Śląski Festiwal Nauki w Katowicach 2025 [Program]

Tegoroczny Śląski Festiwal Nauki odbędzie się 6-8 grudnia – podali organizatorzy z Uniwersytetu Śląskiego. Dziewiąty Śląski Festiwal Nauki, który stał się jednym z największych wydarzeń popularnonaukowych w Europie, będzie przebiegała pod wezwaniem: „Eksperymentuj!”.

Katowicki festiwal zakończy się 8 grudnia

.Jak wyjaśnili przedstawiciele UŚ, chodzi o zachętę do samodzielnego poszukiwania wiedzy, otwartego na nowe doświadczenia. „Chcemy postrzegać eksperyment jako wyraz naszej nieskrępowanej ciekawości. Badanie, próbowanie i poszukiwanie odpowiedzi jest nie tylko domeną naukowców, ale również każdej i każdego z nas” – przypomnieli.

Wskazali, że eksperymenty to też odpowiedź na wyzwania coraz większej liczbą nowych zjawisk, których skutków nie sposób przewidzieć: perspektywy katastrofy klimatycznej, światowych konfliktów i kryzysów energetycznych. „Dzięki eksperymentom jesteśmy w stanie przygotować się na nadchodzące zmiany i dostosować się do czekającej nas przyszłości” – akcentują naukowcy.

9. Śląski Festiwal Nauki będzie odbywał się w Międzynarodowym Centrum Kongresowym w Katowicach. Dokładny program nie jest jeszcze znany – jak co roku, wraz z ogłaszaniem jego elementów zapowiadane będą dodatkowe rejestracje na niektóre aktywności.

Śląski Festiwal Nauki już w poprzednich latach stał się jednym z największych wydarzeń popularnonaukowych w Polsce i Europie. Naukowcy organizujących festiwal śląskich uczelni chcą tą drogą m.in. tłumaczyć i pokazywać, czym współcześnie żyje nauka, jak powstaje i czym się zajmuje.

Sukces poprzednich edycji ŚFN stał się kanwą do starań lokalnych samorządów i środowiska akademickiego o przyznanie Katowicom tytułu Europejskiego Miasta Nauki. Rektorzy regionalnych uczelni publicznych powołali po to Konsorcjum Akademickie Katowice – Miasto Nauki. To siedem uczelni, ponad 59 tys. studentek i studentów, 1,8 tys. doktorantek i doktorantów oraz 750 kierunków i specjalności.

Śląski Festiwal Nauki to okazja do zobaczenia wielu ciekawych eksperymentów

.Tytuł, przyznawany przez organizację EuroScience we współpracy z Komisją Europejską, w ub. roku po raz pierwszy w historii otrzymało miasto z Europy Środkowo-Wschodniej. Siódma i ósma edycja grudniowego ŚFN były klamrami otwierającymi i zamykającymi obchody EMN2024. W 8. Festiwalu wzięło udział blisko 68 tys. osób.

Organizatory liczą, że 9. ŚFN przebije tę liczbę. Jego program ma się koncentrować na odkrywaniu nowych ścieżek rozwoju w obszarach wiedzy: przyrody, techniki, sztuki, nauk humanistyczno-społecznych, nauk ścisłych, medycyny i zdrowia oraz – po raz pierwszy – kultury fizycznej.

„Podczas 9. ŚFN Katowice nie zabraknie nowych scen i stref specjalnych. W tym roku będzie można m.in. zapoznać się z tematyką science fiction, skorzystać z poradnictwa oraz strefy profilaktyki zdrowia, doświadczyć eksperymentów w laboratorium badawczym, zaplanować swoją przyszłość, wejść do świata literatury i wiele więcej” – zasygnalizowali przedstawiciele UŚ.

Na odwiedzających festiwalową przestrzeń czekać będą też dotychczasowe: Scena Pulsar, Przystanek Nauka oraz Scena Nauka. To Lubię – przygotowana we współpracy z ambasadorem ŚFN dr. Tomaszem Rożkiem.

Częścią festiwalu są konkursy. Podczas tegorocznej edycji odbędą się te już znane: POP Science, Młodzi dla przyszłości Śląska, OFF Science i Śląska Nagroda Naukowa, jak i dwa nowe – SMODA oraz KREATON.

Głównym organizatorem ŚFN jest Uniwersytet Śląski. Współpracują: miasto Katowice, Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia, Urząd Marszałkowski Woj. Śląskiego, Politechnika Śląska, Śląski Uniwersytet Medyczny, Akademia Wychowania Fizycznego im. J. Kukuczki, katowicka Akademia Sztuk Pięknych, Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy im. J. Długosza w Częstochowie, Politechnika Częstochowska, Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach i Akademia Techniczno-Humanistyczna w Bielsku-Białej.

Badania naukowe zmieniają nasz świat

.Najbardziej ambitne europejskie projekty badawcze realizowano w trzech dużych obszarach nauki: naukach o życiu, naukach ścisłych i technicznych oraz naukach społecznych i humanistycznych – pisze prof. Andrzej JAJSZCZYK.

