Zmarł prof. Stanisław Gebhardt, Kawaler Orderu Orła Białego

Prof. Stanisław Gebhardt ekonomista, publicysta, wybitny międzynarodowy działacz polityczny i społeczny. Kawaler Orderu Orła Białego i wysokich odznaczeń państwowych w wielu krajach – zmarł 27 lutego 2025 r. we Wrocławiu, w wieku 97 lat.

Prof. Stanisław Gebhardt – życiorys

.Stanisław Gebhardt już jako nastolatek włączył się w Krakowie w działalność konspiracyjną, najpierw w 1941 r. Szarych Szeregów, potem w 1943 r. Armii Krajowej. Aresztowany przez Niemców w lipcu 1944 r. był więziony, a następnie osadzony w niemieckich obozach koncentracyjnych w Groß-Rosen i Mauthausen.

Po wojnie wrócił na pewien czas do kraju. Musiał jednak, wbrew własnym planom, uciekać na Zachód. Tam od początku aktywnie włączył się w działalność polskich organizacji na wychodźtwie. Zdobył też wykształcenie ekonomiczne i politologiczne, dzięki czemu stał się cenionym wykładowcą i konsultantem w sprawach gospodarczych. Przede wszystkim jednak przystąpił do Stronnictwa Pracy i jako jego działacz uczestniczył w tworzeniu struktur wielkiego międzynarodowego ruchu chrześcijańsko-demokratycznego.

W czasie, kiedy wielu obecnych na emigracji przedstawicieli polskich formacji politycznych pozostawało na marginesie życia politycznego wolnych krajów, koncentrując się na sporach historycznych, liderzy Stronnictwa Pracy kierowanego przez Karola Popiela włączyli się w działania jednego z najważniejszych ruchów politycznych powojennego wolnego świata. Ruchu, który odbudowywał wolną część Europy zdemolowaną przez II wojnę światową i pomagał narodom Ameryki Łacińskiej przezwyciężać spuściznę utrudniających rozwój postkolonialnych „struktur grzechu”. Chrześcijańska Demokracja stworzyła wówczas narzędzia, które do dziś uznawane są za najskuteczniejsze sposoby budowania stabilnego rozwoju, opartego na włączaniu obywateli do partnerskiego i podmiotowego działania na rzecz dobra wspólnego. Włączania ich w rozmaitych strukturach i instytucjach politycznych, społecznych, gospodarczych, na różnych szczeblach i poziomach.

Odznaczony komandorią Orderu Zasługi Bernardo O’Higginsa (Chile) , Orderu Simona Bolivara (Wenezuela) ,Orderu Zasługi Republiki Włoskiej (Commendatore) ,  Krzyżem Walecznych, Srebrnym Krzyżem Zasługi z Mieczami , Krzyżem Armii Krajowej , Krzyżem Solidarności Walczacej  Medalem Wojska Polskiego Zagranicą , Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”.

Prof. Stanisław Gebhardt – niekwestionowany autorytet

.Jego wrodzone cechy – skromność, przyjazny stosunek do ludzi, umiejętność słuchania, a jednocześnie przenikliwość i zdolności analityczne – pozwalały mu łatwo nawiązywać kontakty. Trudne doświadczenia wojenne, pracowitość i umiejętne stawiania wymagań sobie i współpracownikom budowały jego autorytet i uznanie środowisk, w których działał.

To spowodowało, że zyskał przyjaźń wielu wybitnych polityków, jak Rafael Caldera (dwukrotny prezydent Wenezueli), Eduardo Frei Montalva (twórca ChD Partii Chile, Prezydent 1964–1970), Mariano Rumor (pięciokrotny premier Włoch), Amintore Fanfani (lider włoskiej ChD, premier sześciu gabinetów), Aldo Moro (pięciokrotny premier, zamordowany przez terrorystów) – piszą na łamach „Wszystko co Najważniejsze” Michał DROZDEK, Piotr PERSZEWSKI, Wojciech SADREN i Jan ZIMROZ.

