Polska może stworzyć podstawy silnego ożywienia gospodarczego na wysokim poziomie

Polskiej gospodarce dobrze służyły solidne ramy polityczne i korzystne warunki prowadzenia działalności gospodarczej, co pozwoliło jej zbliżyć się pod względem standardu życia do bardziej zamożnych gospodarek, a także poradzić sobie z ogromnymi wstrząsami, których kraj doświadczył w ostatnich latach – pisze Mathias CORMANN

.Niesprowokowana, nieuzasadniona i bezprawna napaść Rosji na Ukrainę w istotny sposób wpłynęła na globalne perspektywy gospodarcze oraz na perspektywy gospodarcze Polski. Cena tej wojny jest wysoka i choć jej tragiczne skutki dotykają w największej mierze narodu ukraińskiego, oddziałują również na resztę świata. Konflikt ten powoduje głębokie reperkusje społeczne i gospodarcze. Polacy widzieli wiele z tych skutków na własne oczy, hojnie przyjmując uchodźców i okazując Ukrainie silne wsparcie na każdym kroku. OECD, jako międzynarodowa organizacja skupiająca rynkowe demokracje z całego świata, wspiera naród Ukrainy i jej demokratycznie wybrany rząd oraz się z nimi solidaryzuje. Polska jest silnym głosem w sprawie Ukrainy w OECD, walnie przyczyniając się do kształtowania naszej odpowiedzi na tę wojnę. Między innymi polski rząd zainicjował i wspierał utworzenie Biura Łącznikowego OECD w Ukrainie, które przez ostatnie kilka miesięcy działało w Paryżu, a w tym tygodniu formalnie otworzy swoją placówkę w Kijowie.

Ponad 9,5 milionów ukraińskich uchodźców przekroczyło granicę z Polską. Z oficjalnych szacunków wynika, że około 1,6 miliona z nich pozostało w Polsce, co odpowiada 4 procentom populacji tego kraju. Większość uchodźców to kobiety i dzieci. Polacy zapewnili im mieszkania, wsparcie finansowe, dostęp do opieki zdrowotnej i szkolnictwa, a także otworzyli dla nich rynek pracy. Cieszy fakt, że wielu uchodźców podjęło pracę, a ich dzieci uczęszczają do polskich szkół. Od stycznia do listopada 2022 roku polski rząd był szóstym najsilniej wspierającym Ukrainę rządem pod względem udzielonej pomocy o charakterze finansowym, ale nie tylko. Całkowite wsparcie dla Ukrainy w tym okresie wyniosło około 1,5 proc. PKB Polski, co czyni Polaków jednym z najhojniejszych pomocników Ukrainy.

Szok ekonomiczny związany z wojną przyszedł akurat w momencie, gdy Polska i reszta świata podnosiły się po pandemii COVID-19. W 2021 roku Polska gospodarka zdążyła się już odbudować, osiągając poziom sprzed pandemii wcześniej niż wiele innych krajów OECD. Również w ubiegłym roku Polska zanotowała silny wzrost gospodarczy, na poziomie 4,9 proc., ale nie był on już tak stabilny, a w dodatku inflacja osiągnęła w kraju najwyższy pułap od dwóch dekad. Perspektywy gospodarcze uległy osłabieniu, do czego przyczyniły się wyższe ceny energii, w dużej mierze spowodowane wojną. Ponieważ rynki pracy pozostają ciasne, a stopa bezrobocia zbliża się do bardzo niskiego poziomu 3 proc., krajowa presja inflacyjna jest silna i w grudniu spowodowała wzrost inflacji bazowej do 12 proc. Inflacja zasadnicza prawdopodobnie utrzyma się na wysokim poziomie również w tym roku i wyniesie blisko 13 proc., po czym w 2024 r. spadnie do 4,6 proc. OECD przewiduje, że wzrost PKB wyniesie około 1 proc. w 2023 roku, a następnie powróci do poziomu 2,4 proc. w roku 2024.

