Order Orła Białego 2025. Kogo uhonorowano?
Prezydent Andrzej Duda wręczył 3 maja 2025 r. w dniu polskiego święta narodowego Order Orła Białego 2025 r. Najwyższym polskim odznaczeniem państwowym nagrodził Jerzego Kropiwnickiego – działacza opozycji demokratycznej w PRL oraz Janusza Kapustę – wybitnego polskiego rysownika, malarza i scenografa.
Jerzy Kropiwnicki. Order Orła Białego 2025
Jerzy Kropiwnicki urodził się 5 lipca 1945 r. w Częstochowie, ale życie zawodowe i rodzinne związał z Łodzią. Ukończył studia na Wydziale Handlu Zagranicznego Szkoły Głównej Planowania i Statystyki w Warszawie, a następnie doktoryzował się na Wydziale Ekonomiczno-Socjologicznym Uniwersytetu Łódzkiego, z którym był związany przez dużą część swojego zawodowego życia.
W życiu publicznym zaistniał po sierpniu 1980 roku. Jako pracownik naukowy wszedł do władz Międzyzakładowego Komitetu Założycielskiego, a potem Zarządu Regionu Ziemi Łódzkiej NSZZ „Solidarność”. Został wiceszefem ZR, zastępcą Andrzeja Słowika. Współtworzył struktury „Solidarności” zarówno na poziomie zakładowym, jak i regionalnym i ogólnopolskim.
Szybko stał się jednym z najbardziej wyrazistych działaczy w skali całego kraju. Na posiedzeniach Krajowej Komisji Porozumiewawczej, a potem Komisji Krajowej „Solidarności” był jednym z najaktywniejszych mówców, a w oczach władz PRL uchodził za radykała.
Po wprowadzeniu stanu wojennego za zorganizowanie akcji protestacyjnej w regionie został aresztowany, a następnie trafił na wiele lat do więzienia. Skazany przez sąd na 4,5 roku pozbawienia wolności, wyrok odbywał w zakładach karnych o zaostrzonym rygorze – w Barczewie i Hrubieszowie. Wraz z innymi więźniami podjął kilka głodówek, w tym jedną trwającą nieprzerwanie przez 57 dni. Wyszedł na mocy amnestii w 1984 roku. Po wyjściu z więzienia wrócił do działalności antykomunistycznej w podziemnych strukturach „Solidarności”.
„Muszę powiedzieć, że nie znoszę określenia „karnawał Solidarności”. Miałem wrażenie, że całe zadanie „Solidarności” polegało na tym, żeby cały czas biec do przodu i broń Boże nie uświadomić sobie w pełni, w jakich warunkach działamy. Ze Związkiem Sowieckim na naszych granicach, z armią NRD, która chce nam pomóc, z Czechami, którzy chcą nam się zrewanżować za Praską Wiosnę oraz oczywiście z różnymi sługusami reżimów obcych Polsce. I to był dla mnie taki okres, a nie żaden karnawał” – podkreślił w marcu br. podczas zorganizowanej w Łodzi konferencji z okazji 45. rocznicy powstania „Solidarności”.
W 1989 należał do tych działaczy „Solidarności”, którzy kontestowali Okrągły Stół – wchodził w skład tzw. Grupy Roboczej związku, krytycznej wobec Lecha Wałęsy i skupionych wokół niego działaczy. Nie wziął w związku z tym udziału w wyborach 4 czerwca 1989 roku.
Jesienią tego roku Jerzy Kropiwnicki znalazł się wśród założycieli Zjednoczenia Chrześcijańsko-Narodowego – jednej z pierwszych nowych partii, powstałych po przełomie ustrojowym. W 1991 roku jako działacz ZChN kandydował do Sejmu w pierwszych w pełni demokratycznych wyborach (z listy Wyborczej Akcji Katolickiej) i został posłem. W grudniu wszedł w skład rządu Jana Olszewskiego – został ministrem pracy i polityki socjalnej.
