Likwidacja rajów podatkowych to wymóg nowej umowy społecznej po Covid-19

Śmierć i podatki. To miały być jedynie pewne dwie rzeczy w naszym życiu pisał Benjamin Franklin. Ta prawda wydaje się zawodzić w przypadku rajów podatkowych i agresywnej optymalizacji podatkowej globalnych korporacji – pisze Mateusz MORAWIECKI

Równocześnie wiemy od starożytnych Greków, że czas kryzysu to czas przełomu. Niewątpliwie COVID-19 był momentem jednego z największych kryzysów gospodarczych świata. Wyjdziemy z niego z dużo wyższym długiem publicznym, a wiele gospodarek będzie wracało do poziomu PKB z 2019 możliwe nawet, że wiele lat. 

Nie możemy pozwolić by koszty kryzysu zostały zapłacone przez słabszych i mniej zamożnych, w sytuacji, gdy według najnowszego raportu Tax Justice Network z 427 mld USD podatków traconych każdego roku na rzecz rajów podatkowych na świecie, 245 mld zostało bezpośrednio utraconych w wyniku nadużyć podatkowych przez korporacje międzynarodowe, a 182 miliardy USD w wyniku uchylania się od opodatkowania osób prywatnych. 

Gdzie podziały się te pieniądze? 1,38 biliona USD zysku przeniesiono z krajów, w których zostały wygenerowane, do rajów podatkowych, w których stawki podatku od osób prawnych są skrajnie niskie lub nie istnieją. Bogacze płacili mniej podatków niż powinni, przechowując łącznie ponad 10 bilionów USD w aktywach finansowych.

Zdaniem ekspertów TJN 427 mld USD strat odpowiada łącznie prawie 34 milionom rocznych pensji pielęgniarek lub rocznej pensji pielęgniarki co sekundę. Jeśli chcemy realnie walczyć z nierównościami na świecie, ale także we własnych krajach nie da się tego zrobić bez zaadresowania problemu globalnej nieuczciwości podatkowej. 

Udział w globalnych karuzelach podatkowych nie jest ograniczony do rajskich wysp, jak czasem się błędnie myśli. To wymaga współuczestnictwa wielu jurysdykcji i podmiotów. Wg wspomnianego raportu 4 najbardziej odpowiedzialne za straty podatkowe terytoria to Brytyjskie Terytorium Kajmanów (odpowiedzialne za 16,5% globalnych strat podatkowych = 70 mld USD), Wielka Brytania (10%; ponad 42 mld USD), Holandia (8,5% ; ponad 36 miliardów dolarów) oraz Luksemburg (6,5 %; ponad 27 miliardów dolarów).

Europa i Polska

.Jeszcze na początku 2020 r. w Davos zorganizowaliśmy debatę poświęconą temu problemowi w Europie. Z raportu przygotowanego przez Polski Instytut Ekonomiczny wynikało, że UE rocznie traci co najmniej 170 mld euro na rzecz rajów podatkowych. Ta kwota zawiera środki wyprowadzane przez wielkie korporacje (60 miliardów euro), przez osoby zamożne (46 miliardów euro) oraz nadużycia w na wewnątrzunijnych transakcjach VAT (64 miliardy euro). 

Jeszcze przed 2015 rokiem luka VAT w Polsce była ogromna. Wynosiła 25-27%. Udało nam się ją zredukować do około 8-9%. Z kolei w krajach UE wynosi ona średnio 12 % dochodów z tego podatku. To ogromne środki potrzebne krajowym budżetom.

Stawką nie jest jednak wyłącznie praworządność, uczciwości i sprawiedliwość. Te pieniądze powinny być wehikułem rozwoju gospodarczego Europy, a nie środkami zasilającymi szarą lub czarną strefę. Polska poprzez zasypanie luki VAT odzyskała fundusze na cele społeczne, na inwestycje, na ochronę miejsc pracy i wzmocnienie wielu przedsiębiorstw. 

