Uśmiechnięta meduza z Amastris. Niezwykłe odkrycie w mieście pierwszej tyranki w historii  

W trakcie wykopalisk prowadzonych na terenie starożytnego miasta Amastris, którego ruiny stanowią część współczesnego miasta Amasra w północnej Turcji, przez archeologów została odkryta płaskorzeźba przedstawiająca uśmiechniętą meduzę.   

Uśmiechnięta meduza z Amastris

.Niezwykła rzeźba, jeśli chodzi o styl wykonania, przypomina liczne przedstawienia w starożytnej sztuce greckiego boga miłości oraz namiętności seksualnej Erosa. Jak stwierdzili eksperci, meduza z Amatris charakteryzuje się delikatnym, niemal dziecięcym uśmiechem. Zabytek ten został odsłonięty przez archeologów podczas prac badawczych realizowanych na terenie rzymskiej stoa, czyli wolno stojącej hali kolumnowe, jaka znajdowała się w Amatris.

Unikatowe odkrycie wywołało entuzjazm nie tylko wśród archeologów, ale także historyków kultury, ponieważ uśmiechnięta meduza znacznie odbiega od tradycyjnego wyobrażenia tej istoty z mitologii greckiej, która była przedstawiana jako przerażające monstrum. I tak zamiast włosów miała ona skrzydlate wężowe włosy, które oplatały jej głowę, zaś jej spojrzenie zamieniało nieszczęśników w kamień. Była ona najmłodszą z trzech gorgon i jednocześnie najgroźniejszą z swych sióstr. Zgodnie z mitami była ona córką Forkosa i Keto.

Tymczasem Meduza z Amastris nie została ukazana jako przerażający i upiorny potwór, ale bardziej jako pogodna mityczna strażniczka. Archeolodzy uważają, że taki a nie inny motyw artystyczny zgodnie z którym przedstawiono tę mitologiczną istotę na jednym z elementów architektonicznych dawnej stoa Amastris odzwierciedlał dobrobyt i pokojową atmosferę, jakie zapanowały w Paflagonii i tym samym w samym mieście Amastris w czasach rzymskich.

Amastris – miasto pierwszej tyranki w historii

.Położone w regionie górzystej i słynącej z orzechów laskowych Paflagonii w północno-środkowej Anatolii miasto Amastris pierwotnie nazywało się Sesamus i pod taką nazwą było ono nawet wspominane przez Homera. Swoją późniejszą najbardziej rozpowszechnioną nazwę Amastris zawdzięcza siostrzenicy ostatniego króla perskiego Dariusza III, która była żoną Dionizosa, tyrana Heraklei, a po jego śmierci żoną Lizymacha – nazywała się ona właśnie Amastris.

Żyjąca w latach 340/39-284 p.n.e. perska księżniczka, tyranka Heraklei (po śmierci jej męża w 305 r. p.n.e. Dionizjusza Dobrego z Heraklei), Amastris była jedną z najbardziej wpływowych kobiet sprawujących władzę w okresie hellenistycznym, a w zasadzie jej znaczenie było jeszcze większe, ponieważ Amastris była pierwszą znaną kobietą w całym regionie Morza Śródziemnego, która uzyskała oficjalną publiczną legitymację jako pełnoprawny, samodzielny władca.

.Tym samym pełniła ona nie tylko symbolicznie, ale również faktycznie: władzę polityczną (podejmowanie decyzji państwowych, dyplomacja, sojusze) władzę ekonomiczną (kontrola nad finansami, podatkami, handlem) władzę administracyjną (zarządzanie miastami, urzędnikami, prawem). Amastris została  wybrana tyrana Heraklei po śmierci Dionizjusza, gdyż przed śmiercią w swoim testamencie wyznaczył on żonę na wyłączną  władczynię i z kilkoma innymi na opiekunkę nieletnich dzieci.

Marcin Jarzębski