Wrocław atrakcyjny dla turystów
Maria WANKE-JERIE
Małgorzata WANKE-JAKUBOWSKA
Wrocław jest miastem wyjątkowym i wyjątkowo pięknym, co do tego nie ma wątpliwości – pisałyśmy osiem lat temu w tekście publikowanym na portalu Wszystko co Najważniejsze [LINK], zachęcając do zwiedzenia dziesięciu miejsc, które koniecznie trzeba zobaczyć. Były one dobrane tak, aby można było je zwiedzać latem, przy pięknej pogodzie, przemieszczając się pieszo od jednego z proponowanych przez nas punktów do kolejnego. Taki spacer sam w sobie jest atrakcją, zwłaszcza że część trasy można przejść nadodrzańskimi bulwarami.
.Przez osiem lat, które upłynęły od tej publikacji, Wrocław nie tylko wypiękniał, wzbogacił się o nowe arterie komunikacyjne, jak choćby Obwodnicę Wielkiej Wyspy, czy doskonale zaaranżowane tereny zieleni, ale też o wyjątkowe placówki muzealne, których nie sposób pominąć, przybywając do stolicy Dolnego Śląska. We wrześniu 2016 roku otwarte zostało Centrum Historii Zajezdnia prowadzone przez Ośrodek „Pamięć i Przyszłość”, a w kolejnych latach dwie inne ważne placówki prowadzone przez tę instytucję – wystawę „Golgota Wschodu” eksponowaną w domu zakonnym ojców redemptorystów oraz Dom Edyty Stein na wrocławskim Ołbinie. Wrocław zdobi wiele pomników, tablic i miejsc pamięci, ale odsłonięty w maju tego roku pomnik Żołnierzy Niezłomnych, który stanął na skwerze przy zbiegu ulic Borowskiej, Glinianej i Dyrekcyjnej, to wyjątkowy monument. Jego wyjątkowość doceniło jury prestiżowego konkursu CODAawards 2024, wyróżniając go w kategorii „Public Spaces” jako najlepsze dzieło sztuki w architekturze w przestrzeni publicznej na świecie. Wrocławski monument wygrał z 380 ocenianymi dziełami z 24 krajów. Ale to nie jedyny laur, jaki otrzymał wrocławski pomnik, ponieważ decyzją publiczności otrzymał on też pierwszą nagrodę i tytuł „People’s Choice”.
Warto też obejrzeć miejsce o zupełnie innym charakterze, ale oddające specyfikę Wrocławia – Centrum Edukacji Ekologicznej „Hydropolis”, unikatową placówkę prezentującą wiedzę o wodzie, łączącą walory edukacyjne z nowoczesną formą wystawienniczą. Rocznie odwiedza to miejsce ok. 400 tys. osób.
Turystów przybywających do naszego pięknego miasta stale przybywa. W 2023 roku Wrocław odnotował kolejny znaczący wzrost popularności – liczba odwiedzających była o blisko 7 proc. wyższa niż przed rokiem i przekroczyła 6 milionów. Największą popularnością cieszyło się tradycyjnie wrocławskie ZOO, ale rekordowy, 43-procentowy wzrost odnotowała Panorama Racławicka.
Przypomnijmy pokrótce, co proponowałyśmy do zobaczenia we Wrocławiu przed ośmiu laty, miejsca te bowiem nie tylko nic nie straciły ze swojej atrakcyjności, ale wciąż przyciągają rosnącą liczbę turystów i są wizytówką miasta.
1. Ostrów Tumski
.Ostrów Tumski to zespół architektury sakralnej na skalę europejską z najstarszym zachowanym tu budynkiem, czyli kościołem św. Idziego, którego powstanie datuje się na początek XIII wieku, i gotycką katedrą św. Jana Chrzciciela. Katedra jest udostępniona dla zwiedzających wraz z wieżą widokową, która do czasu powstania gmachu Sky Tower, była najwyższym punktem widokowym w mieście.
Na Ostrowie Tumskim swoją siedzibę ma najstarsza, założona w 1898 roku i zachowująca ciągłość historyczną placówka muzealna we Wrocławiu – Muzeum Archidiecezjalne. W jego zbiorach znajduje się bogaty i rzadki zbiór zabytków starożytnych i gotyckich, głównie z czasów piastowskiego Śląska, a najcenniejszym, wpisanym na światową listę UNESCO jest słynna Księga henrykowska z pierwszym zdaniem zapisanym w języku polskim.
