Jean-Luc Mélenchon – prorosyjski alterglobalista, który chce wyprowadzić Francję z NATO

Mélenchon jest postacią francuskiego antyestablishmentu politycznego i gospodarczego. To polityk ideolog w młodości bliski trockistom, komunista, a potem socjalista. Antykapitalista, krytyk UE, strefy euro i zwolennik wyjścia Francji z NATO. Przed agresją Rosji na Ukrainę powtarzał, że agresorem nie jest Rosja, ale Stany Zjednoczone, które stanowią zagrożenie dla globalnego bezpieczeństwa – pisze Katarzyna STAŃKO

Kim jest Jean-Luc Mélenchon?

.Jean-Luc Mélenchon lubi błyszczeć w świetle reflektorów podczas debat telewizyjnych, świetnie czuje się na wiecach, jest prawdziwym zwierzęciem politycznym. Lubi też rządzić z tylnego siedzenia; przewodnictwo w ugrupowaniu Francja Nieujarzmiona, którego jest założycielem, przekazał Manuelowi Bompardowi, który jest jego koordynatorem, oraz Mathilde Panot, która przewodziła grupie parlamentarnej LFI od 2021 r.

Sam nie startował do parlamentu w niedawnych przedterminowych wyborach, ale udało mu się zjednoczyć podzieloną lewicę po raz kolejny – tym razem w ramach bloku Nowy Front Ludowy, natomiast wcześniej przed wyborami w 2022 r. w koalicji Nupes, wówczas został deputowanym. W NFL gra pierwsze skrzypce, choć pozostali koalicjanci zdecydowanie nie chcą go na premiera z ramienia bloku Lewicy. LFI może dostać 74 mandaty w 577-osobowym Zgromadzeniu Narodowym.

Występujący w skórzanej kurtce przypominającej stylem płaszcze komisarzy ludowych z początków ZSRR Jean-Luc Mélenchon znany jest z płomiennych przemówień na wiecach na placu Republiki i Quai de la Bataille-de-Stalingrad w stolicy czy w imigranckim Saint-Denis pod Paryżem oraz lubianej przez niego Marsylii. Potrafi porywać tłumy charyzmatycznymi obietnicami radykalnych zmian społecznych, jak wprowadzenie VI Republiki, która miałaby zastąpić obecną „oligarchiczną” V Republikę w celu zwiększenia demokracji i udziału obywateli w procesach decyzyjnych. „Nie chodzi tylko o przejęcie władzy, ale o głęboką transformację społeczeństwa. Potrzebujemy nowej republiki, która będzie służyła ludziom, a nie elitom” – mówił Mélenchon w Marsylii na wiecu kampanijnym przed wyborami prezydenckimi.

Trzykrotnie kandydat na urząd Prezydenta Republiki – bez sukcesu

.Jean-Luc Mélenchon jest doświadczonym politykiem, który już trzykrotnie ubiegał się o urząd prezydenta Francji. Pomimo że nigdy nie udało mu się zakwalifikować do drugiej tury, zyskał znaczące poparcie i stał się jednym z czołowych głosów lewicy we Francji. W mediach jest wszechobecny, choć nie był ani kandydatem, ani szefem partii.

Mélenchon jest zwolennikiem silnego sektora publicznego, praw pracowniczych, syndykalizmu oraz wzmocnienia systemu zabezpieczeń społecznych. „Pracownicy są kręgosłupem naszego społeczeństwa, a jednak są traktowani jak tani zasób. Musimy wprowadzić prawo, które zapewni godne wynagrodzenia, bezpieczne warunki pracy i prawo do organizowania się w związki zawodowe. To jest nasza walka i nasz obowiązek!” – obiecywał na jednym ze spotkań ze związkowcami.

Mélenchon ramię w ramię z lewicową centralą związkową CGT przewodniczył kilkutysięcznym demonstracjom przeciwko reformie emerytalnej, wspierał ruch protestu „żółtych kamizelek”. Jest także zagorzałym obrońcą praw imigrantów oraz równości płci. Zdarzało mu się w przeszłości przymykać oczy na przypadki łamania praw kobiet, aby nie stracić poparcia muzułmańskich przedmieść, jak choćby w głośnej medialnie sprawie dotyczącej zakazu wstępu kobietom do barów na przedmieściach stolicy. Liderzy Francji Nieujarzmionej podkreślali wówczas, że należy zrozumieć różnorodność kulturową pewnych społeczności. Baba z wozu, koniom lżej.

