Wyplatanie koszy wikowych – tradycja wpisana na Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego

Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego zdecydował, że wyplatanie koszy wikowych w gminie Ciężkowice (Małopolskie) zostanie wpisane na Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego.

.O wpisie na listę poinformował dyrektor Centrum Kultury Gminy Ciężkowice Bogdan Krok. W ocenie wnioskodawców, wpis na listę przypomni mieszkańcom regionu tradycję plecionkarstwa na nowo, pozwoli również na kultywowanie i dokumentowanie dziedzictwa regionu, a miasto Ciężkowice będzie łącznikiem i miejscem integracji mistrzów rękodzieła z całego świata.

„Aktualnie obserwujemy «pospolite ruszenie» w stronę plecionkarstwa, dzięki organizacji dwóch edycji Międzynarodowego Festiwalu Wikliny w Ciężkowicach. W naszej społeczności ożywa sentyment, który sprawia, że rodzi się chęć kontynuacji wykonywania tradycyjnych wyrobów plecionych, m.in. kosza wikowego – jego specyficzna, regionalna forma stanowi wyróżnik naszego regionu, a także element budujący lokalną tożsamość plecionkarzy z gminy Ciężkowice” – wskazał Krok. Jak zaznaczył dyrektor, tradycja ta wpisana jest nierozerwalnie w lokalny krajobraz Ciężkowic oraz sąsiedztwo rzeki Białej.

Jak przypomniano, wiedza na temat techniki wyplatania, materiału oraz jego zbioru przekazywana jest od dawnych pracowników Koszykarskiej Spółdzielni Pracy „Grunwald”, która funkcjonowała w gminie w latach 1950-1997, bądź w obrębie rodzin zajmujących się wyplataniem od kilku pokoleń.

.W uzasadnieniu wpisu na Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wskazano, że plecionkarstwo, w tym wyplatanie koszy wikowych stanowi sezonowe zajęcie w gminie Ciężkowice od wielu lat.

Jak zaznaczono, Ciężkowice, a szczególnie obszar Zborowic, można obecnie nazwać zagłębiem kosza wikowego, który wykonywany jest z jednorocznych pędów wierzby, najczęściej konopianki, lub wierzby purpurowej. Obecnie z uwagi na trudny dostęp do materiału, plecionkarze wykorzystują młode pędy derenia. Jako element konstrukcyjny wykorzystuje się czeremchę. Kosze wikowe wykonywane są splotem krzyżowym wieloprętowym, a dokładniej krzyżowo-żeberkowym.

Ciężkowickie kosze wikowe są jedną z najbardziej popularnych form plecionkarskich na tym terenie. Ze względu na swoją uniwersalność zachowały się do dzisiaj i są wyplatane w licznych domostwach.

W Polsce rejestr elementów niematerialnego dziedzictwa kulturowego tworzony jest od 2014 r. według zasad przyjętych w związku z Konwencją UNESCO.

Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego prowadzi minister kultury i dziedzictwa narodowego we współpracy z Narodowym Instytutem Dziedzictwa. Obecnie znajdują się na niej 73 tradycje i zwyczaje, jak np. szopkarstwo krakowskie, Pochód Lajkonika, polskie tańce narodowe, bartnictwo, wyścigi kumoterek, barbórka górników węgla kamiennego na Górnym Śląsku czy tradycje barbórkowe oraz kult św. Kingi wśród górników Kopalni Soli Bochnia i Kopalni Soli Wieliczka.

Dziedzictwo i kultywowanie tradycji

.Jak wskazała Katarzyna SAKS – dyrektor Narodowego Instytutu Kultury i Dziedzictwa Wsi – zachowanie niematerialnego dziedzictwa kulturowego będzie możliwe tylko wtedy, kiedy będziemy dbać o przekaz unikalnych wartości, które kryją się za tradycją. Saks podkreśliła, że tradycja i akt jej przekazywania, może być pozytywnym czynnikiem integracji międzypokoleniowej.

Dużym wyzwaniem […] jest dotarcie do młodzieży mieszkającej na wsi, tak aby poznała i doceniła historię i kulturę swojej małej ojczyzny. Dlatego wszelkie inicjatywy mające na celu aktywne włączanie młodzieży w działania wspierające transmisję wartości, wiedzy i umiejętności zasługują na słowa najwyższego uznania – podkreśliła Katarzyna Saks.

PAP/Rafał Grzyb/Wszystko co Najważniejsze