Jak skuteczniej walczyć z tym problemem na poziomie UE? Na pewno nie tak jak dotychczas. Wg raport TJN wskazane przez UE na czarnej liście jurysdykcje powodują mniej niż 2% globalnych strat podatkowych; same państwa członkowskie UE powodują 36% strat (154 mld USD). Zdaniem ekspertów czarna lista UE ignoruje główne raje podatkowe, skupiając się na jurysdykcjach, które odgrywają niewielką rolę w gospodarce światowej.

Polska obchodzi właśnie 40-lecie powstania ruchu Solidarność, który pomógł pokonać Żelazną Kurtynę. Dziś naszą ambicją jest zbudowanie globalnej krucjaty przeciwko nadużyciom podatkowym, co może nam zapłacić rachunek ekonomiczny za COVID-19, ale również ograniczy nierówności. W zakresie walki z mafiami VAT, Polska, która jest liderem zmniejszania luki VAT zaproponowała europejską konwencję ds. walki z nadużyciami VAT. Pokazaliśmy, że można myśleć w sposób niedogmatyczny, jak radykalnie przyśpieszyć proces odzyskiwania należności z VAT poprzez współpracę międzyrządową na poziomie europejskim. Ograniczenie luki VAT na poziomie Unii to nasz unijny „słoń w pokoju”. To powinno być nasze czołowe zadanie na najbliższe 3 lata.

Polska dąży na forum UE i OECD do tego, aby dochód firm był opodatkowany tam gdzie faktycznie został wypracowany. Ale globalna przebudowa systemów podatkowych to działanie rozpisane na wiele lat, które bez silnego impulsu ze strony państw wierzących w sprawiedliwość podatkową ziści się długo po czasie, w którym jest najbardziej potrzebne. A potrzebne jest właśnie już, teraz, gdy skończyły się zasoby tolerancji dla zerowego opodatkowania wielkiego, międzynarodowego biznesu. Gra toczy się o wysoką stawkę. Dlatego chcemy zachęcić naszych partnerów do wspólnego działania i podjęcia realnych kroków w walce o równe szanse w gospodarce i powrót na ścieżkę rozwoju. Powinniśmy myśleć o przyszłości, ponieważ w świetle kryzysu wywołanego pandemią Covid-19 będzie to warunkować powrót do normalności dla dziesiątek milionów pracowników. 

Polska zaproponuje szereg działań, które będą stanowiły kamienie milowe, drogowskazy wyznaczające globalne standardy uczciwej polityki podatkowej. Filary solidarności podatkowej. Czego chcemy? Na początek trzech rzeczy.

1) Społecznej kontroli nad polityką podatkową wielkich międzynarodowych koncernów. Transparentności ich rozliczeń i strategii podatkowych.

2) Partnerstwa państw z uczciwym biznesem. Poczynając od wsparcia covidowego aż po udzielanie zamówień publicznych.

3) Równych standardów podatkowej uczciwości dla wszystkich krajów. Postawienia jasnego, czerwonego światła tym państwom, które z premedytacją ułatwiają wyciekanie z nich środków do rajów podatkowych. Każde euro które pojawia się dzięki takiemu pośrednictwu w budżecie Holandii czy Luksemburga to dziesiątki albo setki euro straty w budżetach krajów, z których te środki znikają – w Polsce, w Niemczech, we Francji czy w Czechach i w Rumunii.

.Tworzenie globalnych standardów i walka o uczciwość i równość szans jest kluczem do budowy nowego ładu. Po Covid-19 świat potrzebuje nowego ładu, Europa potrzebuje nowego ładu. Likwidacja rajów podatkowych to jeden z kamieni węgielnych Nowego Ładu, nowej umowy społecznej po Covid-19. Świat potrzebuje takiego nowego ładu. I Europa także.

Mateusz Morawiecki
Tekst ukazał się w niemieckim dzienniku „Handelsblatt” [LINK].