Niepodległa dla wszystkich

Rozpoczyna się odliczanie do wielkiej rocznicy, takiej, której świadkami możemy być tylko raz w życiu – stulecia odzyskania przez Polskę niepodległości – pisze Jan KOWALSKI

.Podobnie jak w odradzającej się II Rzeczpospolitej całe społeczeństwo połączyło siły w walce o niepodległą Polskę, tak dziś wszyscy Polacy mogą połączyć się we wspólnym świętowaniu Niepodległej. Przed stu laty Polacy wspólnie odbudowali kraj, stworzyli podwaliny nowoczesnego państwa, odtworzyli organy i instytucje państwowe. Rozwijali gospodarkę, prawodawstwo oraz oświatę, a poprzez literaturę, sztukę, wzornictwo przemysłowe, architekturę i muzykę – znaleźli swoje miejsce w głównym nurcie światowej kultury. Spoiwem dla wszystkich działań były wartości fundamentalne dla naszego narodu: wolność, poszanowanie godności i praw człowieka oraz solidarność – ważne dziś tak samo jak sto lat temu.

Niezmiernie ważne jest, by w duchu tych wartości wspólnie i radośnie świętować stulecie odrodzenia państwa polskiego, a umożliwić ma to wszystkim Polakom Program Wieloletni „Niepodległa”.

Odzyskanie niepodległości przed stu laty było procesem trwającym nie dzień, lecz kilka lat. Program „Niepodległa” także został rozłożony na lata 2017-2021.

Tak pomyślany program pozwala na przypomnienie i upamiętnienie wielu wydarzeń, które wpłynęły na kształtowanie się Polski Niepodległej, w tym zwrócenie uwagi na rocznice świętowane do tej pory jedynie regionalnie i lokalnie.

Podstawą do stworzenia Programu Wieloletniego „Niepodległa” były badania przeprowadzone przez Narodowe Centrum Kultury i TNS Polska w 2016 roku. Jasno z nich wynika, że to właśnie Święto Niepodległości jest dla Polaków świętem zasługującym na szczególne upamiętnienie. Za takie uznało je 73% badanych. Na kolejnych miejscach znalazły się: rocznica uchwalenia Konstytucji 3 Maja (57%) oraz wybuchu Powstania Warszawskiego (36%) – obie ze znacznie mniejszą liczbą wskazań. Wiele osób (83%) uczestnictwo w obchodach świąt narodowych uznaje za przejaw patriotyzmu. Jednocześnie udział w tego typu uroczystościach deklaruje 6 na 10 Polek i Polaków, przy czym tylko co dziesiąta osoba uczestniczy w imprezach zbiorowych. Tym samym jest to najmniej rozpowszechniony sposób świętowania – większość obchodzi święta w gronie rodzinnym (41%), wśród przyjaciół i znajomych (14%) bądź biorąc udział w nabożeństwach lub innych wydarzeniach religijnych (13%).

Występuje zatem znaczna dysproporcja pomiędzy liczbą osób deklarujących celebrowanie Święta Niepodległości a liczbą tych, którzy biorą udział w oficjalnych obchodach świąt państwowych. Wynika to m.in. z koncentracji organizatorów na wydarzeniach centralnych, w których uczestniczyć może jedynie niewielka grupa osób. Dlatego też PW „Niepodległa” w dużej mierze skupia się na działaniach regionalnych i lokalnych, a programy dotacyjne realizowane w ramach Programu są dofinansowaniem inicjatyw oddolnych, podejmowanych w całej Polsce, nie tylko w dużych aglomeracjach. Tym samym dzięki oficjalnemu kalendarzowi obchodów stulecia odzyskania niepodległości, do którego wpisane zostaną mniejsze inicjatywy – w tym grup nieformalnych – zmniejszyć się ma odsetek osób, które w ogóle nie mają zwyczaju brać udziału w uroczystościach związanych z ważnymi świętami narodowymi (32%).

Celem PW „Niepodległa” jest pomoc w realizacji inicjatyw oddolnych i zwiększenie zaangażowania społecznego w tworzenie nowych form obchodów świąt narodowych – tak by powstały projekty odpowiadające na potrzeby wszystkich Polaków.

Bezpośrednią odpowiedzią na wyniki badań są działania ujęte w priorytecie drugim Programu Wieloletniego „Niepodległa”. Mają one na celu przeniesienie ciężaru obchodów z uroczystości centralnych na wydarzenia lokalne. Dostosowanie formy świętowania do lokalnych oczekiwań i możliwości uczestników przyczyni się do zbudowania silnego poczucia wspólnoty obywatelskiej. W ramach tego priorytetu realizowane są dwa programy dotacyjne koordynowane przez Biuro Programu „Niepodległa”. Program „Niepodległa” skierowany jest do samorządowych instytucji kultury i organizacji pozarządowych, a program „Koalicje dla Niepodległej” ma na celu wsparcie lokalnych projektów realizowanych przez co najmniej dwa podmioty.

Tegoroczny nabór w ramach programu dotacyjnego „Niepodległa” okazał się ogromnym sukcesem i potwierdził wnioski z badań NCK – Polacy chcą brać udział w świętowaniu ważnych rocznic i chcą organizować obchody we własnym zakresie. 26 września 2017 roku Biuro Programu „Niepodległa” ogłosiło wyniki – zgłoszonych zostało blisko 700 wniosków. W sumie przyznano trzy miliony złotych na 109 projektów o charakterze popularyzatorskim oraz edukacyjno-animacyjnym w całej Polsce. Zainteresowanie programem było tak duże, że zorganizowaliśmy nieplanowany wcześniej, dodatkowy nabór na projekty realizowane w tym roku. Na ich dofinansowanie przewidziano milion złotych. W przyszłym, jubileuszowym roku Biuro Programu „Niepodległa” w ramach dwóch programów dotacyjnych dofinansuje projekty na łączną kwotę 13 milionów złotych.

.Pozostaje nam już tylko namawiać organizacje zainteresowane włączeniem się w obchody do przygotowania planów uświetnienia stulecia Niepodległej. Mamy jedyną w swoim rodzaju okazję do odkrycia święta na nowo i stworzenia dla każdego Polaka przestrzeni do celebracji odzyskania niepodległości. Niezależnie od tego, czy będzie to duży marsz, impreza sportowa lub niewielki festyn poświęcony Niepodległej, każde takie wydarzenie uświetni obchody. Dlatego niezmiernie ważne jest połączenie sił i stworzenie wspólnego, wieloletniego święta, które upamiętni bohaterów Polski międzywojennej.

Jan Kowalski