„Zabytek zadbany”. Lista nagrodzonych przez Ministra Kultury 2025
W 50. edycji konkursu „Zabytek Zadbany” nagrodzono i wyróżniono 22 zabytki z całej Polski. Do konkursu zgłoszono 67 obiektów, które oceniono w siedmiu kategoriach – poinformował resort kultury.
Ministerstwo Kultury rozpatrywały zgłoszenia 67 obiektów
.Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego ogłosiło we wtorek 22 laureatów i wyróżnionych w jubileuszowej edycji konkursu „Zabytek Zadbany”. Jak poinformował resort, w tym roku zgłoszono 67 obiektów, które były oceniane w siedmiu kategoriach przez jury w składzie: prof. dr hab. inż. arch. Małgorzata Rozbicka – przewodnicząca Jury, prof. dr hab. inż. Jerzy Jasieńko – zastępca przewodniczącej Jury, dr Małgorzata Gwiazdowska, dr hab. Miron Urbaniak oraz Marlena Happach (dyrektorka Narodowego Instytutu Dziedzictwa).
Laureatami kategorii specjalnej właściwego użytkowania i stałej opieki nad zabytkiem zostali Kościół Świętego Jana – Centrum Świętego Jana w Gdańsku (właściciel: Nadbałtyckie Centrum Kultury w Gdańsku) oraz Dom Urodzenia Fryderyka Chopina i Park w Żelazowej Woli (właściciel: Narodowy Instytut Fryderyka Chopina).
W kategorii utrwalenia wartości zabytkowej obiektu laureatami został Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny i zespół poklasztorny w Żaganiu (właściciel: Parafia Rzymskokatolicka Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Żaganiu) oraz Kościół parafialny Przemienia Pańskiego w Iławie (właściciel: Dom Zakonny Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej w Iławie).
Nagrodę w kategorii rewaloryzacji przestrzeni kulturowej i krajobrazu (w tym założenia dworskie i pałacowe) otrzymały ogrody przypałacowe w kompleksie pałacowo-ogrodowym w Kamieńcu Ząbkowickim (właściciel: Gmina Kamieniec Ząbkowicki) oraz zespół dworsko-parkowy w Michałowicach (właściciel: Monika Biernacka-Lorenz).
W kategorii adaptacji obiektów zabytkowych nagrodzono Pawilon wystawowy Hala Betonowa – Betonhaus – w Poznaniu (właściciel: Betonhaus Spółka z o.o.) oraz Niemieckie Gimnazjum Reformowane, obecnie siedziba Sądu Apelacyjnego w Łodzi (właściciel: Sąd Apelacyjny w Łodzi).
Laureatami w kategorii architektury i budownictwa drewnianego został Kościół filialny Świętego Sebastiana w Kosinie (właściciel: Parafia Rzymskokatolicka Świętego Stanisława Biskupa w Kosinie) oraz Kościół parafialny Najświętszej Marii Panny Niepokalanie Poczętej w Oporowie (właściciel: Parafia Rzymskokatolicka Najświętszej Marii Panny Niepokalanie Poczętej w Oporowie).
Kto otrzymał wyróżnienia w konkursie „Zabytek Zadbany”?
.Nagrodę w kategorii zabytków techniki (w tym budownictwo przemysłowe i inżynieryjne) otrzymał budynek dawnej parowozowni wachlarzowej z warsztatami – Muzeum Kolejnictwa na Śląsku w Jaworzynie Śląskiej (właściciel: Fundacja Ochrony Dziedzictwa Przemysłowego Śląska) oraz Stacja Kańczuga wraz z otoczeniem – magazynem spedycji i wieżą ciśnień (właściciel: Powiatowy Zarząd Dróg w Przeworsku).
W kategorii zabytek dostępny nie przyznano nagród i wyróżnień.
„Zabytek Zadbany” to ogólnopolski konkurs Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Generalnego Konserwatora Zabytków, organizowany przez Narodowy Instytut Dziedzictwa. Jego celem jest promocja i upowszechnianie najlepszych prac konserwatorskich, budowlanych, rewitalizacyjnych i adaptacyjnych, zrealizowanych zgodnie z najwyższymi standardami.
Corocznie o miano laureatów i wyróżnionych mogą ubiegać się właściciele i zarządcy zabytkowych nieruchomości, którzy wzorowo i konsekwentnie prowadzą działania – badawcze, rewitalizacyjne, konserwatorskie i budowlane.