W tym okresie ówczesny polityk Unii Demokratycznej Andrzej Celiński zarzucił Jerzemu Kropiwnickiemu, że jako działacz Związku Młodzieży Socjalistycznej w Szkole Głównej Planowania i Statystyki w Warszawie (dziś SGH) był aktywny po stronie władz podczas wydarzeń marca 1968. Kropiwnicki zarzucił wtedy Celińskiemu kłamstwo i replikował, że bronił wtedy represjonowanych studentów.
Po odwołaniu gabinetu Jana Olszewskiego i krótkim epizodzie kierowania rządem przez Waldemara Pawlaka powstał rząd Hanny Suchockiej, współtworzony przez niemal wszystkie ugrupowania postsolidarnościowe w Sejmie I kadencji. Filarami koalicji rządowej były Unia Demokratyczna i ZChN. Kropiwnicki znowu został członkiem rządu – tym razem ministrem-kierownikiem Centralnego Urzędu Planowania.
Po przedterminowych wyborach w 1993 roku znalazł się, wraz z niemal całą prawicą, poza Sejmem. Wrócił do niego w 1997 roku jako poseł Akcji Wyborczej Solidarność (w której skład wchodził ZChN). Został też członkiem rządu Jerzego Buzka, tworzonego przez AWS i Unię Wolności – objął urząd ministra-członka Rady Ministrów, kierującego Rządowym Centrum Studiów Strategicznych (utworzonym w miejsce CUP).
W czasach rządu Buzka Jerzy Kropiwnicki był w ostrym konflikcie z liderem UW, a zarazem wicepremierem i ministrem finansów Leszkiem Balcerowiczem, którego reformę krytykował już w 1990 r. Ogłaszane na cyklicznych konferencjach prasowych Kropiwnickiego wskaźniki i prognozy ekonomiczne, przygotowywane przez RCSS, były niejednokrotnie w sprzeczności z tymi, prezentowanymi przez MF.
„Jeżeli chodzi o mój słynny spór z Balcerowiczem, to on był fundamentalny. Ja byłem keisistą – człowiekiem, który uważa, że gospodarka, żeby się wydobyć musi być stymulowana. Mądrze i rozsądnie, bo byłem neokeisistą. Nie mogłem się zgodzić się na to, że jedynym lekarstwem na gospodarkę jest: ciąć, ciąć, ciąć, a najlepiej po sferze społecznej. To po prostu było samobójstwo, i w sensie politycznym i gospodarczym” – wyjaśnił.
Balcerowicz zarzucał Kropiwnickiemu nielojalność wobec całego rządu i kilkakrotnie żądał od kierownictwa AWS odwołania go ze stanowiska. Kropiwnicki bronił się, że tylko przedstawia prognozy. Spór zakończyło opuszczenie przez UW koalicji rządowej i gabinetu Buzka w czerwcu 2000 roku. Wtedy Kropiwnicki objął nowy resort – został ministrem rozwoju regionalnego i budownictwa.
Po klęsce wyborczej AWS w 2001 roku znów znalazł się poza parlamentem. W 2002 roku został prezesem znajdującego się w ostrym kryzysie ZChN (kierował tą partią do 2006 roku). Jako prezes ZChN w 2004 roku współtworzył z prezesem PSL Januszem Wojciechowskim i Zbigniewem Religą efemeryczną koalicję „Zgoda”, animował także Chrześcijański Ruch Samorządowy. Ruchy te organizował już jako prezydent Łodzi, bo w 2002 roku wystartował w pierwszym bezpośrednich wyborach samorządowych na prezydenta tego miasta. Wygrał w drugiej turze z kandydatem SLD, choć Sojusz był wtedy w Łodzi formacją bardzo wpływową.
Prezydentem miasta Łodzi był dwie kadencje – ponownie wybrany został w 2006 roku, kandydując ze wsparciem Prawa i Sprawiedliwości. Pokonał wtedy kandydata PO Krzysztofa Kwiatkowskiego. Rządy Kropiwnickiego w mieście nie były wolne od kontrowersji. Zasłynął m.in. sporem o obsadę stanowiska dyrektora Teatru Nowego i zakazami organizowania Parady Równości. Z dużym zaangażowaniem podejmował wiele inicjatyw w celu upamiętnienia historii, która rozgrywała się na terenie miasta. Jego zasługą były m.in.: budowa lotniska na Lublinku, powstanie wielofunkcyjnej hali (obecnie Atlas Arena), uruchomienie Łódzkiego Tramwaju Regionalnego, utworzenie Parku Ocalałych oraz zainicjowanie rewitalizacji EC1 i opracowanie koncepcji budowy Nowego Centrum Łodzi.
