika (Francja i Polska są członkami Unii Europejskiej i NATO) Polska ma kilka powodów do zaniepokojenia tym, co dzieje się w Afryce.

Po pierwsze, nawet jeśli, jak wspomniano powyżej, kontynent afrykański nie jest kluczowym partnerem gospodarczym Polski, wolumen wymiany handlowej w ostatnich latach systematycznie rośnie, osiągając poziom 8 miliardów dolarów do 2021 roku. Głównymi zaangażowanymi krajami są Maroko, Egipt i Nigeria. Polska była niegdyś obecna w Afryce: Księstwo Kurlandii, lenno Rzeczypospolitej Obojga Narodów, przez kilka lat (1650–1660) posiadało placówki handlowe w Gambii, u ujścia rzeki Gambii.

Wzrost niepokojów na kontynencie, zwłaszcza na zachodzie i północy, może uderzyć w handel między Polską a tymi krajami, zwłaszcza Nigerią, która podpisała umowę o współpracy wojskowej z Moskwą w 2021 r. i obecnie toczy krwawą wojnę z islamistyczną organizacją Boko Haram.

Handel między Polską a niektórymi krajami afrykańskimi to najmniejszy z problemów. Ważniejsza jest możliwość przejęcia przez Rosję kontroli nad zasobami naturalnymi kontynentu. Przykładowo Republika Środkowoafrykańska posiada liczne złoża złota i diamentów. Grupa Wagnera próbowała już zakładać spółki w celu eksploatacji tych złóż. Tymczasem Niger jest bogaty w uran. Jest szóstym co do wielkości producentem tego metalu na świecie. Uran jest wykorzystywany jako paliwo w reaktorach elektrowni jądrowych, a także w przemyśle lotniczym i wojskowym. Perspektywa czerpania przez Rosję korzyści z tych zasobów powinna niepokoić władze krajów, których nie uważa ona za „przyjazne”.

Rosja jest w stanie wojny z Ukrainą od 2014 roku, po sprowokowaniu separatyzmu na Krymie i w Donbasie, a następnie aneksji tych regionów i próbie obalenia ukraińskiego rządu i zastąpienia go reżimem satelickim, takim jak ten rządzący na Białorusi. Rosja prowadzi „operację wojskową” w pobliżu granic Polski, a historia wielokrotnie pokazała, że państwo rosyjskie ma tendencję do ekspansji jak najdalej na zachód, zagrażając krajom Europy Środkowej. W każdym razie jest to kierunek, w którym podąża kraj pod rządami Władimira Putina.

Innym poważnym powodem do niepokoju jest masowa imigracja z krajów afrykańskich. Przez lata kraje Europy Zachodniej musiały radzić sobie z nielegalną imigracją na dużą skalę. Oprócz wstrząsów demograficznych i kulturowych spowodowanych masowym napływem ludności spoza Europy, zarówno legalnym, jak i nielegalnym, imigracja ta stanowi zagrożenie dla bezpieczeństwa wielu krajów, takich jak Francja, Wielka Brytania, Belgia i Niemcy. Liczne błędy popełnione przez Francję, na przykład w Libii, doprowadziły do napływu kilku fal nielegalnych imigrantów, z których największa miała miejsce w 2014 roku.

Tekst dostępny na łamach Wszystko co Najważniejsze: https://wszystkoconajwazniejsze.pl/nathaniel-garstecka-kontynent-afrykanski/

PAP/MB