Odkryto najstarsze dowody produkcji brązu w Lewancie. Przełomowe badanie w Izraelu

W trakcie wykopalisk archeologicznych realizowanych przez badaczy na terenie stanowiska El-Ahwat w północnym Izraelu odkryto najstarsze dowody produkcji brązu na obszarze południowego Lewantu. Artefakty te zostały datowane na wczesną epokę żelaza, czyli lata 1150-950 p.n.e.

Najstarsze dowody produkcji brązu w Lewancie

.Wyniki przełomowego badania, w trakcie którego zostały zidentyfikowane najstarsze dowody produkcji brązu w Lewancie, opublikowano w czasopiśmie „PLOS One”. Jak wskazali naukowcy, znalezisko to ujawniło, że lokalni rzemieślnicy nie tylko przetwarzali stare metale, ale także wytwarzali brąz z rudy miedzi i cyny – co stanowi osiągnięcie technologiczne nieudokumentowane wcześniej w tym regionie w tym okresie.

To najnowsze odkrycie podważa długo utrwalone przekonanie, że w epoce żelaza produkcja brązu była już rzadkim zjawiskiem i ograniczała się wyłącznie do wysoce zurbanizowanych nizinnych obszarów, gdzie znajdowało się wiele miast. Badacze do niedawna byli przekonani, że w epoce żelaza, która była sukcesorką epoki brązu, wytwarzanie wykonanych z brązu przedmiotów polegała wówczas głównie na przetapianiu starego, zużytego brązu.

Nowe odkrycie dokonane w El-Ahwat jednak temu przeczy, gdyż jak się okazuje nawet małe, górskie osady, którym kilka tysięcy lat temu było stanowisko na którego terenie prowadzono badania archeologiczne, mogły odkrywać ważną rolę w produkcji brązu na skalę regionalną. Były one częścią rozbudowanych sieci handlowych, które łączyły kopalnie miedzi w dolinie Araba z ośrodkami produkcji w głębi lądu. Tym samym najnowsze badania w północnym Izraelu wykazały, że metalurgia brązu była w tym czasie nadal bardzo rozwinięta, rozproszona i powiązana z handlem.

Unikatowe odkrycie z północnego Izraela

.Wytwarzanie brązu w południowym Lewancie opierało się na złożonej sieci handlowej, która łączyła kopalnie miedzi w Dolinie Arabah z położonymi w głębi lądu regionu ośrodkami produkcyjnymi. Zespół naukowców na czele którego stał dr Tzilli Eshel z Uniwersytetu w Hajfie przeanalizował  unikatowy zbiór odlewów do brązu i miedzi, fragmenty żużla oraz narzędzie, jakie zostały zidentyfikowane na terenie stanowiska El-Ahwat.

Wykorzystując mikroskopię optyczną, analizę chemiczną i badania izotopów ołowiu naukowcy odkryli najstarsze dowody produkcji brązu w Lewancie. Oprócz samych wyraźnych śladów produkcji brązu bogata w cynę bryłka osadzona w fragmencie żużla stanowiła ostateczny dowód na to, że brąz był wytwarzany na miejscu z surowców, a nie z recyklingu. El-Ahwat tym samym stało się pierwszym stanowiskiem w południowej części Lewantu, w którym znaleziono jednoznaczne dowody na pierwotną produkcję brązu we wczesnej epoce żelaza.

Czym jest brąz?

.Brąz to produkt będący efektem stopu miedzi z cyną, w stosunku 9 do 1 (czyli innymi słowy 90 proc. miedzi w stosunku do 10 proc. cyny). Podane podstawowe proporcje to tylko jeden z możliwych wariantów składu brązu. W praktyce zawartość cyny w materiałach, narzędziach, przedmiotach z brązu kilka tysięcy lat temu wahała się często od kilku procent do nawet 20 procent.

Stop miedzi z cyną, jakim jest brąz, stał się przełomowym wynalazkiem, który nadał nazwę całej epoce prehistorii – za jej początek można wskazać 3500-3400 r. p.n.e., ale jest to umowna tylko data, gdyż w zależności od regionu i części świata epoka brązu przypadła na inny okres czasowy. Tym samym początek epoki brązu na Bliskim Wschodzie (powyższa wskazana data) dzieli od epoki brązu w Europie Środkowej (2200 r. p.n.e.) dobre tysiąc lat. Po epoce brązu nastąpiła epoka żelaza, której początek na Bliskim Wschodzie przypada na XV wiek p.n.e.

Marcin Jarzębski