W obszarze nauk ścisłych i technicznych najwięcej badań w ostatnich latach prowadzi się w dyscyplinach inżynierii materiałowej i nauki o materiałach. Ich praktyczny potencjał nie podlega dyskusji. Następne dyscypliny w kolejności finansowania przez ERC to chemia fizyczna, fizyka materii skondensowanej i ciała stałego, elektronika i fotonika, a także chemia organiczna. Po nich następują informatyka i kryptologia, oddziaływania fundamentalne, w tym oddziaływania grawitacyjne czy elektromagnetyczne. Listę najpopularniejszych badawczo dyscyplin zamyka fizyka kwantowa. Warto przy tym pamiętać, że wspomniana kolejność nie wynika z jakichkolwiek priorytetów czy preferencji ERC, lecz jedynie z pojawiania się najbardziej interesujących pomysłów badawczych zgłaszanych przez samych naukowców. 

Spośród konkretnych tematów prowadzonych prac badawczych, w ramach wspomnianych wyżej dyscyplin, prym wiodą różnorodne algorytmy, tematy związane z ewolucją i dynamiką klimatu, następnie optoelektronika, synteza chemiczna, uczenie maszynowe, spektroskopia czy technologia półprzewodników. 

Ważne jest także to, że w obszarze nauk ścisłych i technicznych obserwujemy w ostatnich latach znaczący postęp w opracowywaniu nowych metod badawczych. Obejmują one m.in. eksperymentalne metody skoncentrowane na modelach klimatycznych, modelowanie obliczeniowe, w tym symulacje związane z sieciami neuronowymi. Intensywnie rozwija się także metody matematyczne związane z teorią pola i algorytmami, a w obszarze chemii – nowe metody syntezy organicznej i katalizy. 

Wśród najpopularniejszych dyscyplin z zakresu nauk społecznych i humanistycznych najwięcej badań dotyczy ostatnio ekonomii i nauk politycznych. Za nimi idą: historia, badania kultury, a także neuronauka poznawcza, czyli badanie podstaw poznania, ze szczególnym uwzględnieniem procesów zachodzących w mózgu. Kolejne przebojowe dyscypliny to: socjologia, antropologia, archeologia i psychologia społeczna.

Popularne tematy prowadzonych badań dotyczą dziedzictwa kulturowego, migracji, historii najnowszej, rozwoju gospodarczego i społecznego, neuronowych podstaw poznania, polityki i rządzenia, ale także historii średniowiecza i prehistorii. W obszarze metodologii można zaobserwować duży postęp w analizie teoretycznej dotyczącej finansów i ekonomii, modelowania obliczeniowego i symulacji, z naciskiem na modele poznawcze i modele uczenia. Dobrym przykładem skorzystania z technik wielkich zbiorów danych (big data) do badań społecznych jest projekt EXPO Magdaleny Wojcieszak z Uniwersytetu Amsterdamskiego, w którym zbadano, jak ekspozycja ludzi na zróżnicowane poglądy w mediach może być zarówno ryzykowna, jak i korzystna.

Znaczna część prowadzonych obecnie w świecie najbardziej ambitnych badań naukowych ma charakter interdyscyplinarny. To na pograniczu różnych nauk rodzi się wiele nowych idei, a narzędzia badawcze dobrze już osadzone w jednej dyscyplinie okazują się ogromnie użyteczne także w zupełnie innym obszarze badań. Wiele projektów finansowanych przez ERC ma charakter interdyscyplinarny. Sprzyja temu system oceny wniosków grantowych w ramach szerokich paneli tematycznych, typowo obejmujących po kilka dyscyplin.

Z natury interdyscyplinarne są projekty finansowane w konkursie grantów synergicznych (Synergy Grants), w których współpracują ze sobą naukowcy z dwóch, trzech bądź czterech różnych grup badawczych. W ostatnich latach szczególnie badania nad klimatem, środowiskiem oraz związane z użyciem teorii systemów do badania Ziemi wymagają współpracy naukowców ze wszystkich trzech obszarów badawczych, to jest nauk o życiu, ścisłych i technicznych oraz społecznych i humanistycznych. W ramach jednego z tych obszarów bardzo znacząca jest współpraca matematyków, fizyków kwantowych i specjalistów w zakresie badania materiałów, podobnie jak badaczy kultury, religii i języków ze specjalistami studiującymi odporność społeczeństw na zagrożenia i tymi, którzy badają zagadnienia równości między ludźmi. W obszarze badań o życiu często niezbędne jest ścisłe współdziałanie naukowców zajmujących się biologią integracyjną, czyli biologią postrzeganą z różnych perspektyw, a fizjologią i badaniami chorób. Badania struktur i funkcji cząstek organicznych, komórek i organizmów wymagają często wiedzy i umiejętności z obszarów nie tylko nauk o życiu, ale także nauk ścisłych i technicznych. Natomiast na przecięciu badań o życiu i nauk społecznych oraz humanistycznych znajdują się inżynieria biomedyczna oraz badania ludzkiego mózgu i procesów myślowych.

Wiele ze wspomnianych badań interdyscyplinarnych wpisuje się w kolejny unijny priorytet European Green Deal. Finansowane przez ERC projekty dotyczą zmian klimatycznych, produkcji rolnej, inteligentnej mobilności, czystej i taniej energii, a także ekologii. Na przykład w projekcie COFLeaf proponuje się nowe systemy fotokatalityczne zdolne do efektywnego zbierania światła i przekształcania go w wodór, a w projekcie urbisphere bada się miasta, by ocenić, jak urbanizacja, ludzkie zachowania i technika oddziałują na zmiany klimatyczne i jak wpływa to na mieszkańców miast i ich przystosowanie do zmian.

Tekst dostępny na łamach Wszystko co Najważniejsze: https://wszystkoconajwazniejsze.pl/prof-andrzej-jajszczyk-europejskie-badania-naukowe

PAP/MB