Zaginione hetyckie archiwum z Šamuḫa. Przełomowe odkrycie pozwoli poznać sekrety mocarstwa epoki brązu?

Wioska Kayalıpınar w prowincji Sivas w środkowej Anatolii stała się miejscem jednego z najbardziej znaczących odkryć archeologicznych dokonanych w Turcji w ostatnich latach. W miejscowości tej, która jest znana wśród archeologów z powodu tego, iż na jej obszarze znajdują się ruiny dawnego hetyckiego miasta Šamuḫa, archeolodzy odkryli zaginione hetyckie archiwum. Kolekcja odkopanych przedmiotów sprzed stuleci obejmuje 56 tabliczek klinowych i 22 odcisków pieczęci.

Zaginione hetyckie archiwum

.Zidentyfikowane niedawno w trakcie prac badawczych na obszarze ruin hetyckiego miasta Šamuḫa w miejscowości Kayalıpınar, która znajduje w dystrykcie Yıldızeli w prowincji Sivas w Turcji, zaginione hetyckie archiwum w przekonaniu ekspertów istotnie poszerzy naszą wiedzę na temat jednego z najważniejszych imperiów w historii epoki brązu, jakim było państwo hetyckie.

Cywilizacja hetycka, której twórcami był indoeuropejski lud o tej samej nazwie, prężnie się rozwijała w okresie połowy XVII wieku p.n.e. do samego początku XII wieku, a dokładnie w okresie lat 1650–1200 p.n.e. Kolebką Hetytów była położona w środkowej Anatolii kraina Hatti, na terenie której to znajdowała się też główna stolica hetyckiego państwa, czyli Hattusa – miasto to najdłużej pełniło funkcję stolicy hetyckiego imperium. Hetyci w szczytowym okresie kontrolowali całą środkową Anatolię, jak i większość tej wielkiej krainy, informuje portal „Arkeonews„.

Jedną z najbardziej znanych pozostałości po cywilizacji hetyckiej są złożone i zaawansowane kodeksy prawne, a także monumentalna architektura, czy rozwinięta dyplomacja, jaka była wykorzystywana przez Hetytów w ich rywalizacji z takimi innymi najważniejszymi państwami epoki brązu jak Egipt, Asyria, czy Babilon. Przekazy pisemne Hetytów były zapisywane pismem klinowym – te źródła pisemne stanowią przykład jednych z najwcześniej zorganizowanych dokumentów państwowych. Kres imperium hetyckiego nadszedł w okresie określanym jako upadek późnej epoki brązu, kiedy to kiedy to wiele wysoko rozwiniętych cywilizacji basenu Morza Śródziemnego i Bliskiego Wschodu uległo gwałtownemu rozpadowi i degradacji.

Lumuseni – hetyccy wróżbiarze

.Za sprawą tych zabytków pisemnych badacze mają możliwość interpretowania na wiele sposobów, w tym w pogłębiony sposób, historii państwa hetyckiego. Odkryte na obszarze pozostałości dawnego miasta Šamuḫa we wsi Kayalıpınar zaginione hetyckie archiwum za sprawą nowych informacji i faktów pozwoli na nowo zinterpretować dzieje tego dawnego mocarstwa starożytnego świata. Większość z nowo odkrytych glinianych tabliczek jest niewielkich rozmiarów, gdyż mierzą one około 2,5 na 1,5 cm. Archeolodzy podkreślili, że odkopane tabliczki znajdują się w idealnym stanie zachowania.

„Hetyci wierzyli, że zarazem dobre i złe wydarzenia stanowią przykład wiadomości od bogów. Dlatego też konsultowali się z wyroczniami, aby interpretować te znaki” – powiedział stojący na czele zespołu archeologów prowadzących wykopaliska w Kayalıpınar prof. dr Çiğdem Maner z Uniwersytetu Koç. Znajdujące się na odkrytych tabliczkach teksty zapisane pismem klinowym wspominają o specjalnych tłumaczach-wróżbiarzach, znanych pod nazwą lumusenów (l. p. „lumušen”), którzy mieli potrafić przepowiadać przyszłość. Lumesenami najczęściej byli urzędnicy lub kapłani hetyccy. Zidentyfikowane w Kayalıpınar zaginione hetyckie archiwum wskazuje, że Šamuḫabyło nie tylko miejscem, w którym znajdowało się ważne państwowe archiwum Hetyckie, ale było także siedzibą urzędników zajmujących się wróżbiarstwem na zlecenie rodziny królewskiej panującej w imperium hetyckim.

.Oprócz kilkudziesięciu tabliczek zapisanych pismem klinowym archeolodzy natrafili również na 22 odcisków pieczęci, które należały do królów, książąt, księżniczek, kapłanów i wysokich rangą urzędników hetyckich. Do najbardziej interesujących pieczęci należą następujące znaleziska: pieczęć „Tudhalija IV, syna króla Hattusilisa III”, pieczęć „skryby armii królewskiej”, pieczęć kapłana o imieniu Kantuzzili, który był określany jako pan ziemi. Najwięcej z pieczęci odkrytych w tym miejscu należało do przedstawicieli rodziny królewskiej państwa hetyckiego oraz ich administracji.  „Pieczęcie te są nieocenione dla zrozumienia struktur politycznych, biurokracji, a nawet układu i funkcji budynku archiwum pieczęci, które odkryliśmy” – wyjaśnił prof. dr Çiğdem Maner.

Marcin Jarzębski