Więcej rozmów i książek pozwoli zachować zdrowy mózg

Aktywności społeczne i stymulujące umysł, takie jak czytanie czy więcej rozmów z innymi osobami, są korzystne dla pamięci i myślenia. Niekorzystnie wpływają zaś na nie, a także sprzyjają demencji, oglądanie telewizji i granie w gry wideo – informuje „The Journals of Gerontology Series A”.

Więcej rozmów i więcej czytania – recepta na zdrowy mózg

.„Wybór tego, co robimy w czasie wolnym, wpływa na długoterminowe zdrowie mózgu” – podkreślają autorzy publikacji (10.1093/gerona/glae233 ) z Uniwersytetu Australii Południowej. Oceniając 24-godzinne wzorce aktywności prawie 400 osób w wieku powyżej 60 lat odkryli, że kontekst lub rodzaj aktywności, w którą się angażujemy, ma naprawdę duże znaczenie. Co więcej – istotne różnice są nawet między czynnościami z pozoru podobnymi, np. czytaniem na siedząco książki na kanapie i oglądaniem telewizji w tej samej pozycji.

Badacze odkryli, że spośród aktywności statycznych najlepiej na zachowanie pamięci i funkcje związane z myśleniem działają: czytanie, słuchanie muzyki, modlitwa, majsterkowanie, gra na instrumencie muzycznym lub rozmowa z innymi ludźmi. Najbardziej szkodliwe są zaś oglądanie telewizji i granie w gry wideo.

Zdaniem autorów, są to bardzo cenne informacje, ponieważ mogą się przełożyć na zmniejszenie ryzyka upośledzenia funkcji poznawczych w starszym wieku. Uważają, że dzięki modyfikowalnym czynnikom stylu życia można by zapobiec aż o 45 proc. przypadków demencji.

Światowa Organizacja Zdrowia szacuje, że na całym świecie ponad 55 milionów osób cierpi na demencję, a każdego roku przybywa prawie 10 milionów nowych przypadków. Większość z nich stanowią kobiety. W Polsce obecnie schorzeniem tym dotkniętych jest ok. pół miliona ludzi.

„To badanie pozwoliło nam odkryć, że jeden siedzący tryb życia nie jest równy drugiemu, jeśli chodzi o pamięć. Kontekst danej aktywności bardzo zmienia sposób, w jaki wpływa ona na funkcje poznawcze, bo różne aktywności zapewniają różne poziomy stymulacji poznawczej i zaangażowania społecznego” – wyjaśniła dr Maddison Mellow, jedna z autorek publikacji.

„Więcej się ruszaj, mniej siedź”

.„Wiemy od dawna, że aktywność fizyczna jest silnym zabezpieczeniem przed rozwojem demencji i to właśnie ją powinno się traktować priorytetowo, jeśli chce się zadbać o zdrowie swojego mózgu. Jednak nikt do tej pory nie badał bezpośrednio, czy możemy poprawić zdrowie naszego mózgu, zamieniając jedno siedzące zachowanie na inne” – dodała.

Jej zdaniem przesłanie „więcej się ruszaj, mniej siedź” z pewnością jest prawdziwe, zarówno w kontekście zdrowia kardiometabolicznego, jak i zdrowia mózgu, jednak, co wykazało omawiane badanie, potrzebne jest bardziej zniuansowane podejście, które mogłoby pomóc wielu osobom.

Badaczka radzi też, jak najlepiej zadbać o siebie w czasie nadchodzących świąt. „Aby uzyskać największe korzyści, należy priorytetowo potraktować ruch, który działa pozytywnie na wszystkie aspekty zdrowia. Jednak nawet inne, mniejsze zmiany, mogą mieć znaczenie. Jeśli ktoś od spaceru woli maraton filmów świątecznych, to warto, aby spróbował choć małą część tego czasu poświęcić na coś bardziej angażującego poznawczo, jak czytanie. W ten sposób też można powoli budować zdrowsze nawyki” – podsumowała.

Kultura i sztuka – plan na weekend

.„Kultura Najważniejsza” to newsletter, w którym podpowiadamy, co warto obejrzeć, co przeczytać, czego posłuchać, ale i czego – posmakować. Odrywając się od codzienności, chcemy przypomnieć o fascynującym świecie kultury i sztuki, na który warto znaleźć czas.

Sztuka wyraża nasze estetyczne potrzeby. Prowokuje do myślenia, pobudza kreatywność, wyzwala emocje. Pozwala poczuć się wyjątkowo, a co najważniejsze, wzbogaca nas samych. Chcemy razem, wspólnie z Państwem, wybierać, to co najważniejsze w kulturze. W każdy czwartek, punktualnie o godzinie 21.00 znajdą Państwo w swojej skrzynce e-mailowej zbiór propozycji kulturalnych, które warto uwzględnić podczas planowania weekendu.

Przedstawiamy premiery kinowe, a także filmy dostępne na platformach streamingowych dla tych, którzy wolą rozkoszować się kulturą w domowym zaciszu. Przypominamy o klasykach, wracamy do pozycji, które zdobyły największe nagrody filmowe i wywarły wpływ na pokolenia oraz do których nawiązuje współczesna kinematografia – i nie tylko.