W tych trudnych warunkach polityka makroekonomiczna musi zachować równowagę pomiędzy wspieraniem gospodarki a ograniczaniem inflacji. W tym celu Narodowy Bank Polski będzie musiał zachować czujność oraz gotowość do dalszego podnoszenia stóp procentowych, jeśli wyższe oczekiwania inflacyjne się utrwalą. Wsparcie fiskalne ochroniło gospodarstwa domowe i firmy przed szokiem cenowym w zakresie kosztów energii, lecz przyszłe rozwiązania należy dokładnie ukierunkować, aby zapewnić wsparcie tym, którzy najbardziej go potrzebują, bez nadmiernego zwiększania presji inflacyjnej. Zasadniczo polityka makroekonomiczna powinna umożliwić rozwiązanie problemu inflacji, jednocześnie zachęcając do zmniejszenia zużycia energii i zwiększenia inwestycji w dodatkowe źródła energii.  OECD wzmocniła nadzór gospodarczy, poszerzając dotychczasowy zakres koncentracji na zrównoważeniu i społecznej inkluzywności rozwoju o aspekt odporności gospodarczej. Polska, podobnie jak wiele innych gospodarek OECD, musi zmierzyć się z szeregiem wyzwań strukturalnych. 

Pierwszym z nich jest starzenie się społeczeństwa, które stanowi wyzwanie dla stabilności budżetowej z powodu obniżenia wydajności i tempa wzrostu gospodarczego w wyniku mniejszego udziału siły roboczej, gdy koszty związane ze starzeniem się będą nadal rosły. Aby zapewnić długoterminową stabilność budżetową i rozsądne emerytury, należy wydłużyć okres aktywności zawodowej poprzez stopniowe zrównanie ustawowego wieku emerytalnego mężczyzn i kobiet, a także podwyższenie wieku emerytalnego zgodnie z wydłużeniem średniej długości życia w dobrym zdrowiu. W szerszej perspektywie Polska musi podnieść liczebność swojej siły roboczej poprzez zachęcanie do dłuższej aktywności zawodowej, zwiększanie udziału określonych grup (np. młodych rodziców) w rynku pracy oraz poprzez ułatwianie imigracji. Dlatego mile widziane są niedawno wprowadzone środki mające na celu zachęcenie emerytów do pracy, jak również rozbudowa zaplecza opiekuńczego dla dzieci oraz program migracji wykwalifikowanych pracowników. Ponadto Polska powinna rozważyć poszerzenie swojej bazy dochodów poprzez usprawnienie systemu obniżonych stawek i zwolnień z podatku VAT oraz skorygowanie opodatkowania nieruchomości. Kraj powinien również zwiększyć efektywność wydatków rządowych poprzez ich kompleksową analizę. 

Od mniej więcej trzech dekad Polska cieszyła się ogromnym wzrostem wydajności. PKB na mieszkańca potroił się od początku lat 90. i osiągnął około 80 proc. średniej OECD. Cyfryzacja gospodarki mogłaby dodatkowo zwiększyć wzrost produktywności, pomagając uwolnić przedsiębiorczy potencjał polskich firm w kraju i na rynkach globalnych. Stopień wykorzystania technologii cyfrowych w firmach, szczególnie tych małych i średnich, jest w Polsce stosunkowo niski. Cyfryzację można ułatwić, zwiększając wsparcie techniczne w zakresie podnoszenia świadomości i pomocy menedżerom we wdrażaniu nowych technologii cyfrowych. W Polskim Ładzie dąży się do tego poprzez wprowadzanie nowych ulg podatkowych dla badań i rozwoju oraz inwestycji w robotyzację. W celu dalszego pobudzenia innowacji rząd mógłby również zwiększyć nakłady na bezpośrednie finansowanie technologii informacyjno-komunikacyjnych oraz badań i rozwoju. 

