Tabliczki klinowe rozczytane dzięki Sztucznej Inteligencji

Udało się zaprząc sztuczną inteligencję do tego, aby przetłumaczyła tabliczki klinowe zapisane w języku akadyjskim – informują naukowcy na łamach pisma „PNAS Nexus”.

.Pismo klinowe wynaleziono na starożytnym Bliskim Wschodzie. Miało różne odmiany i zapisywano za jego pomocą wiele języków, takich jak sumeryjski, akadyjski, hetycki czy staroperski. Ma ono skomplikowaną strukturę, ponieważ te same znaki mogą reprezentować zarówno konkretne słowa, jak i nieść wartość fonetyczną lub gramatyczną. Jednak dzięki zastosowaniu najnowocześniejszych narzędzi badawczych w postaci sztucznej inteligencji naukowcom udało się rozczytać tabliczki klinowe zapisane w języku akadyjskim.

Akadyjskie tabliczki klinowe

.Na przykład jeden ze znaków w języku akadyjskim („ud”) pierwotnie oznacza słońce, ale występuje również w co najmniej 17 funkcjach określających wartość fonetyczną i sześciu znaczeniowych, które zależą od kontekstu. Nawet więc transliteracja pisma klinowego na alfabet łaciński zakłada interpretację.

Do naszych czasów zachowały się setki tysięcy glinianych tabliczek, niektóre z nich datowane są nawet na prawie 5,5 tys. lat. Biorąc pod uwagę niewielką liczbę ekspertów, którzy znają te języki, nie jest możliwe przetłumaczenie takiej ilości tekstu metodami tradycyjnymi.

Sztuczna inteligencja dokonująca transliteracji starożytnego języka

.Zespół pod kierunkiem Shai Gordina z Ariel University w Izraelu opracował oprogramowanie, które potrafi tłumaczyć z języka akadyjskiego na angielski. Naukowcy użyli sztucznej inteligencji, którą trenowali dwukierunkowo. Jeden model przekłada akadyjski z zapisu klinowego, drugi zaś korzysta z transliteracji w alfabecie łacińskim. Wersja przystosowana do korzystania z transliteracji osiąga lepsze rezultaty. Zdarza się wprawdzie, że program tworzy nonsensowne zdania (autorzy używają terminu „halucynacje”) – zgodne ze składnią angielską, ale nieoddające znaczenia w akadyjskim. W większości przypadków jednak program generuje wersję, która jest użyteczna jako punkt wyjścia.

Problemy w przekładaniu takich wymarłych języków jak akadyjski

.W artykule autorzy piszą o trudnościach związanych z przekładaniem z takich języków jak akadyjski. Oprócz wieloznaczności znaków czy braku interpunkcji dochodzi kwestia uszkodzenia wielu tabliczek. Pojawia się zatem problem z rekonstrukcją kontekstu. Zdaniem autorów oprogramowanie może spełniać swoje zadanie, dostarczając tekst początkowy, który będzie następnie redagowany przez ludzi.

Początki archeologii w Egipcie

.Na temat pochodzących z Europy pierwszych archeologów odkrywających w XIX wieku pozostałości jednej z pierwszych największych cywilizacji świata, czyli Egiptu, na łamach “Wszystko Co Najważniejsze” pisze prof. Jean WINAND w tekście “Egipt przed Champollionem“.

“Wyprawa do Egiptu, prowadzona przez młodego generała Bonaparte pod koniec XVIII wieku, odnowiła zainteresowanie starożytnym Egiptem. Przypadkowe wydarzenie miało wreszcie rozwikłać tajemnicę hieroglifów. W czerwcu 1799 r. w Rosetcie odkryto kamienną płytę z okresu ptolemejskiego, z wyrytym tekstem dekretu wydanego w 196 roku przed Chrystusem. Napisali go kapłani ze świątyni w Memfis w różnych wersjach: pismem hieroglificznym, demotycznym i po grecku”.

“Zainteresowanie tym archeologicznym znaleziskiem szybko rozeszło się po świecie. W istnym wyścigu do rozszyfrowania, który miał trwać nieco ponad dwadzieścia lat, głównymi konkurentami byli Silvestre de Sacy, Johan David Åckerblad, Thomas Young i oczywiście Jean-François Champollion”.

“Champollion wyróżniał się na tle swoich poprzedników wnikliwym podejściem do kultury egipskiej i dogłębną znajomością języka koptyjskiego; badaniom Koptów poświęcił wiele lat życia. Po raz pierwszy pokazał, że pisma hieratyczne i demotyczne były uproszczeniami pisma hieroglificznego. Relacje między tymi pismami pozwoliły mu dostrzec fonetyczny wymiar pisma hieroglificznego”.

.”Właśnie to odkrycie jest pamiętane jako „odszyfrowanie” 27 września 1822 roku. Champollion zdołał odczytać na kamieniu z Rosetty zapisane fonetycznie imię Ptolemeusza. W swojej pracy Précis du système hiéroglyphique des anciens Égyptiens, opublikowanej w 1824 roku, udowodnił, że pismo egipskie składało się nie tylko ze znaków ideograficznych. Wyliczył 864 odrębne znaki hieroglificzne, które składają się na złożony system: „pismo, które jest jednocześnie figuratywne, symboliczne i fonetyczne”. Gdy po wyprawie do Egiptu wrócił do Francji, w 1831 r. utworzono dla niego katedrę archeologii egipskiej w Collège de France, co dało początek akademickiej egiptologii” – pisze prof. Jean WINAND.

PAP/WszystkoCoNajważniejsze/MJ