2. Ogród Botaniczny i Muzeum Przyrodnicze
.Założony w 1811 roku Ogród Botaniczny Uniwersytetu Wrocławskiego, zlokalizowany częściowo w obrębie Ostrowa Tumskiego, jest najstarszym po Ogrodzie Botanicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego ogrodem botanicznym w Polsce. Obejmuje obecnie 7,4 ha, jego kolekcje liczą ok. 7,5 tysiąca gatunków roślin szklarniowych i gruntowych, a wraz z ich odmianami to ok. 11,5 tys.
Położone w sąsiedztwie ogrodu Muzeum Przyrodnicze Uniwersytetu Wrocławskiego powstało w 1814 roku z połączenia trzech placówek muzealnych – botanicznej, zoologicznej i zielnika. Czynne są tam cztery wystawy tworzące największą ekspozycję przyrodniczą w Polsce: świat zwierząt, świat roślin, układ kostny kręgowców oraz owady i człowiek.
3. Ossolineum
.Kolejnym miejscem na trasie zwiedzania Wrocławia jest Zakład Narodowy im. Ossolińskich, mający swoją siedzibę w odrestaurowanym gmachu dawnego gimnazjum katolickiego. Ossolińskie zbiory liczą obecnie ponad 2 mln jednostek. Składają się z książek, czasopism, rękopisów, dokumentów, starych druków, rysunków, rycin, obrazów, ekslibrisów, medali, monet, pieczęci, map i planów, plakatów, broszur, afiszy, zbiorów mikrofilmowych. Udostępniane są na miejscu w ośmiu czytelniach, czasowo prezentowane na wystawach w muzeach i bibliotece, a część zbiorów cyfrowych jest dostępna online.
4. Aula Leopoldyńska, Oratorium Marianum, Wieża Matematyczna
.Znajdujące się na parterze gmachu głównego Uniwersytetu Wrocławskiego Oratorium Marianum należy obok Auli Leopoldyńskiej do najbardziej reprezentacyjnych wnętrz uczelni. Kompozycja sali, łącząca elementy architektury i dekoracji, świadczy o związkach z twórczością Christophorusa Tauscha, projektanta Auli Leopoldyńskiej, usytuowanej na pierwszym piętrze. Aula Leopoldyńska, najpiękniejsza barokowa sala w Europie, otrzymała swoją nazwę w 1702 roku na część cesarza Leopolda I, fundatora uniwersytetu. Aula z wydzielonym podium, audytorium i wspartą na filarach emporą muzyczną sprawia wrażenie wnętrza barokowego kościoła. Autorem rzeźb figuralnych był pochodzący z Moraw wrocławski artysta Franz Joseph Mangoldt, a elementy sztukatorskie wykonał włoski mistrz Ignazio Provisore.
W 2015 roku rozpoczęto prace konserwatorskie i remontowe auli, trwające do 2018 roku, obejmujące wzmocnienie stropów, a także renowację malowideł, polichromii i fresków, sztukaterii, snycerki itp. Prace finansowano głównie ze środków gminy Wrocław, a część kosztów pokryły sama uczelnia, samorząd województwa dolnośląskiego i rząd niemiecki.
Po zakończeniu prac, 21 marca 2022 roku, Aula Leopoldina została uroczyście otwarta dla turystów i społeczności uniwersytetu.
5. Rynek – Muzeum „Pana Tadeusza”
.Serce miasta, czyli wrocławski Rynek, tętni życiem do późnych godzin nocnych. Z niemal 3,8 ha powierzchni jest tylko nieznacznie mniejszy od największego w Europie krakowskiego Rynku Głównego. Centralnym punktem Rynku jest rozbudowywany od końca XIII wieku przez trzy stulecia Ratusz z Salą Wielką, Rycerską i Wójtowską. Należy do najznakomitszych i największych ratuszy europejskich.
