Pokojowa Nagroda Nobla w 2023 r. dla Nagres Mohammadi
6 października Norweski Komitet Noblowski ogłosił, że Pokojowa Nagroda Nobla w roku 2023 trafi w ręce Nagres Mohammadi „za jej walkę z opresją wobec kobiet w Iranie oraz walkę o prawa człowieka i wolność każdej jednostki”.
Pokojowa Nagroda Nobla: charakterystyka, pierwsi laureaci, polskie akcenty
.Pokojowa Nagroda Nobla przyznawana jest wybranym osobom lub organizacjom za „największą lub najlepszą pracę na rzecz braterstwa między narodami, likwidacji bądź ograniczenia stałych armii i udziału oraz promowania kongresów pokojowych”. Nagrodę ustanowił w 1895 r. Alfred Nobel, szwedzki chemik, inżynier, przemysłowiec i filantrop, wynalazca dynamitu.
Zgodnie z wolą Alfreda Nobla laureaci nagrody wybierani są przez pięcioosobowy Norweski Komitet Noblowski, którego skład wyłaniany jest przez parlament Norwegii.
Nominacje do nagrody mogą być zgłaszane przez: członków zgromadzeń narodowych i rządów poszczególnych państw oraz członków Unii Międzyparlamentarnej; członków Stałego Trybunału Arbitrażowego i Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości w Hadze; członków Instytutu Prawa Międzynarodowego; pracowników naukowych z tytułem profesora zwyczajnego lub nadzwyczajnego w dziedzinie historii, nauk społecznych, filozofii, prawa i teologii, a także rektorów uniwersytetów (lub ich odpowiedników) oraz dyrektorów instytutów spraw międzynarodowych i badań nad pokojem; laureatów Pokojowej Nagrody Nobla, w tym członków zarządów instytucji, które ją otrzymały; obecnych i byłych członków Norweskiego Komitetu Noblowskiego; byłych stałych doradców Norweskiego Instytutu Noblowskiego.
Otrzymawszy spis kandydatur, które mogą być zgłaszane od września roku poprzedzającego moment ogłoszenia wyników, do dnia 1 lutego w roku przyznania nagrody, Norweski Komitet Noblowski dokonuje wstępnej selekcji, na podstawie której wyłania krótką listę kandydatów (zwykle 12-30 nazwisk). Ta następnie przedstawiana jest stałym doradcom Norweskiego Instytutu Noblowskiego, którzy przygotowują raport na temat każdego z kandydatów. Raporty wracają na kolejnym etapie do Norweskiego Komitetu Noblowskiego, który dokonuje ostatecznego wyboru laureata bądź laureatów na drodze głosowania większościowego.
Wszystkie informacje dotyczące nominacji – w tym lista nominujących i nominowanych, a także przesłanki do zgłoszenia kandydatur – pozostają tajne przez 50 lat.
Uroczystość wręczenia Pokojowej Nagrody Nobla odbywa się tradycyjnie 10 grudnia w Oslo (od 1990 r. w budynku tamtejszego ratusza). Każdemu laureatowi wręczany jest dyplom, medal oraz nagroda pieniężna, której wysokość ustala co roku Fundacja Nobla.
Pokojową Nagrodę Nobla po raz pierwszy przyznano w 1901 r. Wyłoniono wówczas dwóch laureatów: Frédérica Passy’ego – francuskiego polityka i ekonomistę, przedstawiciela ruchu pacyfistycznego, współzałożyciela Unii Międzyparlamentarnej i jednego z głównych promotorów pokoju światowego, a także Henriego Jeana Dunanta – szwajcarskiego przedsiębiorcę i filantropa, założyciela Czerwonego Krzyża, pomysłodawcę i współorganizatora pierwszej konwencji genewskiej. Powstały dzięki Dunantowi Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża również otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla. Przyznano mu ją nawet kilkukrotnie – w latach 1917, 1944 i 1963 (wspólnie z Międzynarodowym Ruchem Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca). MKCK stał się tym samym najczęściej nagradzanym laureatem w historii.
Pierwszym polskim laureatem Pokojowej Nagrody Nobla został w 1983 r. Lech Wałęsa, który otrzymał nagrodę „za pokojową walkę o wolne związki zawodowe i prawa człowieka w Polsce”. W roku 1995 Pokojową Nagrodę Nobla przyznano również Józefowi Rotblatowi, polskiemu fizykowi o żydowskich korzeniach, który osiadł w Wielkiej Brytanii, asystentowi Marii Skłodowskiej-Curie, uczestnikowi Projektu Manhattan, który z czasem stał się jednym z czołowych przedstawicieli ruchu pacyfistycznego, działającego na rzecz rozbrojenia nuklearnego. Wraz z Rotblatem nagrodę przyznano wówczas także organizacji Pugwash (Konferencja Pugwash w Sprawie Nauki i Problemów Światowych), której polski fizyk był współzałożycielem i prezesem, „za ich wysiłki na rzecz umniejszenia roli odgrywanej przez broń jądrową w polityce międzynarodowej i, w dłuższej perspektywie, do wyeliminowania takiej broni”.