Mélenchon opowiada się za znaczną interwencją państwa w gospodarkę. Jest zwolennikiem zwiększenia wydatków publicznych na służbę zdrowia, edukację i infrastrukturę. Postuluje podniesienie płacy minimalnej do 2 tys. euro, wprowadzenie dochodu maksymalnego oraz opodatkowanie najbogatszych na poziomie bliskim 100 proc. dla dochodów przekraczających pewien próg. Jednym z bardziej radykalnych i interwencjonistycznych pomysłów Mélenchona jest zamrożenie cen koszyka produktów niezbędnych do życia przeciętnemu Francuzowi (produktów spożywczych i przemysłowych oraz energii).

Mélenchon jest także zwolennikiem odejścia od polityki oszczędnościowej państwa oraz renegocjacji traktatów europejskich, które jego zdaniem narzucają zbyt surowe ograniczenia budżetowe.

Polityk kreuje się na alterglobalistę, jest krytyczny wobec globalizacji i polityki neoliberalnej. Opowiada się za wyjściem Francji z NATO, argumentując, że sojusz ten służy głównie interesom USA. Jest przeciwnikiem zwiększania wydatków na armię. Jest także zwolennikiem wielobiegunowego świata i przeciwnikiem dominacji Amerykanów. „Francja musi być suwerenna i niezależna! Nie możemy dłużej być marionetką w rękach Waszyngtonu i NATO. Musimy opuścić ten sojusz i zbudować nową politykę zagraniczną, opartą na pokoju, współpracy i szacunku dla wszystkich narodów” – stwierdził w jednym ze swoich przemówień.

Jean Luc Melenchon „typową postacią francuskiego marksizmu/stalinizmu”

.Historyk idei Pierre Vermeren zalicza Mélenchona do grona polityków starego pokolenia, jednak Mélenchon potrafi zaskakiwać nowinkami technologicznymi. Na jego wiecach dużo się dzieje. W poprzedniej kampanii prezydenckiej zaskoczył swoich zwolenników, kiedy pojawił się w kilku miejscach naraz jako hologram. Aktywnie korzysta z platform społecznościowych, takich jak X i YouTube, gdzie prowadzi własny kanał.

Lubi nawiązywać do filozofów nurtów lewicowych, kreując się na intelektualistę. Często odwołuje się do postaci historycznych, takich jak Jean Jaurès, francuski polityk socjalistyczny z początku XX wieku, oraz Simone Weil, filozof, była więźniarka Auschwitz i minister, która zasłynęła walką o legalizację aborcji oraz poprawę warunków we francuskim więziennictwie.

Mélenchon ma związki z trockizmem, choć nie jest ortodoksyjnym trockistą, ale jego polityczna ścieżka i niektóre wpływy wskazują na związki z różnymi tradycjami rewolucyjnej lewicy w czasach Związku Studentów Komunistycznych, który miał pewne kontakty z różnymi frakcjami komunistycznymi, w tym z trockistami. Mélenchon stał się następnie sympatykiem Partii Socjalistycznej, jednak jego poglądy ponownie ewoluowały w kierunku radykalnej lewicy. Zdaniem francuskiej filozof prof. Chantal Delsol „Mélenchon jest typową postacią francuskiego marksizmu/stalinizmu. Chce społeczeństwa absolutnie egalitarnego i uważa, że wszystko będzie dobrze, gdy bogaci zostaną zmuszeni do uległości. To typowa postać francuskiej galerii portretów narodowych na wzór Robespierre’a. I w tym sensie niezwykły okaz muzealny. Bo wszyscy wiedzą, poza nim i garstką jego zwolenników, że taki egalitaryzm prowadzi prosto do totalitaryzmu, a potem do powszechnych niedoborów. Ten typ człowieka istnieje tylko we Francji, gdzie mówi się, że zawsze znajdzie się ostatni z leninistów” – mówiła prof. Chantal Delsol w wywiadzie dla „Wszystko co Najważniejsze”.