Należy też zapewnić ludziom odpowiednie, nowoczesne umiejętności w celu ułatwienia im uczestnictwa w transformacji cyfrowej i czerpania z niej korzyści. Polska znacznie poprawiła osiągnięcia edukacyjne i plasuje się w pierwszej dziesiątce krajów w Programie Międzynarodowej Oceny Umiejętności Uczniów. Podążanie tą ścieżką poprzez zapewnienie odpowiedniego wyposażenia szkół, szkolenie nauczycieli w zakresie nauczania umiejętności cyfrowych oraz stworzenie uczniom większych możliwości zastosowania tych umiejętności w praktyce będzie bardzo silnie pozycjonować Polskę w erze cyfryzacji. Edukacja musi mieć charakter integracyjny, a do studiowania technologii informacyjnych i komunikacyjnych należy zachęcać więcej kobiet. Podobnie jak w wielu krajach OECD, starsi dorośli w Polsce wykazują niższe umiejętności cyfrowe – należy je zwiększyć i uczynić dalsze kształcenie bardziej praktycznym i elastycznym. 

Polska poczyniła postępy w kierunku bardziej zrównoważonego rozwoju, ale jak wiele innych krajów, musi znacznie przyspieszyć transformację klimatyczną. Ponieważ około 40 proc. dostaw energii w Polsce opiera się na węglu, emisyjność węglowa gospodarki pozostaje wysoka. Ludzie nadal odczuwają negatywne skutki złej jakości powietrza. Wzmożony nacisk na bezpieczeństwo energetyczne w wyniku wojny jest okazją, aby w ramach przeglądu strategii energetycznej Polski rozważyć większy rozwój odnawialnych źródeł energii, dywersyfikację technologii i poprawę efektywności energetycznej przy jednoczesnym zminimalizowaniu zależności od węgla w najbliższym czasie. Ponadto instrumenty motywacyjne i regulacje mogą dostarczyć gospodarstwom domowym i firmom wyraźnej zachęty cenowej do obniżenia emisyjności. Tego typu działania należy uzupełnić poprzez zwiększenie i przyspieszenie inwestycji w sieć elektroenergetyczną w celu przezwyciężenia ograniczeń wydajności. Ponieważ z czasem rola węgla w produkcji energii maleje, sprawiedliwe przekształcenia będą wymagały dobrze ukierunkowanego przekwalifikowania i rozwijania kompetencji zawodowych pracowników sektora węgla kamiennego i brunatnego.

.Polskiej gospodarce dobrze służyły solidne ramy polityczne i korzystne warunki prowadzenia działalności gospodarczej, co pozwoliło jej zbliżyć się pod względem standardu życia do bardziej zamożnych gospodarek, a także poradzić sobie z ogromnymi wstrząsami, których kraj doświadczył w ostatnich latach. Zakończenie wojny w Ukrainie i zawarcie sprawiedliwego pokoju zgodnego z prawem międzynarodowym byłoby obecnie najbardziej skutecznym sposobem na zwiększenie perspektyw globalnego wzrostu. Do tego czasu potrzebujemy środków, które pozwolą nam w dalszym ciągu radzić sobie z najpilniejszymi problemami, a jednocześnie kontynuować wprowadzanie reform w celu rozwiązania długoterminowych wyzwań strukturalnych. Potrzebujemy dobrze opracowanych i skoordynowanych reakcji politycznych. OECD będzie nadal wspierać państwa członkowskie i społeczność globalną, dostarczając dane i analizy polityczne oraz udzielając porad w kwestii najlepszych praktyk politycznych. Będziemy również dalej ułatwiać dialog i rozwiązywanie problemów w oparciu o fakty. Skala dzisiejszych wyzwań jest ogromna. Reagowanie na nie poprzez rozsądne, dobrze przemyślane działania polityczne jest drogą ku lepszej i jaśniejszej przyszłości. Rolą OECD jest współpraca z Polską w budowaniu silnych podstaw gospodarczych.

Mathias Cormann