Czy znamy polskie pokolenie Z? Przegląd badań

Czy polskie pokolenie Z, osób urodzonych po 1995 roku, jest rzeczywiście aż tak jednorodne, zniszczone psychicznie i skupione na sobie?

.Natalia Hatalska w raporcie Pokolenie Z napisała: „Generacja Z to pokolenie, które nie ma dobrej prasy. Mówi się o nich, że są egoistyczni i narcystyczni. Określa się ich zresztą często jako pokolenie JA, JA, JA lub pokolenie selfie. W kontekście technologii mówi się na nich zombie – bo jak zombie chodzą z opuszczonymi głowami, patrząc w ekrany swoich smartfonów”.

Te młode osoby, które nie znają świata bez internetu i łatwego dostępu do sieci, to obecnie 23 proc. populacji Polski (ok. 9 milionów osób). Badanie Pęknięte pokolenia z 2021 roku charakteryzuje tę grupę przez poczucie braku bezpieczeństwa oraz niepewność przyszłości, zarówno w perspektywie miesięcy, jak i ich dalszego życia.

Do tego dochodzą jeszcze alarmujące dane NFZ o depresji wśród dzieci i młodzieży, które mówią o lawinowym wzroście liczby pacjentów poniżej 18. roku życia, wymagających specjalistycznej pomocy z powodu problemów psychicznych. Szacuje się, że aż co piąty młody człowiek zmaga się z takimi problemami. Badania CBOS w 2022 roku (Samopoczucie Polaków w 2022 roku, raport CBOS) wykazały, że uczniowie i studenci najczęściej deklarowali uczucia takie jak zdenerwowanie, rozdrażnienie (50 proc.), bezradność (44 proc.), wściekłość (30 proc.) oraz lekceważenie przez władzę (63 proc.).

Czy polskie pokolenie Z, osób urodzonych po 1995 roku, jest rzeczywiście aż tak jednorodne, zniszczone psychicznie i skupione na sobie?

Samotni i niezainteresowani?

.Szereg raportów i badań wskazuje, że młodzi Polacy bardzo różnie radzą sobie ze swoimi problemami. Jak wynika z raportu Zaangażowanie młodzieży w społeczeństwo obywatelskie organizacji Studenci dla Rzeczpospolitej, 78 proc. badanych w wieku od 15 do 29 lat potwierdziło zaangażowanie społeczne. Aż 45 proc. podejmuje się takiej aktywności przynajmniej raz w tygodniu, dla więcej niż 1/5 stanowi ona kluczową część życia i jest podejmowana przez nich prawie codziennie.

Tylko 14 proc. badanych nie odpowiedziało na pytanie, jak rozumie termin „społeczeństwo obywatelskie”. 69 proc. angażowało się w działania związane z edukacją, 51 proc. – kulturą, 40 proc. – działalnością dobroczynną, a 37 proc. – polityką młodzieżową. Najwięcej osób wskazywało, że kieruje się chęcią pomocy i walką o dobro wspólne. Młodzi Polacy angażują się na różne sposoby – od działań w organizacjach pozarządowych, przez rady młodzieżowe, po ruchy społeczne.

Jak działa aktywizm internetowy? Autorzy raportu Next Generation wskazują następujące formy: przede wszystkim wsparcie typu crowdfunding, blokowanie skrzynek mailowych polityków, pisanie i wysyłanie apeli, listów otwartych, petycji online, udział w demonstracjach, marszach, organizowanie kampanii edukacyjnych, pisanie i nagrywanie antyrządowych piosenek, drukowanie naklejek i plakatów.

Z raportu MediaHub Poland o pokoleniu Z z 2022 roku wynika, że 72 proc. młodych badanych osób uważa tworzenie lepszego świata za bardzo istotne, a 56 proc. – że problemy społeczne ich przerastają. Są także zdystansowani politycznie – autorzy raportu Pęknięte pokolenie wskazują, że „polityka jest dla nich obracającą się wokół władzy grą starszego pokolenia, które nie jest zainteresowane uzyskaniem poparcia społecznego/wyborczego młodego pokolenia”.

77 proc. młodych badanych deklaruje chęć udziału w wyborach. To trochę mniej niż w ogóle społeczeństwa, ale stanowi rekord w historii pomiarów CBOS. Do 2020 roku ten odsetek nigdy nie przekraczał 70 proc.

Wyizolowani?

.A jak sprawa ma się z patrzeniem w ekrany? Jak wynika z raportu Clue PR z 2022 roku, aż 93 proc. badanych w wieku od 15 do 25 lat wskazuje YouTube jako swoje główne źródło wiedzy o świecie. Następnie są Facebook (90 proc.), Instagram (82 proc.) i TikTok (74 proc.). Przeciętny młody polski internauta śledzi średnio 13 influencerów. Autorzy raportu wskazują, że z mediów społecznościowych młodzi korzystają na okrągło: w domu, w pracy, w komunikacji miejskiej czy na siłowni. Państwowy Instytut Badawczy wskazał w 2021 roku, że średni czas korzystania z internetu przez polskie nastolatki to ok. 5 godzin dziennie, a w dni wolne – średnio 6 godzin i 10 minut.