Warto zatrzymać się przy ustawionej przed wschodnią elewacją kopią pręgierza, wzniesionego w 1492 roku, przy którym do końca XVIII wieku wykonywano kary cielesne. W południowej pierzei zwraca uwagę wykonany z brązu pomnik Aleksandra Fredry (dzieło Leonarda Marconiego z 1879 roku), który do końca wojny stał we Lwowie, a do Wrocławia został przywieziony w 1956 roku, gdzie zastąpił stojący w tym miejscu pomnik króla Prus Fryderyka Wilhelma III. Rynek otaczają starannie odrestaurowane zabytkowe kamienice. W jednej z nich, o nazwie Pod Złotym Słońcem, mieści się w zachodniej części Rynku siedziba Muzeum „Pana Tadeusza”, będącego częścią Ossolineum, z dwiema wystawami stałymi: Rękopis „Pana Tadeusza”, opowiadającą o powstaniu i recepcji epopei narodowej, oraz drugą, Misja: Polska, prezentującą romantyczną ideę wolności przeniesioną w realia II wojny światowej i czasów powojennych na przykładzie biografii Jana Nowaka-Jeziorańskiego i Władysława Bartoszewskiego. Uwagę zwiedzających przyciąga usytuowana vis-à-vis muzeum charakterystyczna szklana fontanna według projektu prof. Alojzego Gryta, która stanęła w tym miejscu w 2000 roku. Miała być zamontowana tylko na dwa lata, ale wrocławianie ją polubili i stoi do dziś.
6. Panorama Racławicka
.Monumentalne malowidło autorstwa Jana Styki i Wojciecha Kossaka „Bitwa pod Racławicami”, które powstało w 100-lecie insurekcji kościuszkowskiej we Lwowie, eksponowane jest w specjalnie do tego celu wybudowanej rotundzie. W 1946 roku wraz z częścią zbiorów Ossolineum trafiło do Wrocławia, ale na oglądanie dzieła wrocławianie musieli czekać prawie 40 lat, a starania o jego udostępnienie nabrały rangi symbolu walki o przemiany demokratyczne. Rotunda projektu Ewy i Marka Dziekańskich, w stanie surowym gotowa od 1967 roku, została nowocześnie wyposażona na otwarcie w czerwcu 1985 roku. Prezentacja dzieła stała się jednym z najważniejszych wydarzeń kulturalnych w latach osiemdziesiątych i wciąż jest ogromną atrakcją Wrocławia. W sierpniu 2020 roku rozpoczęły się remont rotundy oraz renowacja dzieła Styki i Kossaka. Od 27 lipca 2021 roku obraz można ponownie oglądać, a odnowiona Panorama Racławicka cieszy się jeszcze większym zainteresowaniem niż wcześniej. Obejrzało ją już ponad 11 mln osób z kraju i zagranicy.
7. Hala Stulecia – Centrum Poznawcze
.Charakterystycznym miejscem we Wrocławiu, położonym na skraju parku Szczytnickiego, jest Hala Stulecia, wyjątkowy obiekt architektoniczny o światowym znaczeniu, wpisany w 2006 roku na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Budowa hali i jej nazwa związane były z organizacją Wystawy Stulecia w 1913 roku dla uczczenia setnej rocznicy wydania odezwy Fryderyka Wilhelma II, wzywającej do walki z Napoleonem. W 2006 roku przywrócono jej dawną, historyczną nazwę. Dziś jest miejscem, gdzie organizowane są wielkie imprezy masowe: koncerty, igrzyska sportowe, wystawy, targi, kongresy.
Przestrzeń wokół Hali Stulecia wykorzystywana jest na organizację imprez targowych. W tej części zwraca uwagę stalowa iglica, jeden z najbardziej charakterystycznych obiektów architektonicznych Wrocławia, wzniesiona w 1948 roku z okazji Wystawy Ziem Odzyskanych.
8. Pergola i fontanna multimedialna
.W kompleksie Hali Stulecia znajduje się oddane do użytku w 2011 roku nowoczesne Centrum Kongresowe z salą widokową na dachu, skąd rozciąga się widok na zabytkową pergolę, park Szczytnicki oraz największą w Polsce i jedną największych w Europie fontannę multimedialną. Pergola w kształcie połowy elipsy wybudowana była na początku XX wieku wokół sztucznego stawu. To tam w 2009 roku została zamontowana fontanna, która zajmuje powierzchnię blisko 1 ha. Kilkaset dysz wyrzuca wodę nawet na 40 metrów. Na powstałym ekranie wodnym wyświetlane są wizualizacje zsynchronizowane z muzyką. Oprócz pokazów trwających od 3,5 do 20 minut, prezentowanych o pełnych godzinach, odbywają się też pokazy specjalne.