Nie zapominamy również o koncertach czy płytach. Muzyka pełni tu ważną rolę. Dzięki „Kulturze Najważniejszej” nie ominie Państwa absolutnie żadne wartościowe wydarzenie. 

Zachęcamy do zapisania się do specjalnego, bezpłatnego newslettera „Kultura Najważniejsza”, który pozwoli Państwu zaplanować kulturalny weekend [LINK DO ZAPISÓW].

Nasz umysł może uczyć się całe życie

.Alice LATIMER, doktorantka w ENS specjalizująca się w nauce o mózgu zadaje na łamach Wszystko co Najważniejsze pytanie, czy człowiek może być zbyt starym na poznawanie nowych umiejętności.

Uczenie się jest, w rzeczywistości, czynnością całego życia. Od najmłodszych lat nasz mózg mobilizuje znaczną część swoich funkcji (skupienie, pamięć, widzenie, słyszenie, motoryka…) po to, abyśmy mogli nabywać nową wiedzę i nowe umiejętności. Jakie mechanizmy pozwalają nam się uczyć? I jak się one zmieniają wraz z upływem lat?

„Uczenie się jest dynamicznym procesem poznawczym, który przebiega w dwóch etapach: najpierw następuje pozyskanie nowej informacji, a później, jej zmagazynowanie w pamięci. Proces ten zostawia pewnego rodzaju odcisk w naszym mózgu, jako ślad po przeżytym doświadczeniu. A dokładniej, neurony, które uczestniczą w tym doświadczeniu i pozyskaniu nowej informacji zmieniają sposób, w jaki rozmawiają ze sobą: ich połączenia (synapsy) wzmacniają się lub zanikają” – zaznacza ekspert.

Czasami zdarza się też, że dynamika naszych procesów uczenia się prowadzi, po prostu, do eliminacji niepotrzebnych połączeń neuronowych, na rzecz połączeń „pożytecznych”. Mówi się obrazowo o „przycinaniu” synaps (pruning w jęz. angielskim), tak jak robi się z drzewami, które pozbawia się niepotrzebnych gałęzi. Do „przycinania” synaps dochodzi głównie w dzieciństwie oraz w czasie olbrzymiej rewolucji, jaką jest okres dojrzewania.

„Zmiany na poziomie neuronów mają związek z tym, czego się uczymy i są szczególnie intensywne w okresie dzieciństwa. Zdobywamy wtedy dużą ilość wiedzy i rozwijamy nowe kompetencje, takie jak widzenie, dotykanie, chodzenie czy mówienie. Te zdobycze odciskają piętno na całym mózgu, ponieważ uczestniczą w procesie transformacji rozmaitych sieci neuronów. Nic w naszym mózgu nie istnieje trwale” – zaznacza autorka artykułu

Według ekspert, uczenie się pozostawia zatem w naszym mózgu fizyczny ślad. Ten dynamiczny mechanizm nosi nazwę neuroplastyczności bądź plastyczności mózgu. Odkrycie go przez neurobiologów pozwoliło zrozumieć podstawową rzecz: nic w naszym mózgu nie istnieje trwale.

„Gdy się uczymy, plastyczność mózgu pozwala na jego ciągłe modelowanie. Ten mechanizm jest nie tylko stosunkowo szybki, ale też odwracalny. Naukowcy odkryli bowiem, że niektóre regiony mózgu u młodych, pełnoletnich osób, wykazywały znaczne zmiany strukturalne po trzech miesiącach nauki żonglowania, w porównaniu z mózgami osób, które nie uczyły się żonglować. Te zmiany zanikały kilka tygodni po zaprzestaniu nauki. Teraz już rozumiemy, dlaczego artyści cały czas ćwiczą” – pisze Alice LATIMER.

Nie należy wszakże zapominać, że mózg jednak się starzeje. Świadczą o tym, na przykład, dające się zmierzyć zmniejszanie się grubości kory mózgowej oraz zmiany niektórych parametrów mentalnych. Te ostatnie z tym zastrzeżeniem, że testy psychometryczne nie biorą pod uwagę bogactwa ludzkiego doświadczenia ani sposobu, w jakim wiedzy przybywa wraz z nim.

„W każdym wieku, jeśli okoliczności na to pozwalają, i jeśli nie mamy patologii neurologicznych, uczenie się poprzez doświadczenie jest podstawową aktywnością naszego mózgu na co dzień! Nawet jeśli mechanizmy uczenia się stają się mniej wydajne wraz z wiekiem, jeśli chodzi o szybkość pozyskiwania nowych umiejętności, neuroplastyczność to proces trwający przez całe życie. Należy tylko mieć aktywny i otwarty na nowe doświadczenia umysł. W przeciwieństwie do tego, co przez całe lata sądziła nauka, nie jesteśmy zamknięci w czymś na kształt determinizmu biologicznego, który pozwalałby nam uczyć się tylko do osiągnięcia przez nas jakiegoś konkretnego wieku” – przypomina autorka.

PAP/ Katarzyna Czechowicz/ WszystkocoNajważniejsze/ LW