Adolf JUZWENKO: Ossolineum. Jubileuszowe refleksje

Ossolineum.
Jubileuszowe refleksje

Photo of Adolf JUZWENKO

Adolf JUZWENKO

Wrocławski historyk specjalizujący się w dziejach polskiego ruchu niepodległościowego i stosunków polsko-rosyjskich oraz historii Rosji. Działacz opozycji demokratycznej, przewodniczący delegacji dolnośląskiej na I Krajowy Zjazd „Solidarności”. Od 1990 roku dyrektor Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, współtwórca ustawowej ciągłości Zakładu jako fundacji prawa publicznego, rzecznik scalenia we Wrocławiu zbiorów ossolińskich pozostających we Lwowie poprzez ich digitalizację. Członek Polsko-Ukraińskiej Komisji ds. Wspólnego Dziedzictwa Kulturalnego.

Józef Maksymilian Ossoliński zadał sobie dużo trudu, by zapewnić Ossolineum długie trwanie. I to mu się udało. Czy myślał o 200-leciu? Tak, był na pewno przekonany, że obchodzić go będą Polacy we własnym niepodległym państwie – pisze Adolf JUZWENKO

.Ossolineum to bardzo ambitne przedsięwzięcie, pełniło rolę czegoś w rodzaju koła ratunkowego, które pomogło narodowi przetrwać niewolę i zebrać siły, gdy pojawiła się szansa odrodzenia własnego państwa. W 1918 roku, po klęskach wojennych zaborców, Polska wróciła na mapę Europy. Utrzymała się na niej 20 lat, mniej więcej tyle, ile w XVIII wieku upłynęło od I do III rozbioru. We wrześniu 1939 roku II Rzeczpospolita nie miała szans obrony przed napaścią zbrodniczych totalitaryzmów. U schyłku II wojny losy polskie stały się przedmiotem gry prowadzonej przez zwycięskie mocarstwa. W nowych granicach, pozbawionego suwerenności państwa, zabrakło miejsca dla Lwowa i Wilna. Znalazło się dla Szczecina i Wrocławia. Polacy opuszczając Lwów zabrali ze sobą do Wrocławia część ossolińskich zbiorów. Szybko okazało się, jak bardzo były mu potrzebne.

Pełną swobodę działania zdobyło Ossolineum po roku 1989, zmieniony został jego status prawny; odzyskał podmiotowość.

Ossolineum obchodzi dzisiaj swój jubileusz jako fundacja prawa publicznego, powołana do życia ustawą o Zakładzie Narodowym im. Ossolińskich, przyjętą przez Sejm RP w 1995 roku. Ustawa zapewnia Zakładowi stałą coroczną dotację budżetową. W jej przygotowaniu brał udział kurator ekonomiczny – Mieczysław Ledóchowski, który w imieniu założycieli legalizował jej zapisy. Nie mniej ważne jest to, że w jego strukturach odtworzone zostało Muzeum Lubomirskich. Stało się to po podpisaniu w 2002 roku „Uroczystego postanowienia”. Podpisał je dyrektor Ossolineum ze spadkobiercami Henryka Lubomirskiego. Spadkobiercy uznali, że Ossolineum wiernie realizuje założenia Ustanowy Ordynacji Przewoskiej i zaapelowali, by ich następcy wspierali go w przyszłości. Sejm RP w 2007 roku wpisał do ustawy o Zakładzie finansowanie Muzeum Lubomirskich. W 2007 roku ustawowo przekazano także Zakładowi większościowy pakiet akcji w wydawniczej spółce Skarbu Państwa. Spółkę udało się oddłużyć i powołać niekomercyjne Wydawnictwo w strukturach Fundacji. Z tą chwilą ZNiO funkcjonuje w kształcie, jaki nadali mu założyciele. W maju 2016 roku wzbogacił swoją strukturę o Muzeum „Pana Tadeusza”.

W 2004 roku, po latach ostrych sporów, Ossolineum podjęło rozmowy z Lwowską Narodową Naukową Biblioteką im. Wasyla Stefanyka na temat ossolińskich zbiorów pozostających we Lwowie. Podpisano wtedy umowę o skanowaniu ossolińskich kolekcji przechowywanych w lwowskiej Bibliotece. Ustalono, że zaczniemy skanowanie od rękopisów i prasy. Skanujemy już 12 lat, wykonaliśmy niemal 5 milionów skanów. Na elektronicznych nośnikach mamy wszystkie znaczące zespoły rękopisów i część periodyków. Cieszy nas, że zeskanowaliśmy XIX i XX –wieczną prasę emigracyjną. Rozpoczęliśmy także skanowanie zbiorów sztuki.

W trakcie tych rozmów dyrektor Biblioteki wyraził zgodę na przyjęcie we Lwowie stałego pełnomocnika ZNiO oraz na organizowanie w Bibliotece Stefanyka cyklicznych spotkań Ossolińskich. Zapraszani są na nie wybitni politycy, uczeni, artyści z Polski i innych krajów europejskich.

I tak od dwunastu już lat rezydujący we Lwowie pełnomocnik Ossolineum nadzoruje prowadzone wspólnie z Biblioteką Stefanyka prace. Mamy za sobą siedemdziesiąt Spotkań Ossolińskich, które odbywają się pod patronatem konsula Generalnego RP we Lwowie.

Adolf Juzwenko

Materiał chroniony prawem autorskim. Dalsze rozpowszechnianie wyłącznie za zgodą wydawcy. 7 czerwca 2017
Fot.K.Sitkowski/KPRP