9. Ogród Japoński
.Jedną z atrakcji parku Szczytnickiego jest wydzielony i ogrodzony Ogród Japoński, zaprojektowany w 1913 roku przez hr. Fritza von Hochberga przy udziale japońskiego ogrodnika Mankichi Arai, a otwarty podczas słynnej Wystawy Stulecia. Wiele detali, świadczących o japońskim charakterze ogrodu, było wówczas wypożyczonych tylko na czas wystawy. Do ogrodu prowadzą ozdobna brama główna i szeroka aleja kierująca zwiedzających do zwieńczonego ozdobnym dachem mostu. Na środku stawu posadowiona jest wyspa, a na brzegu znajdują się ozdobne kamienne latarnie. Dodatkową atrakcją jest pawilon typu sukija otoczony roślinnością przypominającą przydomowe japońskie ogródki.
10. ZOO i Afrykarium
.Wrocławskie ZOO, otwarte w 1865 roku, jest najstarszym i najbogatszym w gatunki zwierząt ogrodem zoologicznym w Polsce. Na powierzchni 33 ha mieszka ok. 10,5 tys. zwierząt. Można tu obserwować zwierzęta ze wszystkich kontynentów i środowisk, są tu na przykład pawilony Madagaskaru, Sahary czy Europy.
Od października 2014 roku przybyła dodatkowa atrakcja – Afrykarium, czyli olbrzymi pawilon z kilkoma basenami, w których można oglądać mieszkańców wód różnych części Afryki, m.in. jeziora Tanganika, Morza Czerwonego, Kanału Mozambickiego. Można podziwiać rafy koralowe, lądowe żółwie pustynne, płaszczki, ok. 50 różnych gatunków ryb, rekiny młoty, rekiny lamparcie, hipopotamy nilowe. W zewnętrznych basenach zobaczymy pingwiny, tońce oraz kotiki południowoafrykańskie. Rok wcześniej udostępniono zwiedzającym Odrarium, czyli zewnętrzną ekspozycję rodzimej fauny i flory. Jest to unikatowy kompleks czterech zbiorników wodnych, reprezentujących górną, środkową i dolną Odrę oraz jej starorzecze. Zamieszkuje tu ok. 30 gatunków ryb i 40 gatunków roślin reprezentujących ekosystem drugiej co do wielkości rzeki w Polsce. Poza tym wybudowano nowe wybiegi dla rysi, wilków i niedźwiedzi. Powstały także fokarium i wyspa lemurów oraz motylarnia. Gruntowne remonty przeszły również inne części ogrodu zoologicznego. Przygotowano wiele atrakcji specjalnie dla dzieci, m.in. pokazowe karmienie niektórych gatunków zwierząt.
Wrocławskie ZOO jest piątym najchętniej odwiedzanym ogrodem zoologicznym w Europie i niezmiennie zajmuje pierwsze miejsce na liście atrakcji turystycznych Wrocławia. W 2023 roku odwiedziło je 1,7 mln osób, o 7 proc. więcej niż rok wcześniej.
* * *
.Turystów przybywających do Wrocławia zachęcamy do odwiedzenia dodatkowo pięciu szczególnie atrakcyjnych poznawczo miejsc w stolicy Dolnego Śląska, które osiem lat temu (z wyjątkiem Hydropolis, które działa od grudnia 2015 roku) nie były jeszcze dostępne dla zwiedzających. Zaryzykujemy twierdzenie, że może nawet warto od tej piątki rozpocząć zwiedzanie Wrocławia.
Atrakcja 1. Centrum Historii Zajezdnia
.„Tu zaczyna się Wrocław” to slogan reklamowy Centrum Historii Zajezdnia, placówki muzealnej zbudowanej w miejscu słynnej zajezdni autobusowej nr VII, w której narodziła się w 1980 roku wrocławska „Solidarność”. Gruntowny remont i renowację budynku oraz przystosowanie go do celów wystawienniczych przeprowadził, dzięki finansowemu wsparciu z funduszy EOG, Ośrodek „Pamięć i Przyszłość”, instytucja kultury Miasta Wrocław, współprowadzona przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Centrum Historii Zajezdnia, ze swoją scenograficzno-narracyjną wystawą stałą „Wrocław 1945–2016”, na kulturalnej mapie stolicy Dolnego Śląska stało się ważnym punktem, od którego turyści z Polski i zagranicy zaczynają poznawanie naszego miasta, gdzie dzieci i młodzież uczą się jego historii i dokąd wracają seniorzy, aby z nostalgią wspominać czasy swojej młodości. Tu odbywają się też koncerty plenerowe, wydarzenia kulturalne i realizowane są projekty edukacyjne oraz prezentowane są wystawy czasowe.