Krytyk kapitalizmu, Ameryki i Izraela

.Jean-Luc Mélenchon jest znanym krytykiem kapitalizmu. Wielokrotnie wskazywał na nierówności społeczne, wyzysk pracowników i koncentrację bogactwa jako główne problemy współczesnego świata, co jest zgodne z marksistowską analizą kapitalizmu. Na jednym z wieców w Paryżu mówił: „Kapitalizm jest systemem, który prowadzi do nierówności i niesprawiedliwości. Musimy go zreformować lub całkowicie zmienić, aby służył wszystkim ludziom, a nie tylko nielicznym”.

Mélenchon opowiada się za silną redystrybucją bogactwa poprzez progresywne opodatkowanie. Mimo że polityk garściami czerpie inspiracje z marksizmu, nie jest ortodoksyjnym marksistą. Nie wzywa do dyktatury proletariatu ani do obalenia państwa w sposób, jaki sugerował Marks. Jego podejście jest bardziej pragmatyczne i dostosowane do współczesnych realiów politycznych we Francji.

Mélenchon popiera także działania na rzecz ochrony środowiska i jest zwolennikiem przejścia na odnawialne źródła energii, a politycy jego partii chcą rozpocząć w nowym parlamencie debatę nad rolą atomu we francuskiej gospodarce, co w sytuacji uzależnienia Francji od własnej energii nuklearnej było dotychczas nie do pomyślenia. „Zmiany klimatyczne są największym zagrożeniem dla ludzkości. Musimy natychmiast zakończyć korzystanie z paliw kopalnych, zainwestować w odnawialne źródła energii i przeprowadzić głęboką transformację naszej gospodarki. To nie jest kwestia wyboru, to kwestia przetrwania!” – mówił Jean Luc Mélenchon na szczycie klimatycznym w 2021 r.

Jeśli chodzi o wojnę w Strefie Gazy, opowiada się przeciwko Izraelowi. Jest zwolennikiem utworzenia państwa palestyńskiego, zresztą na wiecach członków LFI świętujących zwycięstwo w wyborach bardzo wyraźnie widoczne były flagi palestyńskie. Francuska prawica zarzuca nawet Mélenchonowi, że częściej można zobaczyć przy nim flagę palestyńską niż francuską.

Krytyka Brukseli, wspieranie Moskwy

.Jean Luc Mélenchon jest również sceptyczny wobec UE, choć nie jest zwolennikiem natychmiastowego wyjścia Francji ze Wspólnoty. Zamiast tego, opowiada się raczej za głęboką reformą UE, która miałaby na celu uczynienie jej „bardziej demokratyczną, sprawiedliwą i ekologiczną”. Jego podejście koncentruje się na renegocjacji traktatów i wprowadzeniu „polityk, które będą służyć obywatelom, a nie korporacjom”. W przypadku niepowodzenia tych reform Mélenchon nie wyklucza możliwości wyjścia z UE, ale przynajmniej na razie nie jest to jego główny cel.

Mélenchon często krytykuje neoliberalną politykę UE, twierdząc, że służy ona interesom wielkich korporacji i finansjery, a nie obywatelom państw członkowskich. Uważa, że polityka ta prowadzi do rosnących nierówności społecznych i ekonomicznych. „Unia Europejska w obecnej formie jest narzędziem neoliberalnych interesów, które niszczą nasze społeczeństwa i naszą planetę” – grzmiał w jednym z przemówień. Jean-Luc Mélenchon jest również zdecydowanym krytykiem strefy euro i polityki monetarnej Unii Europejskiej, postuluje zmianę mandatu Europejskiego Banku Centralnego, aby jego polityka prowadziła do pełnego zatrudnienia w UE.

