Jak spowolnić starzenie się organizmu, a nawet je odwrócić?

Starzenie można spowolnić, a być może nawet częściowo odwrócić – wynika z raportu przygotowanego przez zespół badaczy z Polski, USA i Wielkiej Brytanii pod kierownictwem dr. Piotra Chmielewskiego z Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu. Uczelnia właśnie opublikowała jego rezultaty.

Jak spowolnić starzenie się organizmu?

.Zespół, którym kierował dr Piotr Chmielewski z z Katedry Morfologii i Embriologii Człowieka Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu opublikował przegląd tego, co nauka wie o starzeniu się i związanych z tym procesem chorobach. Jak podkreślają autorzy raportu starzenie to nie tylko upływ czasu, ale przede wszystkim stopniowa utrata integralności biologicznej, która prowadzi do rozwoju wielu chorób, takich jak schorzenia układu krążenia, nowotwory czy choroby neurodegeneracyjne, na przykład demencje.

„Na poziomie molekularnym obserwujemy uszkodzenia DNA, zaburzenia regulacji ekspresji genów, stres oksydacyjny oraz obniżoną efektywność systemów naprawczych” – wyjaśnia dr Piotr Chmielewski. Autorzy raportu przytaczają jedno z najważniejszych odkryć ostatnich lat. Jest nim rola komórek senescentnych. To komórki, które utraciły zdolność do podziałów, ale nie uległy apoptozie, czyli naturalnej eliminacji z organizmu. Choć nie wykonują już swojej normalnej funkcji, pozostają bardzo aktywne metabolicznie i wydzielają szkodliwe substancje (tzw. SASP, czyli senescence-associated secretory phenotype), wywołując przewlekły stan zapalny w całym organizmie.

„Eliminacja komórek starych replikacyjnie to obecnie jeden z najważniejszych celów terapeutycznych” – podkreśla dr Piotr Chmielewski. Jak wyjaśnia, gromadzenie się takich komórek w tkankach sprzyja przewlekłemu stanowi zapalnemu, dysfunkcji narządów i zwiększonemu ryzyku chorób związanych ze starzeniem się. Dr Piotr Chmielewski zaznacza przy tym, że mają również pozytywną rolę ponieważ wspierają naprawę tkanek, gojenie się ran i chronią przed rozwojem nowotworów na krótką metę. Dlatego ich usuwanie nie jest rozwiązaniem uniwersalnym.

Jego zespół analizował również wpływ leków przeciwstarzeniowych jak senolityki czy metformina. Pytanie czy ich zastosowanie ma sens dzieli środowisko naukowe. Dr Piotr Chmielewski uważa, że metformina, choć bezpieczna w leczeniu cukrzycy typu 2, oddziałuje na wiele szlaków zdrowotnych, a jej wpływ na procesy starzenia u osób zdrowych pozostaje niejasny. Obecnie trwają badania mające ocenić, czy lek ten może rzeczywiście spowolnić biologiczne starzenie się u ludzi. Na razie jednak brakuje na to jednoznacznych odpowiedzi.

Indywidualne profile miRNA

.Naukowiec zaznacza przy tym, że wciąż odległą pespektywą są interwencje w procesy starzenia oparte na indywidualnych profilach miRNA, markerach epigenetycznych czy wskaźnikach metabolicznych. Choć – jego zdaniem – to obiecująca koncepcja, jest na wczesnym etapie rozwoju i daleka od praktycznego zastosowania klinicznego. Jak przekonują autorzy raportu najlepiej udokumentowanymi strategiami przeciwdziałania starzeniu pozostają proste interwencje w styl życia: regularna aktywność fizyczna, zdrowa dieta (np. śródziemnomorska), unikanie używek i dbanie o relacje społeczne.

Eksperci radzą również, aby zadbać o odpowiednią jakość snu, którego długość powinna mieć od 7 do 8 godzin. Niedobór snu zaburza regenerację komórek, podnosi poziom stanu zapalnego i przyspiesza starzenie mózgu. Kolejnym ważnym elementem w walce przeciw starzeniu jest masa mięśniowa. Z wiekiem organizm traci mięśnie, co obniża metabolizm i sprawność. Dlatego warto włączyć do zestawu ćwiczenia siłowe, nawet z lekkim obciążeniem.