„Dla mnie wejście do Łodzi było ogromną szansą na to, że nareszcie mogłem gospodarzyć. Wiedziałem, że wyzwanie jest ogromne, bo Łódź była wówczas miastem upadającego przemysłu włókienniczego, po którym zostały jedynie zniszczone w różnym stopniu ruiny. Musiałem też zacząć urzędowanie od cięcia budżetu o 10 procent. Jednak w ciągu tych kilku lat Łódź z upadłego miasta przemysłu włókienniczego i setek tysięcy bezrobotnych zaczęła przeobrażać się w europejskie centrum AGD i centrum przemysłu informatycznego, bo ściągnęliśmy do miasta Della. To uważam za jedno z większych osiągnięć mojej kadencji” – wspominał niedawno.
W 2009 zebrano w Łodzi 85 tys. podpisów pod wnioskiem o przeprowadzenie referendum odwołującego prezydenta ze stanowiska. Odbyło się ono 17 stycznia 2010. Frekwencja wyniosła 22,2 proc., a ponad 95 proc. głosujących opowiedziało się za przedterminowym odwołaniem Kropiwnickiego z urzędu. Referendum był wiążące, więc Kropiwnicki w styczniu 2010 roku przestał pełnić funkcję.
To m.in. jego inicjatywie jako prezydenta Łodzi zawdzięczamy fakt, że Święto Trzech Króli 6 stycznia jest dniem wolnym od pracy (od 2011 roku) – był jednym z inspiratorów inicjatywy ustawodawczej w tej sprawie.
Jesienią 2010 roku został powołany przez prezesa NBP Marka Belkę na stanowisko doradcy. W wyborach 2015 roku kandydował z poparciem PiS do Senatu, ale nie został wybrany.
Na początku 2016 roku z rekomendacji PiS został powołany przez Senat na sześcioletnią kadencję w skład Rady Polityki Pieniężnej. Po zakończeniu kadencji w RPP, w styczniu 2022 roku został doradcą prezesa NBP Adama Glapińskiego ds. obserwacji i analizy światowego rynku ropy naftowej i gazu ziemnego.
Jerzy Kropiwnicki pracował też jako wykładowca kilku uczelni w USA. Zna biegle cztery języki – angielski, rosyjski, hiszpański i włoski.
Jest odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, nadanym w 1990 roku przez prezydenta RP na uchodźstwie Ryszarda Kaczorowskiego, a także Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, nadanym mu przez prezydenta Lecha Kaczyńskiego. Od 2009 roku wchodzi w skład Kapituły Orderu Odrodzenia Polski. Został również wyróżniony nagrodą „Serce Łodzi” oraz otrzymał Odznakę Honorową za Zasługi dla Województwa Łódzkiego.
Janusz Kapusta. Order Orła Białego 2025
Janusz Kapusta – malarz, rysownik, plastyk i scenograf, odkrywca nowej figury geometrycznej K-DRON, pierwszy artysta, któremu udało się połączyć złoty i srebrny podział w ramach jednego mającego geometryczną postać dzieła, został w sobotę uhonorowany Orderem Orła Białego przez prezydenta Andrzeja Dudę.
Janusz Kapusta mówi o sobie, że jest artystą o zainteresowaniach matematycznych i filozoficznych. Jego twórczość obejmuje małe formy graficzne, plakaty, ilustracje do czasopism, grafiki i ilustracje książkowe, a także scenografię i malarstwo.
Janusz Kapusta urodził się w 1951 r. w Zalesiu. Studiował na Akademii Sztuk Pięknych w Poznaniu oraz na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej. Odbył także studia z filozofii w Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie. W 2010 roku uzyskał stopień doktora na Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie.