Sylwetka Nagres Mohammadi i uzasadnienie decyzji Norweskiego Komitetu Noblowskiego
.Norweski Komitet Noblowski ogłosił, że Pokojowa Nagroda Nobla w roku 2023 trafi w ręce Nagres Mohammadi „za jej walkę z opresją wobec kobiet w Iranie oraz walkę o prawa człowieka i wolność każdej jednostki”.
Jak przekazano w uzasadnieniu, „tegoroczna Nagroda Pokojowa jest także wyrazem uznania dla setek tysięcy ludzi, którzy w poprzednim roku demonstrowali przeciwko polityce reżimu teokratycznego wymierzonej w kobiety, polegającej na dyskryminacji i ucisku. Tylko zapewniając wszystkim równe prawa, świat może osiągnąć braterstwo między narodami, które starał się promować Alfred Nobel. Nagroda dla Narges Mohammadi jest zgodna z długą tradycją, zgodnie z którą Norweski Komitet Noblowski przyznaje Pokojową Nagrodę osobom działającym na rzecz sprawiedliwości społecznej, praw człowieka i demokracji. Są to ważne warunki wstępne trwałego pokoju”.
Narges Mohammadi jest obrończynią praw człowieka i bojowniczką o wolność. „Jej odważna walka o wolność słowa i prawo do niezależności wiązała się z ogromnymi kosztami osobistymi. W sumie reżim w Iranie aresztował ją 13 razy, pięć razy skazał i przyznał karę 31 lat więzienia oraz 154 batów. Narges Mohammadi nadal przebywa w więzieniu” – napisano na oficjalnym portalu poświęconym Nagrodzie Nobla.
W uzasadnieniu przekazano również, że motto przyjęte przez demonstrantów w Iranie – Kobieta – Życie – Wolność – „trafnie wyraża poświęcenie i pracę Narges Mohammadi”.
Kobieta – „ponieważ walczy z systematyczną dyskryminacją i uciskiem kobiet”.
Życie – „ponieważ wspiera walkę kobiet o prawo do nieskrępowanego i godnego życia. Ta walka na terenie całego Iranu spotkała się z prześladowaniami, więzieniem, torturami, a nawet śmiercią”.
Wolność – „ponieważ walczy o wolność słowa i prawo do niezależności, a także przeciwko przepisom wymagającym od kobiet pozostawania poza zasięgiem wzroku i zakrywania ciała. Żądania wolnościowe wyrażane przez [irańskich] demonstrantów dotyczą nie tylko kobiet, ale całego społeczeństwa”.
Nagres Mohammadi jest 19 kobietą w historii nagrodzoną Pokojową Nagrodą Nobla.
Irańska lekcja wolności
.„Patrząc przez nasze zachodnie okulary na to, co dzieje się w Iranie, nie dostrzegamy w pełni specyfiki tej walki o wolność. Tym, co nas różni, jest stosunek do sacrum i tajemnicy” – pisze Sonia MABROUK, francuska dziennikarka współpracująca z Europe 1 oraz CNews.
„Nie dbam o to, czy zginę w tej wojnie. Co pozostanie z tego, co kochałem? To pytanie zadane przez Antoine’a de Saint-Exupéry’ego w liście z 30 lipca 1944 roku do generała X odbija się echem w sercach Iranek po śmierci Mahsy Amini 16 września 2022 r.” – twierdzi Sonia MABROUK.
Jak podkreśla, „te wszystkie kobiety nie dbają o to, czy zostaną zatrzymane lub czy przytrafi im się coś gorszego. Liczy się tylko to jedno zasadnicze pytanie: Co pozostanie nam z tego, co kochałyśmy…? I podobnie jak Saint-Exupéry martwi się o los czekający obyczaje, niezastąpione intonacje i pewien duchowy blask, tak Iranki buntujące się przeciwko teokratycznemu reżimowi mułłów próbują zachować resztki cywilizacji niemal w całości zdewastowanej przez fanatyków”.
Owa ginąca cywilizacja dąży bowiem do pogodzenia świadomości islamskiej z nowoczesnością. Jej podwaliny odnajdujemy zresztą w sloganie wykrzykiwanym na ulicach przez dzielne Iranki: „Kobiety, życie, wolność”. W tych trzech słowach zawiera się zasadniczo to, co nurtowało przez wieki wiele najznamienitszych umysłów: rozdźwięk między społeczeństwami muzułmańskimi a ewolucją świata.
„Trwamy w fałszywym przekonaniu, że mamy monopol na wolność, gdy tymczasem w naszym zachodnim świecie, pozbawionym możliwości odwołania się do sacrum, posiadamy jedynie jej iluzję. Możemy sobie podskakiwać i krzyczeć „Wolność!”, „Wolność!”, „Wolność!”, ale czymże ona jest bez elementów sacrum? Na cóż być ludźmi wolnymi, jeśli nie jesteśmy w stanie żyć życiem duchowym? Jak możemy dawać lekcję wolności całemu światu, jeśli jedyne, co jesteśmy w stanie zrobić, to gromadzić się wokół atrap sacrum i absolutu?” – pyta Sonia MABROUK.
