Domy wróżek z Sardynii. Odkryto kolejne struktury, w których miały mieszkać magiczne janas

Naukowcy prowadzący wykopaliska na terenie kompleksu archeologicznego Sant’Andrea Priu, znajdującego się w miejscowości Bonorva na Sardynii odkryli prehistoryczne domy wróżek. Znalezione grobowce mają formę hypogeów, czyli podziemnych pomieszczeń postawionych na planie koła, które były wykuwane w skałach. Zazwyczaj były one przeznaczone na grób albo na miejsce kultu.

Prehistoryczne domy wróżek z Sardynii

.Za sprawą ostatniego znaleziska dokonanego na terenie Sant’Andrea Priu liczba znanych hypogeów na obszarze tego stanowiska archeologicznego wzrosła do 20. Jak wskazują eksperci najnowsze znalezisko stanowi znaczący przełom w badaniach nad tymi zagadkowymi grobowcami, które od momentu odkrycia fascynują pokolenia badaczy. Te nowo odkryte „domki wróżek”, jak nazywają je miejscowi, zawierają liczne ważne artefakty, które są obecnie poddawane szczegółowej analizie przez specjalistów.

Szeroko zakrojone wykopaliska w nekropolii Sant’Andrea Priu w miejscowości Bonorva na Sardynii zostały przeprowadzone w ramach kompleksowego projektu włoskiego Ministerstwa Kultury, obejmującego nie tylko działania archeologiczne, restauratorskie, ale także cały szereg innych działań, których nadrzędnym celem jest podniesienie walorów kulturowych regionu geograficzno-przyrodniczego Sardynii, jakim jest Meilogu, informuje portal „Ancient Origins”.

Nekropolie wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO

.Zidentyfikowane kolejne prehistoryczne domy wróżek z Sardynii (domus de janas), czasami określane jako domy wiedźm, zyskują jeszcze bardziej na znaczeniu, kiedy weźmiemy pod uwagę, że obszar stanowiska archeologicznego Sant’Andrea Priu od niedawna znajduje się na Liście Światowego Dziedzictwa Kulturowego (UNESCO). Obiekty te zostały uznane tym samym za posiadające znaczącą wartość dla ludzkości, poinformował sardyński lokalny dziennik „Unione Sarda”.

Co ciekawe małą miejscowość Bonorva, zamieszkiwana przez zaledwie nieco ponad 3 tys. ludzi, może poszczycić się tym, że spośród 17 nekropolii wpisanych na tę prestiżową listę aż dwie z nich znajdują się właśnie na terenie tej miejscowości. Oprócz stanowiska Sant’Andrea Priu, składające się z 20 domów wróżek, jest to stanowisko Sa Pala Larga z 5 domami wiedźm.

Sardyńskie przekazy ludowe o wróżkach

.Dlaczego grobowce z Sant’Andrea Priu oraz Sa Pala Larga są określane jako domy wróżek lub domy wiedźm? Nazwy te są efektem lokalnej tradycji i tradycji ludowej, zgodnie z którymi to struktury to były siedzibami wróżek oraz wiedźm, choć w rzeczywistości są to neolityczne grobowce wykute w skale.

Przez wieki ludność Sardynii nie znając prawdziwej funkcji pradawnych konstrukcji będących dziełem ich przodków określała je jako mityczne domostwa nadprzyrodzonych istot. Przekazy ludowe Sardynii są pełne wzmianek o małych kobietkach dysponujących magicznymi zdolnościami. Wierzono, że janas tkały złote tkaniny, znały tajemne moce, a czasem pomagały ludziom lub karały ich za chciwość. Przypisywano im również nadnaturalne umiejętności związane z leczeniem, wróżeniem czy kontaktami ze światem duchów.

Trzy nowe domus de janas

.Przełom w poszukiwaniu kolejnych grobowców skalnych nastąpił wtedy kiedy archeolodzy dostrzegli, iż teren położony pomiędzy Grobowcem XII oraz Grobowcem XIII (który jest też znany pod nazwą „Grobowca Paleniskowego”) zawiera charakterystyczne cechy ukształtowania terenu, które wskazywałyby na to, iż właśnie tam mogą znajdować się kolejne nieznane domus de janas. Elementem geologicznym na bazie którego naukowcy snuli takie przypuszczenia była charakterystyczna formacja skalna znana jako „campanile” lub „toro” – to właśnie ona wskazywała, iż w miejscu tym znajdują się jeszcze nieodkryte domy wróżek.