Stanisław Gebhardt nie pozwala określać się mianem „emigranta”. Nie wyjechał z Polski z własnej woli, szukając lepszego życia. Musiał uciekać z ojczyzny (z podrobionym francuskim paszportem) ze względu na działalność konspiracyjną i grożące mu represje. Dlatego pytany o pobyt za granicą powiada, że żył i działał na uchodźstwie, a nie na emigracji. Całą swoją działalność (również tę międzynarodową) prowadził zawsze z myślą o Polsce i z pragnieniem powrotu do ojczyzny. Liczne organizacje polonijne, w tym Zjednoczenie Młodzieży Chrześcijańsko-Społecznej na Uchodźstwie, różne wydawnictwa i fundacje, zakładał z nastawieniem na rozwój młodych Polaków (studentów, stypendystów), którzy mieliby w przyszłości kierować wolnym, demokratycznym państwem, wierząc, że Polska odzyska wolność i będzie potrzebowała mądrych i sprawnych kadr.

Zrozumiałe więc, że kiedy Polska faktycznie odzyskała niepodległość w 1989 roku, Stanisław Gebhardt natychmiast wrócił do kraju. Od razu włączył się w czynne działania na rzecz odbudowy naszej demokracji. Został wiceprezesem reaktywowanego w kraju – przy jego wsparciu – Stronnictwa Pracy, pozostając aktywnym na arenie międzynarodowej, gdzie nadal pełnił kierownicze funkcje w międzynarodowych strukturach chrześcijańsko-demokratycznych. Włączał się też w inne inicjatywy krajowe.

Z czasem zbliżył się politycznie do premiera Jana Olszewskiego, zakładając razem z nim m.in. Ruch Odbudowy Polski, którego był wiceprezesem, oraz Fundację Odbudowy Demokracji im. Ignacego Paderewskiego, którą kieruje do dnia dzisiejszego. W ostatniej dekadzie, mimo sędziwego już wieku, doprowadził m.in. do odsłonięcia we Wrocławiu, gdzie dziś mieszka, pomnika Wojciecha Korfantego (11 listopada 2014 r.). Pięć lat później stworzył Centrum Myśli Chrześcijańsko-Społecznej skupiające różne organizacje i postacie z tej formacji. Jest także przewodniczącym Rady Programowej Instytutu Dziedzictwa Myśli Narodowej im. Romana Dmowskiego i Ignacego Paderewskiego.

Odznaczenie Stanisławowa Gebhardta Orderem Orła Białego jest także ważnym społecznym przypomnieniem o ruchu politycznym, który prof. Gebhardt reprezentował i reprezentuje do dziś. To polska Chrześcijańska Demokracja, tworzona niegdyś przez wielkie postacie naszego życia politycznego tamtych lat, takie jak Wojciech Korfanty, Stanisław Wojciechowski, Józef Haller, Karol Popiel, Jan Stanisław Jankowski, Cyryl Ratajski, Jerzy Braun, Konrad Sieniewicz. Niezaprzeczalnie związani ze Stronnictwem Pracy, nie tylko poprzez Front Morges, ale także ideowo i politycznie byli formalnie bezpartyjni Ignacy Paderewskii gen. Władysław Sikorski. Mało kto wie, że pierwszym kapelanem Stronnictwa i jego działaczem został w 1937 roku ks. dr Stefan Wyszyński. Słabo znana jest też olbrzymia rola, jaką odegrali politycy Stronnictwa Pracy we władzach wojennych, zarówno w Rządzie emigracyjnym, jak i w Delegaturze Rządu na Kraj, tworząc także konspiracyjną organizację „Unia”, do której należał Karol Wojtyła.

.O niezwykłej i skutecznej strategii tego środowiska na emigracji, kiedy nie powiodła się po wojnie próba działalności krajowej, już wspomnieliśmy. Kiedy działacze włączyli się skutecznie w budowę światowych struktur chadeckich, to nie tylko pomagali w budowaniu społecznej gospodarki rynkowej i solidarnej demokracji w krajach, w których działała chadecja, ale wykorzystywali też swoją pozycję w tym ruchu oraz przyjaźnie z wieloma przywódcami wolnego świata, aby optować za sprawami ojczyzny znajdującej się w sowieckiej niewoli – cały tekst [LINK].

Oprac. Laura Wieczorek