Centrum Historii Zajezdnia, otwarte dla zwiedzających od września 2016 roku, jest miejscem przyjaznym, które symbolicznie zlikwidowało ogrodzenie terenu, czyniąc go dostępnym dla każdego. Kluczowe inspiracje ideowe instytucji to idea pojednania, zawarta w liście biskupów polskich do biskupów niemieckich, napisanym przez wrocławskiego kardynała Bolesława Kominka, idea solidarności, zrodzonej w 1980 roku podczas sierpniowego strajku, oraz idea pracy organicznej, towarzysząca materialnej, kulturowej i społecznej odbudowa Wrocławia po całkowitej wymianie ludności po zakończeniu II wojny światowej.
Warto dodać, że Ośrodek „Pamięć i Przyszłość”, który prowadzi Centrum Historii Zajezdnia, jest liczącą się w Polsce placówką badań naukowych, zwłaszcza w zakresie metody „oral history”. Organizuje międzynarodowe konferencje naukowe, prowadzi projekty badawcze, wydawnictwo naukowe, w którym ukazuje się m.in. jedno z najwyżej punktowanych czasopism historycznych w Polsce – „Wrocławski Rocznik Historii Mówionej”. Gromadzi też zbiory muzealne i archiwalne, w tym przede wszystkim kolekcje fotograficzne, prywatne archiwa, ego-dokumenty i dokumenty życia społecznego. W ciągu 16 lat działalności stał się głównym depozytariuszem, obok Ossolineum, tego typu materiałów we Wrocławiu. Kolekcja Ośrodka liczy obecnie ok. 250 tys. jednostek, z których 46 tys. jest zdigitalizowanych wraz z odwzorowaniem cyfrowym i udostępnionych online. Instytucja jest też wydawcą książek popularyzujących historię, w tym komiksów i książek dla dzieci, a także producentem filmów dokumentalnych, które trafiają do dystrybucji kinowej i są emitowane na ogólnopolskich antenach telewizyjnych.
Warto dodać, że Centrum Historii Zajezdnia otrzymało w 2022 roku certyfikat „Wrocław bez barier” w kategorii Miejsce dostępne dla wszystkich za „przestrzeń, którą tworzą ludzie otwarci na całe społeczeństwo”. A dodatkowo – jak zapowiada dyrekcja – teren wokół Zajezdni niebawem się zazieleni. Zostaną posadzone drzewa i krzewy, powstaną cztery ogrody deszczowe. Plac przestanie być wyspą ciepła, będzie bowiem więcej cienia.
Atrakcja 2. Dom Edyty Stein
.Dom Edyty Stein przy ul. Nowowiejskiej 38 we Wrocławiu jest wyjątkowym miejscem na mapie stolicy Dolnego Śląska. W latach 1910–1933 mieszkała w nim Edyta Stein – Teresa Benedykta od Krzyża, po śmierci ogłoszona świętą i współpatronką Europy. Zamieszkała tu wraz ze swoją żydowską rodziną, gdy miała lat 19 lat. Z tego miejsca udawała się na Uniwersytet Wrocławski, gdzie studiowała. Tu podjęła decyzję o kontynuacji studiów w Getyndze. Do tego domu wróciła z Fryburga, po rezygnacji z asystentury u prof. Edmunda Husserla. W tym domu, w salonie na pierwszym piętrze, prowadziła swoje prywatne seminarium filozoficzne. Tu oznajmiła matce i pozostałym członkom rodziny, że chce przyjąć chrzest w Kościele katolickim. Z tego domu wyruszyła w drogę do Karmelu w Kolonii, by już nigdy do Wrocławia nie wrócić.
Obecnie Dom Edyty Stein, jako siedziba wrocławskiego Towarzystwa im. Edyty Stein, jest dostępny dla zwiedzających. Prezentowane są w nim wystawy stałe: „Edyta Stein. Wrocławianka, filozof, święta, patronka Europy” oraz „Biała róża. Studencki ruch oporu przeciwko Hitlerowi w Monachium 1942/1943”.
Dom Edyty Stein działa jako centrum badań poświęconych jej myśli, osobie i świadectwu. Stanowi także miejsce spotkania narodów polskiego, niemieckiego i żydowskiego oraz miejsce międzyreligijnego dialogu chrześcijańsko-żydowskiego. Organizowane są tu konferencje naukowe, wykłady, wystawy i koncerty, projekcje filmowe i odczyty, kursy językowe i wymiany młodzieżowe. Organizowane są tu ponadto konferencje naukowe, wykłady, wystawy, koncerty, projekcje filmowe i odczyty, mieści się tu też biblioteka.