To metodyczne podejście do badań archeologicznych pokazuje, jak uważna obserwacja cech krajobrazu może prowadzić do znaczących odkryć nawet w przypadku dobrze zbadanych miejsc i stanowisk. Trzy nowo odkryte grobowce, które zostały oznaczone jako XVIII, XIX i XX, zostały rozmieszczone są w wyróżniającym się układzie mającym kształt wachlarza – w promienisty sposób rozchodzi się on od Grobowca Paleniskowego. Taki sposób organizacji przestrzennej tych grobowców dostarcza cennych informacji na temat umiejętności związanych z planowaniem i organizacją społeczności neolitycznych, które to odpowiadają za te rozbudowane kompleksy grobowe, jakie zostały wybudowane pomiędzy V a III tysiącleciem p.n.e.

Grobowiec XVIII

.Każdy z trzech nowo odkrytych grobowców wykazuje unikalne cechy architektoniczne, co wskazuje nie tylko na wysoki kunszt i poziom zdolności neolitycznej społeczności, która odpowiadała za te wykute w skale struktury, ale również na to, iż lud ten miał wyrafinowane praktyki pogrzebowe. Pierwszym grobowcem jaki został odkryty w trakcie ostatnich wykopalisk był grobowiec oznaczony nr XVIII – charakteryzuje się on imponująco równym dromosem, czyli długim, wąskim korytarzem, w tym przypadku bezpośrednio wyrzeźbionym w skale.

W trakcie przeszukiwania tej komory grobowej badacze natknęli się na cały szereg artefaktów i skarbów archeologicznych. Wśród odnalezionych przedmiotów znalazły się kamienne kilofy, mały topór wykonany z zielonego kamienia, wrzeciona i liczne fragmenty obsydianu. Wszystkie te znaleziska ujawniają wiele faktów na temat tego jak wyglądało życie codzienne neolitycznej społeczności, która odpowiadała za stworzenie tych struktur.

Grobowiec XIX

.Z kolei grobowiec XIX ma dużo bardziej zwartą strukturę i jest przy tym wyraźnie mniejszy od sąsiednich komór, ale w ani calu nie jest mniej intrygujący pod względem architektonicznym. Grobowiec posiada niewielką zewnętrzną altanę, która prowadzi do prostokątnej komory wewnętrznej, z której to z kolei otwiera się druga, zaokrąglona komora przypominająca niszę architektoniczną. Pomimo niewielkich rozmiarów, w grobowcu tym znaleziono ważne artefakty, obejmujące obsydianowe pozostałości, ceramikę, a także miniaturową wazę. To właśnie ten ostatni przedmiot okazał się szczególnie interesującym znaleziskiem, gdyż najprawdopodobniej miał on szczególne znaczenie podczas ceremonii pogrzebowych odbywających się w tych świętych miejscach.

Grobowiec XX

.Najbardziej złożoną konstrukcją pod kątem architektonicznym okazał się ostatni z tych trzech niedawno odkrytych grobowców. „Najświeższy”, jeśli chodzi o moment odkrycia, domus de janas wyróżnia się na tle pozostałych takich obiektów. Grobowiec nr XX został określony jako grobowiec rzymskich waz ze względu na niezwykłą kolekcję przedmiotów pogrzebowych z pochodzących okresu imperialnego w historii Rzymu, jakie zostały w tym miejscu umieszczone.

Właśnie m.in. ten grobowiec jest świadectwem tego, że prehistoryczne domy wróżek były wykorzystywane jeszcze w czasach rzymskich. Ten niezwykły system komór składa się z komory wejściowej, od której odchodzą dwie boczne odnogi, tworzące w sumie razem siedem połączonych ze sobą komór. Razem stanowią one najbardziej wyrafinowaną organizację przestrzenną odkrytą dotychczas w tym miejscu. Jest to jak dotąd najbardziej zaawansowana pod kątem organizacji przestrzennej struktura odkryta na terenie zarazem stanowiska Sant’Andrea Priu, jak i stanowiska Sa Pala Larga. Na ścianach jednej z komór znajdują się namalowane pasy, pochodzące sprzed kilku tysięcy lat i będące tym samym jednymi z najstarszych przykładów sztuki na terenie tego stanowiska.

Marcin Jarzębski