Banu Mushtaq z Nagrodą Bookera

Banu Mustaq

Indyjska pisarka i działaczka na rzecz praw kobiet Banu Mushtaq została laureatką Międzynarodowej Nagrody Bookera 2025 za zbiór opowiadań „Heart Lamp”, opisujący codzienne życie kobiet ze społeczności muzułmańskich w południowych Indiach. „Ta książka poszerza nasze rozumienie tłumaczenia” – powiedział przewodniczący jury Max Porter.

Kim jest Banu Mushtaq?

.We wtorek wieczorem w Tate Modern w Londynie ogłoszony został zdobywca Międzynarodowej Nagrody Bookera 2025. Na krótkiej liście nominowanych znalazło się sześć książek, m.in. „Do perfekcji” Vincenza Latronico, a także dzieła autorów z Japonii, Francji, Danii i Indii.

„To naprawdę coś nowego dla czytelników anglojęzycznych (…) piękne historie pełne życia. Ta książka rzuca wyzwanie i poszerza nasze rozumienie tłumaczenia” – powiedział uzasadniając przyznanie nagrody indyjskiej pisarce przewodniczący jury Max Porter. Nagrodę o wartości 50 000 funtów podzielą między siebie autorka i tłumaczka Deepa Bhasthi.

Banu Mushtaq to wybitna indyjska pisarka i prawniczka, znana ze swojego zaangażowania w walkę o prawa kobiet oraz sprzeciw wobec ucisku kastowego i religijnego w Indiach. Jej twórczość literacka i działalność społeczna od dekad inspirują kobiety w patriarchalnym społeczeństwie południowych Indii do walki o własny głos, godność i sprawiedliwość.

Najnowszym świadectwem tej misji jest zbiór opowiadań pt. „Heart Lamp” czyli dwanaście poruszających historii napisanych w latach 1990–2023. Książka przedstawia realia życia kobiet i dziewcząt w tradycyjnych społecznościach Indii, ukazując ich codzienne zmagania z przemocą domową, nierównościami społecznymi, przymusowymi małżeństwami i presją religijną.

Co szczególnie wyróżnia „Heart Lamp”, to fakt, że opowieści te zostały zainspirowane prawdziwymi historiami kobiet, które w poszukiwaniu pomocy i sprawiedliwości zgłosiły się do Mushtaq jako do prawniczki. To nie są jedynie literackie fikcje a głosy tych, które zazwyczaj pozostają niesłyszane w dominującym dyskursie społecznym.

Mushtaq, jako aktywistka i autorka, od lat staje po stronie najbardziej zmarginalizowanych: muzułmanek, Dalitek, wdów i kobiet wykluczonych przez system kastowy. Jej walka ma wymiar nie tylko prawny, ale i literacki: za pomocą pióra oddaje sprawiedliwość tym, które zbyt często spotyka milczenie lub pogarda.

Banu Mushtaq z Nagrodą Bookera

.W dobie rosnących napięć religijnych i społecznych w Indiach, głos Banu Mushtaq zyskuje szczególne znaczenie. Jej pisarstwo to nie tylko forma oporu, ale również akt miłości do prawdy, do wolności i do kobiet, które nie mają komu opowiedzieć swojej historii.

„Heart Lamp” to pierwsza książka przetłumaczona z kannada, języka, którym posługuje się około 65 milionów ludzi, nominowana do Międzynarodowej Nagrody Bookera. Banu Mushtaq jest drugą indyjską autorką, która zdobyła tę nagrodę po Geetanjali Shree, która została jej laureatką w 2022 roku.

Międzynarodowa Nagroda Bookera (ang. The International Booker Prize, wcześniej The Man Booker International Prize) została ustanowiona w 2005 r. w Wielkiej Brytanii. Na początku była przyznawana co dwa lata za twórczość w języku angielskim dla pisarzy z całego świata; nominowane mogły zostać również powieści napisane w innych językach, lecz szeroko dostępne w angielskim tłumaczeniu (w 2005 r. nominowany był Stanisław Lem).

Pierwszym laureatem był albański pisarz Ismail Kadare. Od 2016 r. nagroda przyznawana jest co roku jednej książce przetłumaczonej na język angielski, opublikowanej w Wielkiej Brytanii lub Irlandii. Wynosi 50 tys. funtów, dzielone równo między autora i tłumacza.

W 2018 r. jako pierwsza pisarka z Polski wyróżniona tą nagrodą została Olga Tokarczuk za powieść „Bieguni” („Flights”), przełożoną przez Jennifer Croft, która razem z tłumaczką Antonią Lloyd-Jones przybliża dzieła noblistki anglosaskiej publiczności.

Nominowani do Nagrody Bookera 2025

.W tym roku na krótkiej liście nominowanych znalazło się sześć książek: „A Leopard-Skin Hat” Anne Serre, tłum. Mark Hutchinson (oryginalny język: francuski); „Heart Lamp” Banu Mushtaq, tłum. Deepa Bhasthi (oryginalny język: kannada); „Under the Eye of the Big Bird” Hiromi Kawakami, tłum. Asa Yoneda (oryginalny język: japoński); „Small Boat” Vincenta Delecroix, tłum. Helen Stevenson (oryginalny język: francuski); „On the Calculation of Volume I” Solvej Balle, tłum. Barbara J. Haveland (oryginalny język: duński). Jedyną z nominowanych książek do tej pory przetłumaczonych na język polski jest „Do perfekcji” Vincenza Latronico (tłum. ang. Sophie Hughes, oryginalny język: włoski), która 14 maja ukazała się nakładem wyd. Czarne w przekładzie Katarzyny Skórskiej.

Książki wybrane zostały przez jury pod przewodnictwem Maxa Portera, pisarza, autora licznych bestsellerów. W gronie jury znalazł się również poeta, reżyser, fotograf Caleb Femi, pisarka i dyrektorka wydawnicza Wasafiri Sana Goyal, niejednokrotnie nominowany do Bookera autor i tłumacz Anton Hur, a także piosenkarka i autorka tekstów Beth Orton.

Laureatką Międzynarodowego Bookera 2024 została niemiecka pisarka Jenny Erpenbeck za powieść „Kairos” w przekładzie Michaela Hofmanna.

PAP / WcN / MK

Materiał chroniony prawem autorskim. Dalsze rozpowszechnianie wyłącznie za zgodą wydawcy. 21 maja 2025