150 lat temu urodził się Józef Piłsudski.

Łodzianie chcą o tym pamiętać. I organizują Zjazd Miast Piłsudskiego

Łódź postrzegana przez Marszałka jako „stolica polskiej pracy” już w 1919 roku na posiedzeniu Rady Miasta nadała mu honorowe obywatelstwo. Mieszkańcy 57 miejscowości, które nadały honorowe obywatelstwo Józefowi Piłsudskiemu lub w szczególny sposób uczciły jego pamięć, poczuwają się do kontynuowania i propagowania wyznawanych przez Marszałka wartości – piszą Krzysztof JARACZEWSKI i Mariusz GOSS w przeddzień Zjazdu Miast Piłsudskiego (22 i 23 września 2017 r.) w Łodzi

.Ulicami Łodzi pędzi dwukonna bryczka. Obok powożącego dwaj żandarmi i mężczyzna znany w konspiracji jako towarzysz Wiktor. Gdy do jego redakcyjnego mieszkania weszli carscy policjanci właśnie drukował 36. Numer Robotnika. Po całonocnej rewizji i przesłuchaniach mężczyznę podającego się za Józefa Władysława Dąbrowskiego postanowiono przewieźć do więzienia. Aresztant to naprawdę 33-letni Józef Piłsudski, który wtedy nosi konspiracyjny pseudonim Wiktor. Koledzy uważają go za najwybitniejszego wodza ówczesnej Polskiej Partii Socjalistycznej, walczącej o prawa robotników i niepodległość Rzeczypospolitej

Tymczasem bryczka z aresztantem dojechała do ulicy Zachodniej i nagle się zatrzymała, bo na skrzyżowaniu zapaliło się czerwone światło. Dlaczego? Bo to tylko scenka teatralna, która zostaje odegrana we współczesnej Łodzi, a nie prawdziwe aresztowanie Józefa Piłsudskiego. Scenek związanych z pobytem w Łodzi jest przy tej okazji więcej, bo kolejną odgrywają aktorzy w celi carskiego więzienia, gdzie towarzysz Wiktor został odwieziony po wsypie. Spędził tam dwa miesiące w 1900 roku. Dziś jest to miejsce pamięci – Muzeum Tradycji Niepodległościowych.

Okazją jest Zjazd Miast Piłsudskiego, którego gospodarzem jest prezydent Łodzi Hanna Zdanowska. Wydarzenie organizują Urząd Miasta Łodzi i Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. Okazją do Zjazdu jest 150 rocznica urodzin Marszałka. W Zjeździe uczestniczą rekonstruktorzy, historycy, harcerze, organizacje patriotyczne, młodzież szkolna. Piotrkowska w Łodzi zmienia się w ulicę z początków XX wieku. Wśród legionistów, muzyków i animatorów w strojach z epoki powraca klimat czasów Józefa Piłsudskiego. Mieszają się ze sobą elegancja z Belle Epoque, mundury wojskowe z Wielkiej Wojny Światowej i stroje okresu międzywojennego. Można zobaczyć gabinet sekretarki Marszałka Kazimiery Iłakowiczówny, pokaz mody retro, przejechać bicyklem, bryczką, zjeść potrawy według dawnych receptur i spróbować przysmaków Piłsudskiego. Ale także – koncertu z epoki swingu i legionowe piosenki, przemarsz oddziałów legionowych, organizacji piłsudczykowskich i policji państwowej.

W trakcie konferencji „Dziedzictwo Marszałka i jego małe ojczyzny” przedstawiciele miast Piłsudskiego podpisują wspólny dokument: „deklarujemy współpracę w krzewieniu tradycji niepodległościowych, czynu legionowego oraz kultywowanie pamięci o dziele i spuściźnie Pierwszego Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego”. Sygnatariusze zadeklarowali zachęcanie społeczności swoich miast do czynnego włączania się w tradycyjne obchody, kreowanie nowych form tożsamości narodowej i lokalnej oraz kształtowanie postaw obywatelskich. Zobowiązują się także do wymiany doświadczeń w budowaniu nowoczesnego patriotyzmu w duchu idei i wartości twórców niepodległości Polski w 1918 roku.

Konferencja jest okazją do przypomnienia pobytu Piłsudskiego w Łodzi, ale także inni przedstawiciele miast przedstawiają swoje spotkania z Marszałkiem: „Sulejówek – tu mieszkał Marszałek Józef Piłsudski” – Arkadiusz Śliwa, burmistrz Sulejówka, „Związki Józefa Piłsudskiego z miastem Chełm i ziemią chełmską” – Zygmunt Gardziński, przewodniczący Rady Miasta Chełm, wykładowca w Katedrze Stosunków Międzynarodowych w Państwowej Wyższej Szkole Zawodowej w Chełmie czy „Obchody 100. rocznicy internowania Legionistów Józefa Piłsudskiego w Szczypiornie” Leszek Tomczak – nauczyciel historii, członek i wiceprezes Oddziału Polskiego Towarzystwa Historycznego w Kaliszu.

Jak dobieraliśmy uczestników Zjazdu? Szukaliśmy miast, które nadały Józefowi Piłsudskiemu honorowe obywatelstwo. Na początku znaleźliśmy ich 41, ale z czasem odnajdywaliśmy kolejne. Mieszkańcy miejscowości, które nadały honorowe obywatelstwo Józefowi Piłsudskiemu, cały czas poczuwają się do kontynuowania i propagowania wyznawanych przez Marszałka wartości, a przez to dowodzą, jak ważne są historyczne tradycje. Ale nie mogliśmy zapomnieć o miastach, których nie było na mapie II Rzeczpospolitej, jeśli uczcili pamięć Marszałka w sposób szczególny, a za taki uznaliśmy postawienie pomnika lub obelisku. Znaleźliśmy 13 takich miast w całej Polsce. Wysłaliśmy 57 zaproszeń. 

Przyznanie Józefowi Piłsudskiemu honorowego obywatelstwa to wyraz szczególnego i osobistego stosunku miast do Marszałka. Tworzą one unikatową zbiorowość, która dzisiaj, w wolnej Polsce, w 150 rocznicę urodzin Józefa Piłsudskiego, spotyka się, aby przypomnieć i odnowić wątek swojej historii związany z jego osobą. A dzieje się to na rok przed 100 leciem jednego z najważniejszych wydarzeń w naszej historii, jakim było odzyskanie niepodległości.

.Łódź postrzegana przez Marszałka jako „stolica polskiej pracy” już w 1919 roku na posiedzeniu Rady Miasta nadała mu honorowe obywatelstwo. Kolejna scenka teatralna w trakcie obchodów jest poświęcona tamtemu wydarzeniu. Dawna rada to dziś budynek IV LO, a jego uczniowie pomagają organizatorom Zjazdu. W ten sposób wiedza o dokonaniach Marszałka stanie się własnością kolejnego pokolenia Polaków. I dlatego właśnie organizujemy wspólnie Zjazd Miast Piłsudskiego.

Mariusz Goss
Krzysztof Jaraczewski