Lista lektur obowiązkowych. Propozycja Instytutu Badań Edukacyjnych
Instytut Badań Edukacyjnych przygotował listę lektur obowiązkowych dla uczniów szkół podstawowych i zaproponował ponad 100 tekstów do wyboru. Lista lektur i projekt podstawy programowej IBE został przygotowany na zlecenie Ministerstwa Edukacji Narodowej, które podejmie ostateczną decyzję w tej sprawie.
Lista lektur obowiązkowych
.Instytut Badań Edukacyjnych – Państwowy Instytut Badawczy – opublikował na swojej stronie internetowej przygotowane przez ekspertów projekty podstaw programowych kilkunastu przedmiotów w szkole podstawowej, w tym języka polskiego. Projekty Instytut ma przekazać Ministerstwu Edukacji Narodowej. MEN po przeprowadzeniu konsultacji społecznych zdecyduje o ostatecznym kształcie podstaw programowych dla szkoły podstawowej, w tym o podstawie programowej języka polskiego. Rozporządzenie MEN określi, co uczeń powinien umieć z określonego przedmiotu po danym etapie edukacyjnym; każdy przedmiot jest opisywany osobno.
W projekcie podstawy programowej języka polskiego wskazano cele, opisano specyfikę i strukturę przedmiotu, efekty uczenia się, określono wymagania w zakresie doświadczeń edukacyjnych i warunki realizacji przedmiotu. Efekty uczenia się zostały podzielone na siedem obszarów odpowiadających najważniejszym umiejętnościom kształconym na lekcjach języka polskiego: komunikację, odbiór, świadomość językową, tworzenie wypowiedzi, autorefleksję i tworzenie tożsamości, elementy edukacji medialnej i praktyki lekturowe. W ramach przedmiotu realizowane są także moduły: kulturowy, medialny i filozoficzny.
W ramach praktyk lekturowych w klasach IV-VI uczeń ma zapoznać się z wybranymi fragmentami Biblii, w tym opisem stworzenia świata oraz przypowieściami o miłosiernym Samarytaninie i o synu marnotrawnym; wybranymi mitami greckimi, w tym: o stworzeniu świata, o Syzyfie, o Dedalu i Ikarze, o Demeter i Korze; baśniami i legendami ważnymi dla kultury światowej, europejskiej, narodowej i regionalnej. Uczeń czyta krótsze teksty literackie, w tym utwory narracyjne i liryczne, także o charakterze patriotycznym, takie jak „Mazurek Dąbrowskiego” Józefa Wybickiego i „Rota” Marii Konopnickiej oraz zapoznaje się z tekstami kultury należącymi do różnych sztuk, w tym filmu, teatru, malarstwa, rzeźby, muzyki, komiksu.
Uczeń ma też przeczytać w każdym roku szkolnym nie mniej niż cztery dłuższe teksty literackie dla dzieci i młodzieży wybrane wspólnie przez nauczyciela i uczniów, wśród których znajdują się teksty poruszające zagadnienia bliskie doświadczeniom uczniów, takie jak: dom, rodzina, relacje rówieśnicze, przyjaźń, emocje, relacje człowieka i natury, różnorodność, wspólnotowość.
W ramach praktyk lekturowych w klasach VII-VIII uczeń ma przeczytać obowiązkowo następujące teksty z klasyki literatury polskiej: Jan Kochanowski – Tren VII, VIII, wybrane fraszki; Ignacy Krasicki – wybrane bajki; Adam Mickiewicz – „Dziady, część II”, „Reduta Ordona”, „Śmierć pułkownika”, „Pan Tadeusz” (Inwokacja), wybrana ballada; Juliusz Słowacki – „Balladyna”; wybrana nowela Bolesława Prusa lub Henryka Sienkiewicza; Aleksander Kamiński – „Kamienie na szaniec”; wybrane opowiadanie lub jednoaktówka Sławomira Mrożka; wybrane opowiadanie Idy Fink.