Ośrodek „Pamięć i Przyszłość” oraz Towarzystwo im. Edyty Stein podjęły nową formę współpracy – 15 kwietnia 2021 roku obie instytucje podpisały umowę o realizacji w latach 2021–2025 programu „Dziedzictwo Edyty Stein”, który obejmie oprowadzanie po wystawie stałej przez certyfikowanych przewodników, cykle spotkań, m.in. na temat twórczości i życia Edyty Stein, działania i projekty edukacyjne skierowane do uczniów wrocławskich szkół i innych grup oraz bieżącą pracę badawczą.
Atrakcja 3. Golgota Wschodu
.Wystawa „Golgota Wschodu” powstała dzięki wspólnym wysiłkom Centrum Historii Zajezdnia, Związku Sybiraków Oddział Wrocław, Stowarzyszenia Pamięci Zesłańców Sybiru oraz Domu Zakonnego Redemptorystów przy parafii Matki Bożej Pocieszenia. Znajduje się we Wrocławiu przy ulicy Wittiga 10, w miejscu dawnej Izby Pamięci. Jej powstanie zainicjowali sybiracy, którzy zwrócili się o wsparcie do ojca Stanisława Golca, redemptorysty, proboszcza parafii pw. Matki Bożej Pocieszenia we Wrocławiu. Skupione wokół tego miejsca osoby i organizacje rozpoczęły tworzenie wyjątkowego miejsca – Sanktuarium Golgoty Wschodu. Najpierw powstała symboliczna grota maryjna wraz ze stale rozbudowywanym Panteonem Pamięci, a następnie w 1997 roku Izba Pamięci Sybiraków – niewielkie muzeum gromadzące znaki pamięci, czyli różnego rodzaju pamiątki, publikacje, dokumenty, fotografie, stroje, mundury i dewocjonalia świadczące o martyrologii Polaków na Wschodzie.
W 2018 roku Centrum Historii Zajezdnia podjęło starania o zabezpieczenie licznych i cennych zbiorów Sybiraków, aby w miejscu dotychczasowej Izby Pamięci przygotować nową ekspozycję. Dzięki pozyskaniu środków finansowych z Mechanizmu Finansowego EOG oraz Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego doszło w ramach projektu „Wrocław i Falstad nie zapomną!” do sfinalizowania projektu wystawienniczego. W miejscu dotychczasowej Izby Pamięci Sybiraków powstała nowa, narracyjna wystawa „Golgota Wschodu”. Jej uroczyste otwarcie z udziałem m.in. przedstawicieli władz rządowych, samorządowych i kościelnych odbyło się 17 styczniu 2023 roku.
Mieści się ona na powierzchni ponad 260 metrów kwadratowych i składa się z dwóch przestrzeni. Pierwsza poświęcona jest tematyce represji carskich na terenie zaboru rosyjskiego, skutkujących zsyłkami od XVII do XIX wieku. Sekcja druga, znacznie większa, stanowiąca główny trzon wystawy, dotyczy wypędzeń i deportacji w trakcie II wojny światowej, zainicjowanych wywózką 10 lutego 1940 roku, a także deportacji w okresie powojennym, gdyż po roku 1945 nadal przymusowo wywożono Polaków na Sybir z terenów Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej. W 1951 roku deportowano ponad tysiąc „andersowców”, czyli żołnierzy 2. Korpusu Polskiego pod dowództwem gen. Władysława Andersa (z rodzinami było to ponad 4,5 tysiąca osób), którzy niespełna dziesięć lat wcześniej wyrwali się z piekła Gułagu, a potem przyjechali z Zachodu do „wolnej” Polski, licząc na łagodne potraktowanie przez władze w Moskwie.
Ekspozycja obejmuje ponadto inne wątki ważne dla zrozumienia martyrologii Polaków na Wschodzie, jak np. zbrodnia katyńska. Nie jest skupiona tylko na wymiarze cierpienia, znajduje się tu wiele wątków ukazujących niezłomność, hart ducha, a także pomysłowość rodaków w przetrwaniu i ucieczce z nieludzkiej ziemi.
Oprócz wystawy stałej odbywają się tu też prezentacje wystaw czasowych, opowiadających poruszające, rodzinne historie, łączące pokolenia.