Jak wynika z badania CAWI w raporcie Generacja Z wchodzi do gry. Konsumpcja treści przez młodych z 2022 roku, 54 proc. badanych wskazało, że ma dużą lub bardzo dużą potrzebę nawiązywania bezpośrednich kontaktów ze swoimi rówieśnikami w realnym życiu. Tylko 10 proc. zadeklarowało, że ze znajomymi spotyka się w internecie.

W grupie osób w wieku 18–30 lat badanych przez autorów raportu Next Generation z 2021 roku relacje międzyludzkie były wymieniane jako trzeci najważniejszy czynnik szczęścia obok stabilności finansowej i satysfakcjonującej pracy. Mieszkańcy miast wskazywali przyjaciół i znajomych, osoby ze wsi i mniejszych miejscowości – wielopokoleniowe rodziny i dzieci.

Tutaj jednak pojawia się problem wolnego czasu. Prawie połowa polskich uczniów uczęszcza na dodatkowe zajęcia pozalekcyjne. Ogólnopolskie badanie Rzecznika Praw Dziecka z 2022 roku wykazało, że trochę więcej niż co czwarty uczeń szkoły ponadpodstawowej nie miał wolnego czasu lub miał go rzadko w ciągu tygodnia. Zgodnie z danymi CBOS z 2021 roku 83 proc. badanych młodych osób spotykało się w wolnych chwilach ze znajomymi, 33 proc. – grało w gry komputerowe, a 27 proc. – uprawiało sport.

Zgodnie z raportem Accenture młode osoby podejmują takie decyzje w sposób bardzo świadomy. Autorzy opisali m.in. zjawisko nasycenia cyfrowego, wskazując, że coraz więcej młodych internautów zdaje sobie sprawę z zagrożeń świata online i stara się podejmować aktywności niewymagające ekranu.

Bez autorytetów?

.Wiele problemów sprawia pokoleniu Z weryfikowanie informacji, walka z cyberprzemocą i natłok bodźców. Raport CPR Generacja Z wchodzi do gry. Konsumpcja treści przez młodych wskazuje, że dla młodych osób liderem opinii jest osoba, która ma wiedzę i doświadczenie w danej dziedzinie (79 proc.), ze świata nauki (74 proc.) lub biznesu (60 proc.). Młodzi chętniej słuchają porad swoich rodziców (58 proc.) niż rówieśników (40 proc.). Uważają też za autorytety aktywistów (43 proc.), terapeutów i przewodników duchowych (40 proc.) oraz influencerów (31 proc.). Tutaj po raz kolejny badania wskazują na brak zróżnicowania młodych osób w Polsce. Aż dwóch na trzech badanych podkreśla, że „influencerzy są jak chodzące reklamy, które kierują się chęcią zysku i nie sprawdzają promowanych marek i produktów”. 58 proc. wskazuje, że ich życie jest sztuczne, doceniając jednocześnie odwagę na wystawianie się na opinię innych (57 proc.).

W porównaniu badań CBOS z 1992 i 2021 roku odsetek deklarujących wiarę w grupie wiekowej 18–24 lat spadł z 93 proc. do 71 proc. Jednocześnie wzrosła liczba osób, które określają się jako niewierzące – z 6,7 proc. do 38,6 proc. Blisko 42 proc. badanych uczniów nie uczestniczy w praktykach religijnych (34 proc. studentów), tłumacząc się po prostu „brakiem potrzeby religijnej”. Trudno nie połączyć tej rosnącej laicyzacji z kwestiami popierania aborcji (58 proc. w grupie do 24. roku życia) czy związków partnerskich osób tej samej płci (55 proc.).

Co czwarty badany nie wierzy w istnienie ideologii LGBT, blisko 33 proc. uważa inaczej. 40 proc. badanych deklaruje, że w gronie ich najbliższych znajomych lub w rodzinie znajdują się osoby LGBT, a ponad 60 proc. – że ta mniejszość doświadcza w Polsce dyskryminacji.

Pokolenie jutra

.A jak zdaniem młodych Polaków będzie wyglądać ich przyszłość? Ciekawy wniosek wynika z badań Centrum Daszyńskiego – wszystkie badane młode osoby zadeklarowały brak planów założenia rodziny przed trzydziestką. Głównym warunkiem posiadania dzieci jest stabilizacja finansowa i zawodowa. Kobiety nie różnią się pod tym względem od mężczyzn.

Wśród wartości łączących młode pokolenie można wskazać ochronę klimatu. Dojmująca większość młodszych respondentów podziela jednak pesymistyczną wizję przyszłości w porównaniu z ogółem. Nie idzie za tym jednak chęć do zmian. Autorzy raportu Ziemianie atakują z 2022 roku wskazują, że osoby w wieku 18–24 lat aż dwukrotnie częściej niż reszta badanych wierzą, że „jest już za późno, aby zapobiec katastrofie klimatycznej”. 23 proc. zgadza się ze stwierdzeniem, że „to inni są odpowiedzialni za katastrofę klimatyczną, ja nie zamierzam nic z tym zrobić”.

Polskie pokolenie Z wyróżnia także inna ciekawa kwestia, która wynika z badań Młodzieżowego Strajku Klimatycznego. Mediana wieku polskich strajków klimatycznych w marcu i wrześniu 2019 roku wynosiła zaledwie 17 lat. Mediana w innych miastach na świecie wynosiła 30 lat, najwięcej w Belgii – 43 lata. Najpewniej wynika to z braku obecności polityków na takich protestach.

Agnieszka Pawnik