Tematem rzeką w narracji Mélenchona jest Rosja. „To nie Rosja jest agresorem, ale USA i NATO” – mówił w jednej ze stacji telewizyjnych w wywiadzie przed atakiem Rosji na Ukrainę. Już po wybuchu wojny, którą Mélenchon uparcie nazywał „konfliktem ukraińskim”, polityk domagał się negocjacji pokojowych i konferencji w sprawie ukraińskich granic, proponował demilitaryzację Ukrainy, rozważał zasadę neutralności, nie zastanawiając się, czy będzie to Ukraińcom odpowiadało. Na spotkaniu na wyspie Reunion 26 lutego 2022 r. powtórzył, że agresorem jest NATO, które chciało „upokorzenia Rosji”, i kpił z krajów, które chciały uzbroić Ukrainę – donosił tygodnik „L’Obs”. W przemówieniu w Zgromadzeniu Narodowym 1 marca 2022 r. Mélenchon określił rosyjski reżim jako „autorytarny kapitalizm oligarchiczny”. Podpisanie 16 lutego 2024 r. dwustronnej umowy o bezpieczeństwie między Francją a Ukrainą, ratyfikowanej głosowaniem w Zgromadzeniu Narodowym, pokazało, że LFI i komuniści są antyukraińscy. Głosowali przeciwko porozumieniu. Dla LFI tekst jest problematyczny, ponieważ ich zdaniem jego celem jest „przystąpienie Ukrainy do UE”. W skandalicznym nagraniu wideo Mélenchon proponuje „plan pokojowy”, którego celem jest ustanowienie „wzajemnego bezpieczeństwa” i referendum w sprawie granic Ukrainy.

Jean Luc Melenchon – katolik, który został antyklerykałem

.Polityk urodził się w 1951 roku w Tangerze, w Maroku, które wówczas było pod protektoratem francuskim. Jest najmłodszym synem Georges’a Mélenchona, pracownika poczty, i Jeanine Bayony, nauczycielki. Odebrał solidne katolickie wychowanie, o co bardzo dbała matka. Był nawet ministrantem. Jako polityk stał się antyklerykałem.

Jego rodzina przeniosła się do Francji, gdy miał 11 lat, i osiedliła się w Normandii. Ukończył szkołę średnią w Rouen, a następnie studiował filozofię na Uniwersytecie Franche-Comté w Besançon, gdzie zaangażował się w działalność polityczną, dołączając do Związku Studentów Komunistycznych. Zanim zaangażował się w politykę, pracował jako drukarz, robotnik, pracownik stacji benzynowej, nauczyciel w szkołach średnich w miejscowościach Montaigu i Lons-le-Saunier, gdzie uczył francuskiego oraz filozofii. Sporadycznie współpracował jako rysownik dla katolickiego tygodnika informacyjnego „Voix du Jura” pod pseudonimem „Moz”. Jego doświadczenie w edukacji miało duży wpływ na jego późniejsze zainteresowanie polityką edukacyjną i społeczną. Mélenchon chce darmowej edukacji, zatrudnienia większej liczby nauczycieli. „Edukacja jest kluczem do wyzwolenia człowieka. Bez niej nie możemy mówić o prawdziwej demokracji” – mówił na temat reformy edukacji w 2015 r.

Jego kariera polityczna rozpoczęła się na dobre, gdy został wybrany do Rady Miasta Massy w 1983 r., a następnie do Senatu w 1986 r., reprezentując departament Essonne. Od tego momentu Mélenchon koncentrował się na działalności politycznej, pełniąc różne funkcje, w tym ministra delegata ds. szkolnictwa zawodowego w rządzie Lionela Jospina w latach 2000–2002.

Jest rozwiedziony i ma jedną córkę, Maryline, z którą ma bliskie relacje, jak donoszą francuskie media. Jego była żona, Bernadette Abriel, również była zaangażowana w działalność polityczną. Mélenchon jest znany z tego, że unika jednak rozgłosu na temat swojego życia prywatnego, starając się zachować prywatność i kreując się na skromnego polityka. Unika ostentacyjnego bogactwa i luksusu, co ma iść w parze z krytyką nierówności społecznych i gospodarczych. Mieszka w 10. dzielnicy Paryża, w pobliżu Canal Saint-Martin. Jest to region znany z wielokulturowości, tzw. dzielnica popularna. Posiadanie mieszkania w tej dzielnicy ma odzwierciedlać jego przekonania polityczne.

Katarzyna Stańko