W miejscu ekspozycji „Golgoty Wschodu” realizowana jest szeroka oferta edukacyjna skierowana do uczniów szkół podstawowych i średnich. Profesjonalni przewodnicy wraz z edukatorami opracowali wiele ścieżek narracyjnych zarówno dla dzieci, jak i dla dorosłych. Przygotowano liczne pomoce dydaktyczne i naukowe, np. specjalne poduszki do siedzenia podczas słuchania, karty edukacyjne, karty do gry miejskiej, zeszyty ćwiczeń. Stworzono katalog do wystawy, który rozdawany był publiczności podczas specjalnych okazji.
Opracowana została edukacyjna gra miejska, angażująca zwiedzających, wymagająca umiejętności, wiedzy i sprytu. Gra skierowana jest do różnych grup wiekowych, ma różne poziomy trudności i typy zadań pozwalające skorzystać z niej zarówno dzieciom w wieku szkolnym od siódmego roku życia, jak i osobom dorosłym.
Atrakcja 4. Pomnik Żołnierzy Niezłomnych
.Pomnik Żołnierzy Niezłomnych, odsłonięty 8 maja 2024 roku, powstał dzięki współpracy Urzędu Miejskiego Wrocławia, Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Centrum Historii Zajezdnia. Sugestywna instalacja autorstwa Tomasza i Konrada Urbanowiczów z renomowanej pracowni Archiglass przedstawia dziewięć odlanych ze szkła i w specjalny sposób zrastrowanych naturalnej wielkości postaci żołnierzy. Każda z nich usiłuje iść w innym kierunku i w tym ruchu zastyga, zatopiona w podświetlonym od dołu szklanym prostopadłościanie. Jest to czytelna metafora sytuacji bez wyjścia, w której znaleźli się żołnierze niezłomni. Skazani na zapomnienie, pozbawieni czci, grobów i pamięci, mimo że umierali z okrzykiem „Niech żyje wolna Polska”, o czym przypomniał dyrektor Centrum Historii Zajezdnia Andrzej Jerie.
Idea powstania pomnika połączyła wiele środowisk, osób i organizacji. Starania o jego budowę rozpoczęły się już w 2010 roku, a całość została sfinansowana ze środków gminy Wrocław oraz dotacji Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Wszystkie zgłoszone projekty oceniał 18-osobowy sąd konkursowy, w skład którego weszli m.in. przedstawiciele Instytutu Pamięci Narodowej: dr hab. Krzysztof Szwagrzyk, prof. Włodzimierz Suleja, dr Andrzej Drogoń, dr Katarzyna Pawlak-Weiss i Wojciech Trębacz.
Pomnik poświęcony jest formacjom pierwszej i drugiej konspiracji, dlatego na tablicy z inskrypcją znalazły się emblematy wszystkich głównych organizacji podziemnych, które stały się obiektem prześladowania komunistycznego aparatu represji po II wojnie światowej. Jedni – prześladowani przez narzuconą przez Stalina władzę – zostali wypchnięci poza nawias społeczeństwa, inni – nie godząc się na komunistyczną rzeczywistość – podjęli z bronią w ręku nierówny bój o wolną Polskę i ginęli na polu walki, w zasadzkach czy mordowani w komunistycznych katowniach, również we wrocławskim więzieniu przy ul. Kleczkowskiej.
Twórcy monumentu współpracowali z ISBA Grupa Projektowa oraz A+F Projektowanie Przestrzeni, aranżując również rewitalizację terenu. Wrocławianie odzyskali w ten sposób zaniedbany dotychczas skwer, którego obecnie 2/3 powierzchni zajmuje zieleń. Posadzono tam 50 nowych drzew, 150 krzewów i 10 tys. szt. bylin i traw. Pozostała część skweru wyłożona jest kostką granitową i wkomponowanymi w zagospodarowaną przestrzeń ławkami z granitowych brył wykończonych drewnem. Cały teren monitorowany przez kilka kamer podłączonych do miejskiego sytemu monitoringu. Światło, cały teren bowiem jest podświetlony, zieleń i granit tworzą niesamowitą kompozycję poruszającą wyobraźnię i działającą na emocje. Dlatego warto oglądać ten pomnik po zmroku, gdy wywołuje jeszcze większe wrażenie.