Bastion Sakwowy – dawny fort, dziś wrocławskie miejsce z duszą
.W swojej długiej historii był częścią miejskich fortyfikacji i prochownią, a nawet, za czasów Napoleona, miejscem spacerowym. Zniszczony w czasie II wojny światowej doczekał się rewitalizacji dopiero niedawno. Odżył dzięki organizowanym tam koncertom i pokazom – pisze Jolanta PAWNIK.
Bastion Sakwowy powstał w 1571 roku jako jeden z ważnych elementów umocnień ziemno-murowych otaczających Wrocław. Miał chronić miasto przed najazdami od strony Bramy Sakwowej (niem. Sackthor), prowadzącej w kierunku osady Sakwowa Góra. Nazwa bastionu nawiązuje właśnie do tej bramy i historycznego traktu wychodzącego z miasta. Już w 1593 roku wewnątrz bastionu ulokowano prochownię i przez kolejne wieki był tam magazyn materiałów wybuchowych i amunicji.
W XVIII wieku, wraz z rozbudową miejskich fortyfikacji, Bastion Sakwowy zyskał dodatkowe zabezpieczenia, powstały bastionowe skarpy, schrony, a ziemne dotąd nasypy wzmocniono kamieniami i cegłami. Z wysoko położonych tarasów bastionowych można było obserwować przedpola miasta, a w razie potrzeby prowadzić ostrzał artyleryjski.
Zmiany nadeszły wraz z epoką napoleońską. Na początku XIX wieku, gdy cesarz Napoleon nakazał wyburzenie większości miejskich fortyfikacji, Bastion Sakwowy stracił swoje znaczenie militarne. Władze Wrocławia, wzorując się na idei modernizacji przestrzeni miejskiej, postanowiły przekształcić teren bastionu w parkowy punkt widokowy. W 1867 roku powstał tam klasycystyczny pawilon z wieżą, zaprojektowany przez niemieckiego architekta Augusta Stülera.
Całość tego krajobrazowego założenia nazwano Wzgórzem Liebicha na cześć Adolfa Liebicha, bogatego kupca i filantropa, który sfinansował przekształcenie militarnego bastionu w eleganckie miejsce wypoczynku dla mieszkańców. Z tarasu rozciągał się imponujący widok na południowe dzielnice Wrocławia, Odrę i wzgórza w oddali. Szybko uznano wzgórze za jedną z najmodniejszych lokalizacji spacerowych w mieście. To tutaj wrocławianie spacerowali w niedzielne popołudnia, słuchali muzyki w plenerze i spotykali się towarzysko.
Wszystko zmieniło się podczas II wojny światowej. W 1945 roku, podczas oblężenia Festung Breslau bastion został częściowo zburzony, a wieża widokowa i pawilon obrócone w ruinę. W kolejnych dekadach miejsce to powoli popadało w zapomnienie. Porośnięte dziką roślinnością, z betonowymi pozostałościami wieży i zasypanymi schodami służyło przez lata co najwyżej jako punkt schadzek i nieformalnych spotkań. W latach 70. ub. wieku próbowano nadać temu miejscu nowe życie, działały tu letnia kawiarnia i niewielka scena plenerowa, jednak pomysł nie przetrwał próby czasu.
Dopiero w XXI wieku Bastion Sakwowy doczekał się prawdziwej rewitalizacji. Dzięki wsparciu funduszy unijnych i zaangażowaniu miasta miejsce to zyskało nowe życie. Odbudowano historyczne tarasy, odtworzono pawilon widokowy w formie nawiązującej do klasycystycznego pierwowzoru, zrekonstruowano schody i balustrady. Całość uzupełniono oświetleniem, fontannami, nowymi alejkami i ławkami. Ogromny nacisk położono również na zieleń: uporządkowano roślinność, przywrócono dawne układy kompozycyjne, dosadzono krzewy i drzewa zgodne z historycznym charakterem miejsca.
Dziś Bastion Sakwowy jest jednym z ulubionych miejsc spacerowych wrocławian. Tarasy oferują piękny widok na Odrę, Promenadę Staromiejską, Ostrów Tumski i południową część miasta. W sezonie letnim odbywają się tu koncerty muzyczne – od kameralnych wieczorów jazzowych po większe wydarzenia plenerowe. Organizowane są również pokazy kina pod chmurką, tematyczne spacery z przewodnikami miejskimi i gry miejskie dla dzieci i dorosłych.
Tekst dostępny na łamach Wszystko co Najważniejsze: https://wszystkoconajwazniejsze.pl/jolanta-pawnik-bastion-sakwowy-dawny-fort-dzis-wroclawskie-miejsce-z-dusza/
PAP/MB