Także na tym etapie edukacyjnym uczeń ma przeczytać też w każdym roku szkolnym nie mniej niż cztery dłuższe utwory literackie, w tym: wskazane teksty obowiązkowe i wybrane wspólnie przez nauczyciela i uczniów (teksty epickie reprezentujące różne sposoby prowadzenia narracji; utwory należące do literatury gatunkowej, np. fantasy, science fiction, kryminalne, przygodowe, obyczajowe) oraz teksty z kanonu literatury światowej.
Wybrane teksty i utwory poetyckie
.Uczeń ma się także zapoznać ze zróżnicowanymi tematycznie i gatunkowo tekstami, w tym z wybranymi utworami poetyckimi Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego, Julii Hartwig, Zbigniewa Herberta, Marii Konopnickiej, Urszuli Kozioł, Bolesława Leśmiana, Czesława Miłosza, Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej, Agnieszki Osieckiej, Haliny Poświatowskiej, Tadeusza Różewicza, Juliusza Słowackiego, Wisławy Szymborskiej, Juliana Tuwima, Jana Twardowskiego oraz z wypowiedziami i przekazami medialnymi: relacjonującymi (np. wiadomość prasowa, reportaż, sprawozdanie), wyrażającymi stanowisko (np. felieton, przemówienie), popularnonaukowymi i filozoficznymi.
W projekcie zamieszczono listę 108 przykładowych tekstów do omówienia w klasach IV-VIII w ramach praktyk lekturowych. Wśród nich jest 76 tekstów narracyjnych i dramatycznych, 5 antologii i wyborów tekstów oraz 28 tekstów publicystycznych, popularnonaukowych, filozoficznych, biograficznych i literatury faktu.
Zaproponowane teksty narracyjne i dramatyczne do wyboru:
Adam Bahdaj „Do przerwy 0:1” lub inna powieść;
Justyna Bednarek „Dom numer 5”;
Paweł Beręsewicz – „Wszystkie lajki Marczuka”, „Szeptane” lub inna powieść; Miron Białoszewski „Pamiętnik z powstania warszawskiego” (fragmenty);
Karol Olgierd Borchardt „Znaczy Kapitan”;
Frances Hodgson Burnett – „Tajemniczy ogród” lub inna powieść;
Lewis Carroll „Alicja w Krainie Czarów”;
Marine Carteron – wybrana powieść z serii „Podpalacze książek”;
Joanna Chmielewska – „Nawiedzony dom”, „Zwyczajne życie”;
Agatha Christie – wybrana powieść kryminalna;
Carlo Collodi „Pinokio”;
Sarah Crossan – „Kasieńka”, „My dwie, my trzy, my cztery”, „Tippi i ja”, „Kończy się czas”;
Charles Dickens „Opowieść wigilijna”;
Lloyd Cassel Douglas „Wielki Rybak”;
Jacek Dukaj „Wroniec”;
Aleksander Dumas „Trzej muszkieterowie”;
Michael Ende – „Momo”, „Niekończąca się historia”;
John Flanagan – wybrana powieść z cyklu „Zwiadowcy”;
Aleksander Fredro – „Zemsta”, „Śluby panieńskie”;
Olaf Fritsche „Skarb Troi”;
Ernest Hemingway „Stary człowiek i morze”;
Roksana Jędrzejewska-Wróbel „Stan splątania”;
Grzegorz Kasdepke – wybrana powieść;
Jacqueline Kelly „Ewolucja według Calpurnii Tate”;
Emilia Kiereś „Rzeka”;
Joseph Rudyard Kipling „Księga dżungli”;
Nancy H. Kleinbaum „Stowarzyszenie Umarłych Poetów”;
Janusz Korczak – „Król Maciuś Pierwszy”, „Bankructwo małego Dżeka”;
Rafał Kosik „Felix, Net i Nika oraz Gang Niewidzialnych Ludzi”;
Barbara Kosmowska „Pozłacana rybka”;
