Nawet jeśli uprzemysłowienie Afryki wymaga zaangażowania własnego, to wsparcie Europy okaże się kluczowe – pisze Mario PEZZINI
.Uprzemysłowienie powróciło na agendę polityczną Afryki w związku z zapotrzebowaniem na wysokiej jakości miejsca pracy. Wizja rozwoju kontynentu – wyłożona w Agendzie Unii Afrykańskiej 2063 – zakłada transformację strukturalną gospodarek państw afrykańskich w kierunku zapewnienia silnego, solidnego i sprzyjającego inkluzji społecznej wzrostu, który będzie kreował miejsca pracy i możliwości dla wszystkich. Mimo że kontynent doświadcza trwałego wzrostu gospodarczego począwszy od 2000 r., to PKB i transformacja strukturalna (przesuwanie się siły roboczej do sektora usług) nie stworzyły wystarczająco dużo dobrej jakości miejsc pracy ani nie poprawiły warunków życia ludności (AUC/OECD, 2018). Tymczasem zapotrzebowanie jest wysokie: każdego roku 29 milionów młodych ludzi wchodzi w wiek produkcyjny.
Afryka szybko się zmienia, a jej ścieżka rozwoju będzie prawdopodobnie bardzo odmienna od doświadczeń innych krajów. Połączenie rewolucji demograficznej, przekształceń dokonujących się w miastach, w tym transformacji przestrzennej, zmian klimatycznych i integracji regionalnej niesie ze sobą wyjątkowe wyzwania i możliwości. Zmiany te otwierają drogę do nowych źródeł finansowania, nowych rynków i wzorców popytu, nowych możliwości w zakresie przyspieszenia cywilizacyjnego i transferu technologii. Popyt na przetworzoną żywność rośnie szybko, ponad 1,5 razy szybciej niż średnia światowa w latach 2005-2015 (AUC/OECD, 2018). Oczekuje się, że potencjał sektora żywnościowego w Afryce potroi się w perspektywie 2030 r. Jednocześnie jednak wspomniane zmiany tworzą popyt na lepsze miejsca pracy, generują nowych konkurentów i nowe ryzyka dla inkluzywnego wzrostu gospodarczego i środowiska. Ze względu na specyfikę lokalną i dynamicznie zmieniający się kontekst globalny kraje afrykańskie muszą wypracować własne, lokalne rozwiązania, które będą czerpać z doświadczeń innych, niekoniecznie jednak je kopiując. Regulacje na poziomie polityki będą odgrywały ważną rolę w zakresie przewidywania zmian gospodarczych, reagowania na nie i wyciągania z nich korzyści.
Pogłębienie industrializacji Afryki będzie wymagało innowacyjnych rozwiązań. Strategie industrializacji powinny uwzględniać obecną strukturę społeczno-gospodarczą Afryki, istniejące możliwości instytucjonalne i postępujący proces integracji regionalnej. O ile priorytety i punkty wyjścia różnią w zależności od kraju, o tyle większość strategii przemysłowych w Afryce nadaje priorytet określonym sektorom lub rozwojowi lokalnego sektora prywatnego. Na sektor prywatny w Afryce składają się duże, prosperujące przedsiębiorstwa, obiecujące start-upy oraz całe spektrum mniejszych przedsiębiorstw. Afrykańskie firmy zmagają się z trudnymi warunkami prowadzenia biznesu, słabą infrastrukturą i wszechobecną nieformalnością. Najwięcej (55%) afrykańskich przedsiębiorców pracuje obecnie w usługach niepodlegających wymianie handlowej (AfDB/OECD/UNDP, 2017). W związku z tym, że rządy nie są w stanie od razu zaradzić wszystkim tym problemom, będą musiały ustalić hierarchię i zgodnie z nią interweniować w poszczególnych obszarach – horyzontalnie, wertykalnie lub z wykorzystaniem obu metodyk. Partnerzy Afryki – tacy jak państwa członkowskie UE i sektor prywatny – mogą odegrać istotną rolę w poprawie potencjału i perspektyw industrializacji kontynentu.
Lepszy dostęp do finansowania i nacisk na rozwijanie kompetencji w obszarze zasobów ludzkich ma kluczowe znaczenie dla wspierania tych przedsiębiorców, którzy mogą przyczynić się do działalności przemysłowej w Afryce. Około 22% Afrykańczyków w wieku produkcyjnym zakłada swoje firmy, co stanowi najwyższy wskaźnik na świecie (AfDB/OECD/UNDP, 2017). Jednocześnie mniej więcej jedna trzecia młodych przedsiębiorców rozpoczyna działalność gospodarczą z konieczności, a nie dlatego, że ma pomysł na biznes (OECD, 2017). Słabe umiejętności zarządcze, posegmentowana struktura produkcji i brak specjalistycznych kompetencji uniemożliwiają afrykańskim firmom poprawę wydajności i innowacji.
Prywatni inwestorzy i podmioty filantropijne mogą być silnym sojusznikiem ambicji rozwojowych Afryki. Prywatne inwestycje mogą poprawić infrastrukturę kontynentu i pomóc lokalnym firmom w modernizacji poprzez transfer technologii i wiedzy. Jednak prawdziwy postęp musi się dopiero dokonać: w 2016 r. finansowanie prywatne stanowiło tylko 4% wszystkich inwestycji w infrastrukturę. Grupy filantropijne i programy społecznej odpowiedzialności biznesu wyrastają na ważne źródła finansowania rozwoju. W latach 2013-2015 Afryka otrzymała 6,6 mld dolarów pomocy od fundacji dobroczynnych, oferujących nowe, biznesowe podejście do rozwoju.
Wreszcie, wielostronne partnerstwa także mogą skutecznie wspierać starania Afryki na rzecz uprzemysłowienia. Koordynacja na poziomie europejskim może pomóc w budowaniu potencjału i finansowaniu agendy rozwojowej Afryki. Na przykład unijny Plan Inwestycji Zewnętrznych przewiduje wydatkowanie środków publicznych w krajach afrykańskich w sposób umożliwiający przyciąganie inwestycji prywatnych do strategicznych sektorów, takich jak agrobiznes i infrastruktura.
.Biorąc pod uwagę dynamikę integracji regionalnej w Afryce – w szczególności kontynentalny obszar wolnego handlu – kluczowe znaczenie będą miały zrównoważone umowy partnerskie. W tym kontekście Unia Afrykańska wyraziła zdecydowaną wolę zaangażowania się w partnerstwo międzykontynentalne z Europą w ramach negocjacji związanych z wygaśnięciem w 2020 r. Umowy z Kotonu. Czas na nowy sojusz wydaje się dojrzały. Wsparciem dla tych starań będzie wspólny raport Unii Afrykańskiej i OECD pt. „Africa’s Development Dynamics”.
Mario Pezzini
Tekst ukazał się w nr 12 miesięcznika opinii „Wszystko Co Najważniejsze” [LINK].