W 1981 roku wyjechał do Nowego Jorku. Współpracował m.in. z „New York Timesem”, „The Wall Street Journal”, „The Washington Post”, „The Boston Globe” i „Nature”. Jest laureatem m.in. nagrody za najlepszy rysunek prasowy opublikowany na świecie, którą otrzymał w Sintrze (Portugalia), pierwszej nagrody na międzynarodowym biennale rysunku prasowego w Teheranie (Iran) czy Grand Prix na międzynarodowym konkursie w Ankarze upamiętniającym 80. rocznicę Republiki Tureckiej. Jest też autorem ilustracji do bibliofilskiego wydania „Zniewolonego umysłu” Czesława Miłosza.
W 2007 roku Janusz Kapusta został wybrany przez prestiżowe londyńskie pismo „Nature” do zilustrowania serii 14 artykułów o najważniejszych odkryciach naukowych na świecie.
Dzieła artysty znajdują się w zbiorach wielu muzeów i galerii na całym świecie (m.in.: Museum of Modern Art (MoMA) w Nowym Jorku, Museum of Modern Art w San Francisco, IBM Collection, Muzeum Sztuki w Łodzi). Zaprojektował scenografię między innymi do opery Roberta Wilsona „Czarny jeździec”, „Carmen” w warszawskim Teatrze Wielkim i do „Snu nocy letniej”.
W roku 1985 odkrył nową figurę geometryczną, jedenastościenną bryłę, którą nazwał K-DRON i później opatentował. W 2017 r., w wywiadzie dla PAP powiedział: „Fascynuje mnie ciągle to samo – sama bryła. Okazała się znacznie bogatsza niż byłem tego świadom na początku. W pewnym sensie ona ujawniała się w czasie. Zajęło mi osiem lat, żeby znaleźć jej naturalne umiejscowienie w kosmosie, 13 lat żeby spotkać mądrego matematyka, który odkrył związki powierzchni K-DRON-u z równaniem drgającej struny, 26 lat, żeby spotkać lekarza, biologa i naukowca, który zadał pytanie o związki K-dronu z życiem. K-dron się ciągle rozwija i ja się z nim rozwijam”.
W 1999 roku w Muzeum Sztuki w Łodzi odbyła się wystawa całkowicie poświęcona K-DRON-owi. W tym samym roku w Teatrze Aktora i Lalki Ateneum w Katowicach odbyła się premiera sztuki dla dzieci „Planeta K-DRON, czyli tajemnica przerwanej podróży”, której Kapusta był autorem, scenografem i reżyserem.
W 2000 roku artysta odkrył nowe i nieznane wcześniej zasady złotej proporcji i przedstawił je na konferencjach matematycznych na amerykańskich uniwersytetach. Jego artykuły ukazały się w czasopismach matematycznych w Stanach Zjednoczonych i Japonii. W 2004 roku opublikował swoje odkrycie polegające na połączeniu złotego i srebrnego podziału w jednej geometrycznej konstrukcji. „Każde odkrycie jest w pewnym sensie podarunkiem kosmosu, wydarza się przypadkiem. Dopiero wtedy stajemy się świadomi tego, co się nam przytrafiło” – mówił w tym samym wywiadzie dla PAP.
„3 stycznia 2000 roku usiadłem do komputera, żeby sprawdzić pewien pomysł geometryczny związany z najważniejszą proporcją na świecie, czyli ze złotym podziałem i nie odszedłem od tego komputera przez następne trzy lata. W rezultacie odkryłem całą serię nowych, nieznanych wcześniej podstawowych jego zasad i w konsekwencji jako jedyny nie-matematyk byłem zaproszony przez prof. Jay Kappraffa i japońskie naukowe pismo +Forma+ do ich opisania” – wspominał artysta.
Jest autorem m.in. książki „K-DRON. Opatentowana nieskończoność”. W 2009 w Kole został odsłonięty pierwszy na świecie pomnik K-dronu.
W 2020 roku Janusz Kapusta powrócił do Polski.
Znalazł się w komitecie wspierającym kandydaturę Karola Nawrockiego na prezydenta.
PAP/AJ