Zofia Kossak-Szczucka – „Topsy i Lupus”, wybrane opowiadanie z tomu „Bursztyny”; Marcin Kozioł „Skrzynia Władcy Piorunów”;
Alice Kuipers – „Najgorsza rzecz, jaką zrobiła”, „Życie na drzwiach lodówki. Powieść w notatkach”;
Selma Lagerlöf „Cudowna podróż”;
Ursula K. Le Guin „Czarnoksiężnik z Archipelagu”;
Stanisław Lem – „Cyberiada”, „Bajki robotów”;
Bolesław Leśmian „Klechdy sezamowe”;
Clive Staples Lewis – wybrana powieść z cyklu „Opowieści z Narnii”;
Astrid Lindgren – „Bracia Lwie Serce”, „Ronja, córka zbójnika”;
Kornel Makuszyński – wybrana powieść;
Andrzej Maleszka – wybrana powieść z cyklu „Magiczne drzewo”;
Alan Aleksander Milne „Kubuś Puchatek”;
Ferenc Molnár „Chłopcy z Placu Broni” (Chłopcy z ulicy Pawła);
Lucy Maud Montgomery „Ania z Zielonego Wzgórza” (Anne z Zielonych Szczytów); Brandon Mull – „Wojna cukierkowa”, „Baśniobór”;
Małgorzata Musierowicz – wybrana powieść z cyklu „Jeżycjada”;
Edmund Niziurski „Sposób na Alcybiadesa”;
Ewa Nowak „Pajączek na rowerze”;
Longin Jan Okoń „Tecumseh”;
George Orwell „Folwark zwierzęcy”;
Ferdynand Antoni Ossendowski „Słoń Birara”;
Raquel Jaramillo Palacio „Cudowny chłopak”;
Katherine Paterson „Most do Terabithii”;
Sara Pennypacker „Pax”;
Jacek Podsiadło „Czerwona kartka dla Sprężyny”;
Rick Riordan – wybrana powieść z cyklu „Percy Jackson i bogowie olimpijscy”;
J.K. Rowling – wybrana powieść o Harrym Potterze;
Katarzyna Ryrych – „Król”, „Wyspa mojej siostry”, „Lato na Rodos”;
Antoine de Saint-Exupéry „Mały Książę”;
Éric-Emmanuel Schmitt „Oskar i pani Róża”;
William Shakespeare – „Romeo i Julia”, „Sen nocy letniej”;
Henryk Sienkiewicz – „Krzyżacy”, „W pustyni i w puszczy”, „Quo vadis”;
Linn Skaber „Młodość. Wyznania nastolatków”;
Nancy Springer – wybrana powieść z cyklu „Enola Holmes”;
Erin Stewart „Blizny jak skrzydła”;
Marcin Szczygielski – „Teatr Niewidzialnych Dzieci”, „Arka czasu, czyli wielka ucieczka Rafała od kiedyś przez wtedy do teraz i wstecz”;
Alfred Szklarski – wybrana powieść o Tomku Wilmowskim;
Dorota Terakowska – „Tam, gdzie spadają anioły”, „Córka czarownic”;
John Ronald Reuel Tolkien „Hobbit, czyli tam i z powrotem”;
Mark Twain „Przygody Tomka Sawyera”;
Katarzyna Wasilkowska „Już, już!”;
Danuta Wawiłow, Natalia Usenko „Wierzbowa 13. Opowieści z Wierzbowej 13”;
Louis de Wohl „Posłaniec króla”;
Karol Wojtyła – wybrany utwór;
Markus Zusak „Złodziejka książek”;
Stefan Żeromski – „Syzyfowe prace”, „Siłaczka”.
Antologie i wybory tekstów do wyboru:
„Gorzka czekolada i inne opowiadania o ważnych sprawach” – autorzy: Paweł Beręsewicz, Wojciech Cesarz, Barbara Kosmowska, Andrzej Maleszka, Katarzyna Ryrych, Katarzyna Terechowicz;
„Nazywam się…” (np. Mikołaj Kopernik, Fryderyk Chopin, Maria Skłodowska-Curie, Jan Paweł II i inni);
„Wszystkie kolory świata” – autorzy zebrani (Michał Rusinek i inni);
Wiersze poetów dawnych i współczesnych niewymienionych w podstawie programowej; Zbiory mitologii światowej, np. słowiańskiej, skandynawskiej, staroegipskiej.
