Stela z Erzin – czyli jak Hetyci stanowili inspirację dla greckiej mitologii

Jedno z najważniejszych odkryć archeologicznych w historii Turcji dotyczące Hetytów zostało dokonane w 1987 r., kiedy rolnik o nazwisku Günay podczas orania swojego pola w miejscowości Yurtlak natrafił na bazaltową stelę sprzed wieków. Chociaż ten niezwykły artefakt wraz z biegiem wiekiem uległ ułamaniu na dwie połówki, to i tak jest to bezcenny skarb, który odsłania wiele z tajemnic wiążących się z mitologiami starożytnego świata i ich ewolucją.  

Stela z Erzin

.Stela z Erzin w przypadku dolnej części ma wydłużoną podstawę, co wskazuje, że pierwotnie stanowiła ona jedynie fragment większej konstrukcji architektonicznej. Mierzona od góry do dołu ta pionowa kamienna płyta liczy imponujące 96 cm wysokości, 46 cm szerokości oraz 16 cm grubości. Na przedniej powierzchni steli znajduje się relief ukazujący hetyckiego boga burzy Tarḫunza. Starożytne bóstwo zostało ukazane na tym dziele zgodnie z najbardziej rozpowszechnionym motywem – bożek stoi dumnie w majestatycznej pozie na byku.

Ukazany na steli Tarḫunz w prawej dłoni dzierży topór o dwóch ostrzach, będący symbolem panowania i autorytetu władcy, zaś w lewej dłoni trzyma błyskawicę, która reprezentowała jego boskie powiązanie z burzami i zjawiskami pogodowymi. Co ciekawe zaprezentowane na steli bóstwo jednocześnie lewą ręką chwyta węża za górną część kręgów szyjnych. Tego typu motyw stanowi odstępstwo od tradycyjnych przedstawień boga burzy. Środkowa i dolna część wijącego się ciała węża oplata Tarḫunza, a jego ogon unosi się ku górze po lewej stronie steli, co sugeruje zaciekłą i dynamiczną walkę pomiędzy bóstwem i wielkim wężowatym monstrum.

Nad postacią boga burzy widoczny jest częściowo uszkodzony symbol uskrzydlonego dysku słonecznego, który dodatkowo podkreśla boski status ukazanej postaci oraz jej związek z siłami niebiańskimi. Ten niepozorny motyw ikonograficzny ma istotne znaczenie, gdyż łączy boga burzy z bóstwami solarnymi, informuje portal „Arkeonews„.

Hetycka mitologia stanowiła inspirację dla starożytnych Greków

.Łączenie bóstwa związanego z jednym żywiołem z innymi siłami przyrody było częstą praktyką w starożytnych kulturach. Obecność uskrzydlonego dysku słonecznego na steli z Erzin może stanowić dowód na powiązania tego artefaktu z późniejszą mitologią grecką, w której występują analogiczne motywy, zwłaszcza w przypadku przedstawień takich bóstw jak Helios, czy Apollo.

Eksperci datują stelę na okres pomiędzy IX a VIII wiekiem p.n.e., co tym samym umieszcza ją w kluczowym momencie starożytnej historii, kiedy to kultura hetycka przeżywała swój złoty wiek  i tym samym intensywnie oddziaływała na sąsiednie cywilizacje oraz społeczności.

.Hetyci słynęli z bogatej mitologii i złożonego panteonu bóstw, czego dowodem jest stela z Erzin, która jest bezcennym źródłem informacji na temat hetyckich wierzeń i ich złożonego panteonu, a także sztuki i artystycznych form przekazu tej kultury. Szczególnie interesującym aspektem związanym z tym obiektem jest to, że umożliwia on prześledzenie przejście motywów mitologicznych z kultury hetyckiej do kultury greckiej, co ukazuje intensywny poziom wymiany kulturowej pomiędzy obydwoma ludami w regionie na przestrzeni wieków.

Marcin Jarzębski