szkolnictwo

Najbardziej znany pakt społeczny to przykład irlandzki z 1987 r. (Programme for National Recovery), który okazał się skuteczny. Proponuję podobne rozwiązanie dla Polski – pisze prof. Krzysztof PAWŁOWSKI

Szkoła nie istnieje poza społeczeństwem. Jakaś korporacja może się zamknąć w bańce własnej „kultury”, ale szkoła nie, przeciwnie, ona kształci tak, jak tego chce – zresztą o tym nie myśląc – ogół. Ona jest taka, jak ten ogół.

Problemy współczesnego szkolnictwa wynikają z faktu, że każda z trzech głównych idei – wczesnej socjalizacji, kształtowania umysłu poprzez zdyscyplinowaną podstawę programową oraz zapewnienia rozwoju potencjału uczniów – jest ideą częściowo wadliwą, a także niekompatybilną z pozostałymi dwiema koncepcjami. Dopóki jako społeczeństwo nie zdamy sobie sprawy z tych podstawowych niezgodności, nie będziemy w stanie stawić czoła tym problemom.

Ruch #noNAT będący próbą zwrócenia uwagi na fakt odebrania osób zatrudnionych w węgierskiej oświacie nie tylko podstaw do względnie przyzwoitej egzystencji, ale przede wszystkim poczucia sensu i znaczenia tego, co robią dla swoich uczniów.

Nacisk na wykorzystywanie technologii edukacyjnej skazuje nowe pokolenia na próżne ściganie się z maszynami w dziedzinie efektywności, zamiast orientować młodych ludzi na rzeczy, w których człowiek pozostaje niedościgniony, jak rozumienie, kreatywność, empatia czy sport. Najnowszą obsesją w dziedzinie edukacji staje się ponadto mierzalność jej efektów.

Dyrektor szkoły w tzw. trudnej dzielnicy, zapytała uczniów o to, co poradziliby swoim nauczycielom. Jedna z uczennic napisała „Chcesz być dobrym nauczycielem – angażuj się!” inna „Daj dobry przykład – zintegruj się z nami”. Nauczyciele skorzystali z tych rad. Oddali władzę, a dzieci zaczęły z nimi współpracować.

Mamy w kraju za dużo doktorantów. Uważam również, że nie tylko za wiele jednostek prowadzi studia doktoranckie, ale zbyt wiele ma w ogóle prawo do doktoryzowania. Z punktu rozwoju elitarnych studiów doktoranckich, czy choćby prowadzenia interdyscyplinarnych prac należałoby także rozważyć przypisanie uprawnień doktorskich i habilitacyjnych nie do pojedynczych wydziałów, ale całych uczelni.

Bez odbudowy opartej na zaufaniu relacji Mistrz – Uczeń, bez prawdziwych autorytetów naukowych, którzy będą także wzorami postaw moralnych, żadne zmiany nie będą skuteczne. Konieczna jest odnowa moralna środowiska naukowego. To uniwersytety powinny być kolebką elit intelektualnych.

Nad Wisłą nie ma miejsca na kilkanaście uczelni badawczych, ani na większą liczbę uniwersytetów. Ale jest potrzeba funkcjonowania szkół akademickich wspierających potrzeby regionalne, a także wyższych szkół zawodowych skupionych na potrzebach lokalnych rynków pracy.

Jeśli zaniedbamy uniwersytet – elitarną wspólnotę wiedzy łączącą mistrzów i uczniów – zostaniemy na zawsze krajem aplikacyjnym, wdrażającym to, co wynaleziono i wymyślono gdzie indziej, a na dodatek pozbawionym kultury.