Jednym z silniejszych czynników ryzyka śmiertelności u osób starszych jest samotność, dlatego warto dbać o relacje społeczne. Nie bez znaczenia jest również rezygnacja z używek – palenia tytoniu i picia alkoholu. Te nawyki – jak zaznaczają autorzy raportu – skracają telomery, uszkadzają DNA i zwiększają ryzyko nowotworów oraz chorób sercowo-naczyniowych. Lekarze zalecają również dbałość o równowagę metaboliczną, czemu służy monitorowanie poziomu glukozy, lipidów i ciśnienia krwi.

Zdrowie – nikt się nie dowie, jako smakujesz, aż się zepsujesz

.W 2020 roku na całym świecie zdiagnozowano ponad 19 milionów nowych przypadków nowotworów (w tym w Polsce ok. 170 000), a 10 milionów ludzi z tego powodu zmarło. Oczekuje się, według Global Cancer Observatory, że do 2040 roku obciążenie to wzrośnie do około 30 milionów nowych przypadków raka rocznie i 16 milionów zgonów, a nowotwory staną się główną przyczyną śmierci. Tymczasem wiele zachorowań na nowotwory można przypisać potencjalnie modyfikowalnym czynnikom ryzyka. Znajomość tego faktu jest absolutnie kluczowa dla rozwoju skutecznych strategii zapobiegania chorobom nowotworowym.

Niedawno w renomowanym międzynarodowym czasopiśmie medycznym „Lancet” konsorcjum Global Burden of Disease Study 2 opublikowało badania związków między wskaźnikami czynników ryzyka (metabolicznego, zawodowego, środowiskowego i behawioralnego) a nowotworami na całym świecie.

Korzystając z szacunków dotyczących zachorowalności na raka, śmiertelności i danych dotyczących czynników ryzyka z 204 krajów oraz obejmujących czynniki ryzyka, od palenia tytoniu do narażenia na działanie czynników rakotwórczych w miejscu pracy, autorzy stwierdzili, że 4,45 miliona zgonów wynika z wystąpienia wymienionych czynników ryzyka. Stanowi to ogółem aż 44,4 proc. zgonów z powodu nowotworów. Jednocześnie skutkowało to utratą 105 milionów lat życia skorelowanych z niepełnosprawnością. Dane te są alarmujące.

Palenie tytoniu odpowiadało za 36,3 proc. zgonów z powodu raka u mężczyzn i 12,3 proc. u kobiet, spożywanie alkoholu – za 6,9 proc. zgonów z powodu raka u mężczyzn i 2,3 proc. u kobiet. Z kolei otyłość (stwierdzana w oparciu o wysoki wskaźnik Body Mass Index – BMI) odpowiadała za 4,2 proc. zgonów z powodu raka u mężczyzn i 5,2 proc. u kobiet. Odkryto również bardzo niepokojący, ponad 20-procentowy wzrost zgonów z powodu nowotworów w latach 2010–2019, który można przypisać powyższym możliwym do uniknięcia przyczynom. Zauważono także, że czynniki ryzyka metabolicznego odgrywały rosnącą rolę. Rośnie też liczba nowotworów związana z czynnikami dietetycznymi i hormonalnymi, w tym zwłaszcza nowotworów piersi i prostaty.

Co istotne, wszystkie wymienione wyżej czynniki można kontrolować czy też ograniczać za pomocą stosunkowo prostych interwencji. Ich szkodliwy wpływ jest zresztą znany już od dziesięcioleci. Dlatego tak ważna jest profilaktyka zdrowotna. Można w jej obrębie wyróżnić kilka typów:

– profilaktykę wczesną, polegającą na kształtowaniu prawidłowych wzorców zdrowotnych w oparciu o odpowiednią edukację, w tym również szczepienia ochronne,

– profilaktykę zdrowotną pierwotną, polegającą na kontrolowaniu czynników ryzyka oraz identyfikacji osób, które znajdują się w grupie ryzyka,

– profilaktykę wtórną, skierowaną do osób znajdujących się w grupie ryzyka i nakierowaną na wczesne wykrycie choroby, a tym samym jak najszybsze wdrożenie leczenia,

– profilaktykę III fazy, skierowaną do osób chorych, mającą na celu zminimalizowanie skutków choroby i zapobieganie powikłaniom.

Tekst dostępny na łamach Wszystko co Najważniejsze: https://wszystkoconajwazniejsze.pl/prof-piotr-czauderna-zdrowie/

PAP/MJ