Projekt pomnika konsultował m.in. Jerzy Kiersnowski, dziadek jednego z autorów monumentu, Konrada Urbanowicza, a zarazem teść drugiego autora – Tomasza Urbanowicza. W grudniu zeszłego roku skończył 100 lat, a podczas II wojny światowej był żołnierzem Armii Krajowej okręgu wileńskiego, brał udział w operacji „Ostra Brama”. Za walkę o niepodległość Polski odznaczono go Krzyżem Walecznych, Krzyżem Armii Krajowej i Krzyżem Partyzanckim. W 1945 roku został aresztowany przez NKWD, przeszedł więzienie na wileńskich Łukiszkach i morderczą pracę w łagrach Zagłębia Donieckiego. Do Polski wrócił w końcu grudnia 1945 roku. W późniejszym czasie został profesorem Akademii Rolniczej we Wrocławiu (dzisiejszy Uniwersytet Przyrodniczy) i tu zakładał NSZZ „Solidarność”.
Atrakcja 5. Centrum Edukacji Ekologicznej „Hydropolis”
.Jest to jedyny tego typu obiekt w Polsce i jeden z nielicznych na świecie. Centrum wiedzy o wodzie łączy walory edukacyjne z zabawą, a to wszystko dzięki interaktywnej, nowoczesnej formie wystawy. „Hydropolis” jest także wyjątkowym przykładem rewitalizacji obiektu poprzemysłowego. Ekspozycja poświęcona wodzie mieści się w zabytkowym, XIX-wiecznym neogotyckim podziemnym zbiorniku wody czystej o powierzchni 4600 m², a dojechać tam można, przeprawiając się z centrum Wrocławia na drugą stronę Odry kolejką linową Politechniki Wrocławskiej „Polinka”.
Od 2002 roku obiekt, w którym mieści się „Hydropolis”, znajduje się na liście zabytków. Zbiornik pełnił swą pierwotną funkcję do 2011 roku, kiedy to został wyłączony z użytku. W grudniu 2015 roku wrocławskie Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji SA, po wcześniejszym przeprowadzeniu niezbędnych remontów i rewitalizacji, przekształciło budowlę w Centrum Edukacji Ekologicznej „Hydropolis”. Prace rewitalizacyjne nad dostosowaniem obiektu do nowej funkcji trwały cztery lata i ostatecznie otwarcie i udostępnienie zwiedzającym nastąpiło 5 grudnia 2015 roku.
Na wystawie wyeksponowane są dziesiątki modeli statków, łodzi i innych konstrukcji, a także wiele urządzeń, pomp, silników czy dźwigni. Można je dotknąć i zobaczyć, jak działają. Technologie multimedialne, interaktywne instalacje, wierne repliki i modele oraz bogate w informacje ekrany dotykowe służą ukazaniu wody z różnych perspektyw. „Hydropolis” jest podzielone na siedem stref tematycznych, a każda z nich pokazuje wodę w innym aspekcie. Można np. poznać działanie starożytnych wynalazków związanych z wodą czy dowiedzieć się, ile wody zawiera ludzkie ciało. Wystawę otwiera film Planeta wody, wyświetlany na panoramicznym ekranie w 360°. W strefie wystaw czasowych ekspozycje są cyklicznie zmieniane, jest też strefa dla dzieci i przestrzeń do relaksu. W ramach specjalnych zajęć uczniowie szkół mogą wziąć udział w warsztatach naukowych, a grupy zorganizowane mogą skorzystać również z usług przewodnika. Specjalne wykłady, warsztaty i pokazy odbywają się tu w ramach dorocznego Dolnośląskiego Festiwalu Nauki we Wrocławiu. „Hydropolis” jest ponadto dostosowane do potrzeb osób niepełnosprawnych.
Placówka cieszy się niezmiennym powodzeniem, rokrocznie odwiedza ją 400 tys. osób. Doceniana jest też przez specjalistów i ekspertów, o czym świadczą liczne prestiżowe nagrody, m.in. Cud Polski 2016 National Geographic Traveler, wyróżnienie w konkursie Piękny Wrocław w kategorii „Modernizacja obiektu historycznego”, wyróżnienie od prestiżowego magazynu online Merit Award za kurtynę wodną, najlepszy obiekt eventowy 2017 roku w kategorii Unique MP Power Awards, Najlepszy Produkt Turystyczny w Polsce 2018, wyróżnienie w konkursie „Popularyzator Nauki 2020” organizowanym przez PAP oraz Ministerstwo Edukacji i Nauki i wiele innych. W 2017 roku „Hydropolis” otrzymało nagrodę publiczności Copper in Architecture Awards.
.Opisane tu propozycje nie wyczerpują wszystkich miejsc wartych zwiedzenia we Wrocławiu. Aby je wszystkie wymienić, potrzebny byłby opasły przewodnik. Są jednak zestawem miejsc niezwykłych i charakterystycznych dla tego wyjątkowego miasta.