Teksty publicystyczne, popularnonaukowe, filozoficzne, biograficzne, literatura faktu do wyboru:
Francesco D’Adamo „Iqbal”;
Jacek Dąbała – wybrany tekst ze zbioru „Media ćwiczą rozum. Vademecum rozsądku dla obywateli, polityków i dziennikarzy”;
Anna Dziewit-Meller „Damy, dziewuchy, dziewczyny. Historia w spódnicy”;
Umberto Eco – wybrany felieton ze zbioru „Zapiski na pudełku od zapałek”;
Arkady Fiedler „Dywizjon 303”;
Rachel Firth, Minna Lacey, Jordan Akpojaro „Filozofia dla początkujących”;
André Frossard „Nie lękajcie się! Rozmowy z Janem Pawłem II”;
Natalia Goncarz „Mietek na wojnie”;
Magdalena Grzebałkowska „Wojenka. O dzieciach, które dorosły bez ostrzeżenia” (wybrany reportaż);
Boguś Janiszewski – wybrana pozycja z serii „To, o czym dorośli ci nie mówią” lub „Wyzwania”;
Leszek Kołakowski – „Mini-wykłady o maxi-sprawach”, „13 bajek z królestwa Lailonii dla dużych i małych” (wybrany fragment);
Simona Kossak „Serce i pazur. Opowieści o uczuciach zwierząt”;
Anna Kowalczyk „Brakująca połowa dziejów. Krótka historia kobiet na ziemiach polskich”;
Karolina Lanckorońska „Wspomnienia wojenne 22 IX 1939–5 IV 1945” (fragmenty);
Anna Mieszkowska „Dzieci Ireny Sendlerowej”;
Nela Mała Reporterka – wybrany utwór;
Lidia Ostałowska „Bezprizorni”;
Marie Pavlenko „A kiedy zniknie pustynia”;
Łukasz Pilip „Podwórko bez trzepaka. Reportaże z dzieciństwa” (wybrany reportaż);
Michel Piquemal „Bajki filozoficzne”;
Magdalena Rigamonti „Niewygodni. Mówią prawdę o wojnie” (wywiad z Adą Willenberg lub inny);
Michał Rusinek „Szalik. O Wisławie Szymborskiej dla dzieci”;
Maria Strzelecka „Simona”;
Justyna Suchecka „Young power. 30 historii o tym, jak młodzi zmieniają świat”; Zbigniew Urbanyi „Na szlaku kliprów i windjammerów” (fragmenty);
Melchior Wańkowicz – „Bitwa o Monte Cassino”, „Ziele na kraterze”;
Urszula Zajączkowska „Patyki, badyle”.
Kultura i sztuka w jednym miejscu
.„Kultura Najważniejsza” to newsletter, w którym podpowiadamy, co warto obejrzeć, co przeczytać, czego posłuchać, ale i czego – posmakować. Odrywając się od codzienności, chcemy przypomnieć o fascynującym świecie kultury i sztuki, na który warto znaleźć czas.
Sztuka wyraża nasze estetyczne potrzeby. Prowokuje do myślenia, pobudza kreatywność, wyzwala emocje. Pozwala poczuć się wyjątkowo, a co najważniejsze, wzbogaca nas samych. Chcemy razem, wspólnie z Państwem, wybierać, to co najważniejsze w kulturze. W każdy czwartek, punktualnie o godzinie 21.00 znajdą Państwo w swojej skrzynce e-mailowej zbiór propozycji kulturalnych, które warto uwzględnić podczas planowania weekendu.
Przedstawiamy premiery kinowe, a także filmy dostępne na platformach streamingowych dla tych, którzy wolą rozkoszować się kulturą w domowym zaciszu. Przypominamy o klasykach, wracamy do pozycji, które zdobyły największe nagrody filmowe i wywarły wpływ na pokolenia oraz do których nawiązuje współczesna kinematografia – i nie tylko.
Nie zapominamy również o koncertach czy płytach. Muzyka pełni tu ważną rolę. Dzięki „Kulturze Najważniejszej” nie ominie Państwa absolutnie żadne wartościowe wydarzenie. Zachęcamy do zapisania się do specjalnego, bezpłatnego newslettera „Kultura Najważniejsza”, który pozwoli Państwu zaplanować kulturalny weekend [LINK DO ZAPISÓW].
PAP/ LW
